Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

fiamarída , nf: fiammarida, framarida, frammarida Definition fogu tenendho a meda chi faet unu sonu a tzacurradas mescamente candho abbruxat matedu friscu, cun fràmula arta meda; in calecunu logu frammarida dhu narant a su panarighe Synonyms e antonyms cadharida, fracarida, pampada / panarighe Sentences framaridas de fogu mi essint dae pes! ◊ sas framaridas si ndhe intendhiant a bidha, de cantu fit andhendhe su fogu in logu de malesa ◊ bidiaimus sas framaridas a dedie dae tesu: conta tue ca ndhe fit brusiendhe de bene de cosa, cussu fogu!… Etymon ctl. flamarida Translations French flambée, jet de flammes English burst of flame Spanish llamarada Italian fiammata, vampata German Aufflammen.

forròne, forròni , nm Definition sa forra de su cracàngiu de is botinos, fintzes cracàngiu etotu Synonyms e antonyms / cdh. furroni 2. aiat ligadu s'àteru cabu de s'ispau a su forrone de sa bote Scientific Terminology sbb Etymon srd. Translations French renfort intérieur du derrière d'une chaussure English inner backside of a shoe Spanish contrafuerte Italian parte posterióre intèrna della scarpa German Futter.

framiàda , nf Definition pampada de fogu tenendho, fràmula Synonyms e antonyms aframmarjada, cadharida, fiamarida, gliamada, iframiada, pampada Sentences sas framiadas de sa bomba ant brusiadu bidhas e tzitades Translations French flambée English burst of flame Spanish llamarada Italian fiammata German Aufflammen.

fratàza , nf Definition cosa orrugada a cantighedhos piticos Synonyms e antonyms arremusulla, arrogalla, chirchiza, cífrinu, fafaruza, fratamuza, paparida, piciualla, pispisa, pistazia, romasiza, tzimuca, vèglia Etymon ltn. *fractalia Translations French plâtras, restes, miettes English flakes of dry plaster, remains Spanish cascotes, sobras, migajas Italian calcinàcci, rimasùgli, briciolame German Schutt, Rest, Brotkrümchen.

fraularèste , nf Definition erba de chimbe fògias o de murenas (faet bene po custa maladia) Synonyms e antonyms cincuvollas Scientific Terminology rba, Potentilla reptans Etymon srd. Translations French quintefeuille English kind of grass Spanish cincoenrama Italian cinquefòglio German Fünffingerkraut.

frèsa , nf, nm: fresu 1 Definition donniunu de is duos pígios de su pane carasau, o fintzes custa genia de pane; pischedhu o làmpina de casu (e fintzes de arrescotu) laditu / f. de ou = oidedhu abbatadu cun túcaru, ispíritu de ou Synonyms e antonyms màtula Sentences si at manigadu duas fresas de pane cun casu ◊ su pane de fresa est lísiu a parte de fora (ca est tesu), ma aspru intro (ca sos pizos s'ispítzigant desesi coghindhe) Etymon srd. Translations French abaisse English sheet of pastry Spanish masa en hoja Italian sfòglia German Blätterteig.

frobbàdu , nm Definition una calidade de àghina bianca, e de binu, chi assimbígiat a su nuragus Translations French raisin "torbato" English kind of white grapes Spanish cepa de uva blanca y el vino que da Italian torbato German eine sardische Wein sorte (trauben).

fròsa , nf Definition orrughedhu de fenu o de pàgia, farinedhu de àteru, cosa de pagu contu / segaisí su tzugu in d-unu filu de f. = pèrderesi in nudha, iscollàresi in su paris netu Synonyms e antonyms arritzu 1, rosca / fafaruza, fanialla Sentences est una frosa chi at betiu su bentu ◊ is undas nci dhu imbussànt in mesu coment'e unu fustigu o una frosa de palla Etymon srdn. Translations French brin de paille English wisp of straw Spanish pajita Italian pagliuzza German Strohhalm.

frúsa 1 , nf, nm: frúsia 1, frusu, frúsua Definition fortza e moida de bentu forte, o fintzes moida manna coment'e de bentu o de àteru chi passat o essit a fortza; genia de moida chi s'intendhet in conca; chedhita o cosas una aifatu de s'àtera Synonyms e antonyms frusiada, isbúvulu, traconarja / fibera, fiotu, tropa / fuliénsia Idioms csn: f. de sànguni a conca = ira ’e sàmbene; fuiri a f. = fàghere che bentu, fuindhe; cúrrere che frúsia = che bentu; tímiri a frúsua = meda Sentences sa frusa de su bentu dh'iat intimorigiau ◊ sa navi incumentzàt a s'isciusciai sendu ferta de sa frusa de is undas ◊ apu inténdiu custa frusa: "Bah, pruendi est", mi seu fatu, e fiat isciopau su tubbu de s'àcua! ◊ ohi, mi est pigau su frusu a is origas!◊ s'abba de su grifone essit cun bella frúsia 2. s'intendiat sa frúsia de su fogu tzacarrendi ◊ comenti si funt bolaus, is cruculeus ant fatu una frúsia cun is alas ◊ sa frúsia de is portas e su tremuleu de is finestrinus 3. candu mi pigant cussas frúsias a conca no cumprendu prus nudha ◊ de comenti apu inténdiu cussu piciocu seu a frúsias a conca ◊ una frúsua… dànghiri, e m'iscapat a prànghiri! 4. in su ribu bi aiamus acatau una frusa de pitzinnos ◊ che fritzas iscurrent sos versos totu in frusa ◊ su sínnicu est arrivatu chin d-una frusa de impiegatos ifatu 5. atacat a fuiri a totu frusa, pariat una balla de iscupeta ◊ is mortus dhus timiaus a frúsua Etymon ctl. enfusa Translations French force du vent, cohorte English fury of the wind, swarm Spanish fuerza del viento, séquito Italian fùria del vènto, codazzo German Rasen des Windes, Schwarm.

