fiamarída , nf: fiammarida,
framarida,
frammarida Definizione
fogu tenendho a meda chi faet unu sonu a tzacurradas mescamente candho abbruxat matedu friscu, cun fràmula arta meda; in calecunu logu frammarida dhu narant a su panarighe
Sinonimi e contrari
cadharida,
fracarida,
pampada
/
panarighe
Frasi
framaridas de fogu mi essint dae pes! ◊ sas framaridas si ndhe intendhiant a bidha, de cantu fit andhendhe su fogu in logu de malesa ◊ bidiaimus sas framaridas a dedie dae tesu: conta tue ca ndhe fit brusiendhe de bene de cosa, cussu fogu!…
Etimo
ctl.
flamarida
Traduzioni
Francese
flambée,
jet de flammes
Inglese
burst of flame
Spagnolo
llamarada
Italiano
fiammata,
vampata
Tedesco
Aufflammen.
forròne, forròni , nm Definizione
sa forra de su cracàngiu de is botinos, fintzes cracàngiu etotu
Sinonimi e contrari
/
cdh. furroni
2.
aiat ligadu s'àteru cabu de s'ispau a su forrone de sa bote
Terminologia scientifica
sbb
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
renfort intérieur du derrière d'une chaussure
Inglese
inner backside of a shoe
Spagnolo
contrafuerte
Italiano
parte posterióre intèrna della scarpa
Tedesco
Futter.
framiàda , nf Definizione
pampada de fogu tenendho, fràmula
Sinonimi e contrari
aframmarjada,
cadharida,
fiamarida,
gliamada,
iframiada,
pampada
Frasi
sas framiadas de sa bomba ant brusiadu bidhas e tzitades
Traduzioni
Francese
flambée
Inglese
burst of flame
Spagnolo
llamarada
Italiano
fiammata
Tedesco
Aufflammen.
fratàza , nf Definizione
cosa orrugada a cantighedhos piticos
Sinonimi e contrari
arremusulla,
arrogalla,
chirchiza,
cífrinu,
fafaruza,
fratamuza,
paparida,
piciualla,
pispisa,
pistazia,
romasiza,
tzimuca,
vèglia
Etimo
ltn.
*fractalia
Traduzioni
Francese
plâtras,
restes,
miettes
Inglese
flakes of dry plaster,
remains
Spagnolo
cascotes,
sobras,
migajas
Italiano
calcinàcci,
rimasùgli,
briciolame
Tedesco
Schutt,
Rest,
Brotkrümchen.
fraularèste , nf Definizione
erba de chimbe fògias o de murenas (faet bene po custa maladia)
Sinonimi e contrari
cincuvollas
Terminologia scientifica
rba, Potentilla reptans
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
quintefeuille
Inglese
kind of grass
Spagnolo
cincoenrama
Italiano
cinquefòglio
Tedesco
Fünffingerkraut.
frèsa , nf, nm: fresu 1 Definizione
donniunu de is duos pígios de su pane carasau, o fintzes custa genia de pane; pischedhu o làmpina de casu (e fintzes de arrescotu) laditu / f. de ou = oidedhu abbatadu cun túcaru, ispíritu de ou
Sinonimi e contrari
màtula
Frasi
si at manigadu duas fresas de pane cun casu ◊ su pane de fresa est lísiu a parte de fora (ca est tesu), ma aspru intro (ca sos pizos s'ispítzigant desesi coghindhe)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
abaisse
Inglese
sheet of pastry
Spagnolo
masa en hoja
Italiano
sfòglia
Tedesco
Blätterteig.
frobbàdu , nm Definizione
una calidade de àghina bianca, e de binu, chi assimbígiat a su nuragus
Traduzioni
Francese
raisin "torbato"
Inglese
kind of white grapes
Spagnolo
cepa de uva blanca y el vino que da
Italiano
torbato
Tedesco
eine sardische Wein sorte (trauben).
fròsa , nf Definizione
orrughedhu de fenu o de pàgia, farinedhu de àteru, cosa de pagu contu / segaisí su tzugu in d-unu filu de f. = pèrderesi in nudha, iscollàresi in su paris netu
Sinonimi e contrari
arritzu 1,
rosca
/
fafaruza,
fanialla
Frasi
est una frosa chi at betiu su bentu ◊ is undas nci dhu imbussànt in mesu coment'e unu fustigu o una frosa de palla
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
brin de paille
Inglese
wisp of straw
Spagnolo
pajita
Italiano
pagliuzza
Tedesco
Strohhalm.