frussàre , vrb Definition àere a meda, nau de dinare Sentences lampu ca ndhe frussat de sodhu, cussu, est abberu! ◊ si no frussas dinari, segundhu su logu mancu intrare ti bi lassant! Translations French disposer de l'argent English to have plenty of money Spanish tener dinero Italian dispórre, avére danari German viel Geld haben.

frustigàlla , nf: fustiga, fustigalla Definition fustigos, muntone de fustigos, nau fintzes in su sensu de linna fine po allumiare Synonyms e antonyms busàmene, chimuza, chirchiza, fostiga, fustighina, pampodha Sentences no agatas prus mancu fustigalla tzacadina po allui asuta de su craboni in sa forredha ◊ funt abbruxendi sa fustigalla pro limpiai sa terra Etymon srd. Translations French brindilles English heap of dry wood Spanish chasca, támara Italian stipa German Reisig (haufen), Holzstoß.

fumàda , nf Definition su fumare, su fàere fumu Synonyms e antonyms afumiada, fumiada Idioms csn: dare sa f. = fàghere unu sinnale cun su fumu; leare prestu sa f. = primmaisí luegus; èssere una f. = una furriada de ogus, un'iscutighedha 2. una fumada ebbia est custa vida! Etymon srd. Translations French fumée English puff of smoke Spanish humareada Italian fumata German Rauchen.

fundhuluzósu , agt Definition chi giughet o faet fundhurúgiu meda Synonyms e antonyms fundarillosu / ttrs. fundharitzosu Etymon srd. Translations French plein de lie English full of dregs Spanish borroso, turbio Italian feccióso German hefig.

ganghilédhu , nm Definition genia de arretza coment’e sacu, po piscare Synonyms e antonyms arraciallu, arretza, filau, óbiga Etymon ctl. gánguil Translations French guideau (pêche) English kind of fishing net Spanish red para pescar Italian àngamo German eine Art Reuse.

gazòsa , nf: cazosa Definition genia de bufóngiu fatu cun abba, tzúcuru e anidride carbónica Scientific Terminology bfg Translations French limonade English kind of fizzy frink Spanish gaseosa Italian gassósa German Zitronenlimonade, Brauselimonade.

gesmèglia, gesmèlla , nf Definition una calidade de germinu, genia de mata chi faet a cannàile longu, bella po is frores fragosos Synonyms e antonyms germinu Scientific Terminology frs, Jasminum sambac Etymon itl.l gemella Translations French jasmin English kind of jasmin Spanish gemela Italian gelsomino àrabo German Arabischer Jasmin, Nachtblume.

giogiói , nf Definition pistadura de un'istrinta Translations French pinçon English the sign of a pinch Spanish marca de un pellizco Italian pulcesécca German Zeichen von Zwicken.

giuài , vrb: ciuare 1, giuare, giuari, giuvare, zuare Definition èssere cosa de bonu, fàere bene, èssere de agiudu, serbire a calecuna cosa de bonu / giuai che sa manu de Deus = fàghere bene meda Synonyms e antonyms agiadai, ajuai, atuai, bàlere, ingiuai, proicare, serbire, sufragai | ctr. nòcere Sentences sa strossa chi at fatu at a giuari a is funtanas ◊ faidí sa cruxi ca giuat! ◊ mancai unu arrennèsciat a guadangiai su mundu intreu, si perdit s'ànima sua a ita dhi giuat? (Ev)◊ isperaus chi is mexinas mi giuint! ◊ su tempus presente est su chi ti podet giuare ◊ ingolle su cuadhu a monte ca s'aera de monte dhi giuat! 2. de sa ruta chi at dadu no ndhe giuat piús ◊ matratant sa limba nostra e narant chi no giuat ◊ cussas terras no rendhent e ne giuant a gràscia peruna ◊ immoi chi est béciu no ndi giuat prus a nudha Surnames and Proverbs prb: si s'ómini no giuat no balit sa sienda Etymon ltn. iuvare Translations French être utile, servir English to be of use, to be good Spanish servir, ser útil Italian giovare German nützen, gut tun.

giunchíglia, giunchígliu , nf, nm Definition giunchígliu a frori biancu, genia de erba bona fintzes po meighina Sentences in sa mesíglia bi at postu rosas e giunchíglias Scientific Terminology rbc, convallaria maialis Translations French muguet English lily of the valley Spanish muguete Italian mughétto German Maiglöckchen, Maiblume.

grína, grínas , nf Definition su lugore chi si biet in is àrias, in su fundhale, candho est abbreschendho Synonyms e antonyms grindha, nea, riga Idioms csn: pònnere grina, grinas = obrèsciri; mala grina = colore de chie est in cara mala; grina vona = cara bona, in colore, chi istat bene; giambare grina = cambiai bisura Sentences connòschere ti cheria dae candho grina as postu in s'orizonte ◊ ealla sa grina imprelleada de lentore a prima lughe! ◊ est isetendhe sa grina de unu die prommissu e sonniadu ◊ candho ti pesas, grina, cun su sole chi potat ispannare custos oxos de fumu, de chixina? 2. cunzat torra sos ojos, perdet grina e si faghet a cara de chixina (P.Casu)◊ de grina det giambare dogni cosa, det alvèschere in coro s'isperàntzia ◊ unu mucatore niedhu l'imbólicat sa cara in grina de chera santa Surnames and Proverbs smb: Grina Scientific Terminology sdi Etymon srd. Translations French la clarté de l'aube English the first light of dawn Spanish aurora Italian chiaróre dell'alba German Morgendämmerung.