frúsa 1 , nf, nm: frúsia 1,
frusu,
frúsua Definizione
fortza e moida de bentu forte, o fintzes moida manna coment'e de bentu o de àteru chi passat o essit a fortza; genia de moida chi s'intendhet in conca; chedhita o cosas una aifatu de s'àtera
Sinonimi e contrari
frusiada,
isbúvulu,
traconarja
/
fibera,
fiotu,
tropa
/
fuliénsia
Modi di dire
csn:
f. de sànguni a conca = ira ’e sàmbene; fuiri a f. = fàghere che bentu, fuindhe; cúrrere che frúsia = che bentu; tímiri a frúsua = meda
Frasi
sa frusa de su bentu dh'iat intimorigiau ◊ sa navi incumentzàt a s'isciusciai sendu ferta de sa frusa de is undas ◊ apu inténdiu custa frusa: "Bah, pruendi est", mi seu fatu, e fiat isciopau su tubbu de s'àcua! ◊ ohi, mi est pigau su frusu a is origas!◊ s'abba de su grifone essit cun bella frúsia
2.
s'intendiat sa frúsia de su fogu tzacarrendi ◊ comenti si funt bolaus, is cruculeus ant fatu una frúsia cun is alas ◊ sa frúsia de is portas e su tremuleu de is finestrinus
3.
candu mi pigant cussas frúsias a conca no cumprendu prus nudha ◊ de comenti apu inténdiu cussu piciocu seu a frúsias a conca ◊ una frúsua… dànghiri, e m'iscapat a prànghiri!
4.
in su ribu bi aiamus acatau una frusa de pitzinnos ◊ che fritzas iscurrent sos versos totu in frusa ◊ su sínnicu est arrivatu chin d-una frusa de impiegatos ifatu
5.
atacat a fuiri a totu frusa, pariat una balla de iscupeta ◊ is mortus dhus timiaus a frúsua
Etimo
ctl.
enfusa
Traduzioni
Francese
force du vent,
cohorte
Inglese
fury of the wind,
swarm
Spagnolo
fuerza del viento,
séquito
Italiano
fùria del vènto,
codazzo
Tedesco
Rasen des Windes,
Schwarm.
frussàre , vrb Definizione
àere a meda, nau de dinare
Frasi
lampu ca ndhe frussat de sodhu, cussu, est abberu! ◊ si no frussas dinari, segundhu su logu mancu intrare ti bi lassant!
Traduzioni
Francese
disposer de l'argent
Inglese
to have plenty of money
Spagnolo
tener dinero
Italiano
dispórre,
avére danari
Tedesco
viel Geld haben.
frustigàlla , nf: fustiga,
fustigalla Definizione
fustigos, muntone de fustigos, nau fintzes in su sensu de linna fine po allumiare
Sinonimi e contrari
busàmene,
chimuza,
chirchiza,
fostiga,
fustighina,
pampodha
Frasi
no agatas prus mancu fustigalla tzacadina po allui asuta de su craboni in sa forredha ◊ funt abbruxendi sa fustigalla pro limpiai sa terra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brindilles
Inglese
heap of dry wood
Spagnolo
chasca,
támara
Italiano
stipa
Tedesco
Reisig (haufen),
Holzstoß.
fumàda , nf Definizione
su fumare, su fàere fumu
Sinonimi e contrari
afumiada,
fumiada
Modi di dire
csn:
dare sa f. = fàghere unu sinnale cun su fumu; leare prestu sa f. = primmaisí luegus; èssere una f. = una furriada de ogus, un'iscutighedha
2.
una fumada ebbia est custa vida!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fumée
Inglese
puff of smoke
Spagnolo
humareada
Italiano
fumata
Tedesco
Rauchen.
fundhuluzósu , agt Definizione
chi giughet o faet fundhurúgiu meda
Sinonimi e contrari
fundarillosu
/
ttrs. fundharitzosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plein de lie
Inglese
full of dregs
Spagnolo
borroso,
turbio
Italiano
feccióso
Tedesco
hefig.
ganghilédhu , nm Definizione
genia de arretza coment’e sacu, po piscare
Sinonimi e contrari
arraciallu,
arretza,
filau,
óbiga
Etimo
ctl.
gánguil
Traduzioni
Francese
guideau (pêche)
Inglese
kind of fishing net
Spagnolo
red para pescar
Italiano
àngamo
Tedesco
eine Art Reuse.
gazòsa , nf: cazosa Definizione
genia de bufóngiu fatu cun abba, tzúcuru e anidride carbónica
Terminologia scientifica
bfg
Traduzioni
Francese
limonade
Inglese
kind of fizzy frink
Spagnolo
gaseosa
Italiano
gassósa
Tedesco
Zitronenlimonade,
Brauselimonade.
gesmèglia, gesmèlla , nf Definizione
una calidade de germinu, genia de mata chi faet a cannàile longu, bella po is frores fragosos
Sinonimi e contrari
germinu
Terminologia scientifica
frs, Jasminum sambac
Etimo
itl.l
gemella
Traduzioni
Francese
jasmin
Inglese
kind of jasmin
Spagnolo
gemela
Italiano
gelsomino àrabo
Tedesco
Arabischer Jasmin,
Nachtblume.
giogiói , nf Definizione
pistadura de un'istrinta
Traduzioni
Francese
pinçon
Inglese
the sign of a pinch
Spagnolo
marca de un pellizco
Italiano
pulcesécca
Tedesco
Zeichen von Zwicken.
giuài , vrb: ciuare 1,
giuare,
giuari,
giuvare,
zuare Definizione
èssere cosa de bonu, fàere bene, èssere de agiudu, serbire a calecuna cosa de bonu / giuai che sa manu de Deus = fàghere bene meda
Sinonimi e contrari
agiadai,
ajuai,
atuai,
bàlere,
ingiuai,
proicare,
serbire,
sufragai
| ctr.
nòcere
Frasi
sa strossa chi at fatu at a giuari a is funtanas ◊ faidí sa cruxi ca giuat! ◊ mancai unu arrennèsciat a guadangiai su mundu intreu, si perdit s'ànima sua a ita dhi giuat? (Ev)◊ isperaus chi is mexinas mi giuint! ◊ su tempus presente est su chi ti podet giuare ◊ ingolle su cuadhu a monte ca s'aera de monte dhi giuat!
2.
de sa ruta chi at dadu no ndhe giuat piús ◊ matratant sa limba nostra e narant chi no giuat ◊ cussas terras no rendhent e ne giuant a gràscia peruna ◊ immoi chi est béciu no ndi giuat prus a nudha
Cognomi e Proverbi
prb:
si s'ómini no giuat no balit sa sienda
Etimo
ltn.
iuvare
Traduzioni
Francese
être utile,
servir
Inglese
to be of use,
to be good
Spagnolo
servir,
ser útil
Italiano
giovare
Tedesco
nützen,
gut tun.
giunchíglia, giunchígliu , nf, nm Definizione
giunchígliu a frori biancu, genia de erba bona fintzes po meighina
Frasi
in sa mesíglia bi at postu rosas e giunchíglias
Terminologia scientifica
rbc, convallaria maialis
Traduzioni
Francese
muguet
Inglese
lily of the valley
Spagnolo
muguete
Italiano
mughétto
Tedesco
Maiglöckchen,
Maiblume.
grína, grínas , nf Definizione
su lugore chi si biet in is àrias, in su fundhale, candho est abbreschendho
Sinonimi e contrari
grindha,
nea,
riga
Modi di dire
csn:
pònnere grina, grinas = obrèsciri; mala grina = colore de chie est in cara mala; grina vona = cara bona, in colore, chi istat bene; giambare grina = cambiai bisura
Frasi
connòschere ti cheria dae candho grina as postu in s'orizonte ◊ ealla sa grina imprelleada de lentore a prima lughe! ◊ est isetendhe sa grina de unu die prommissu e sonniadu ◊ candho ti pesas, grina, cun su sole chi potat ispannare custos oxos de fumu, de chixina?
2.
cunzat torra sos ojos, perdet grina e si faghet a cara de chixina (P.Casu)◊ de grina det giambare dogni cosa, det alvèschere in coro s'isperàntzia ◊ unu mucatore niedhu l'imbólicat sa cara in grina de chera santa
Cognomi e Proverbi
smb:
Grina
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
la clarté de l'aube
Inglese
the first light of dawn
Spagnolo
aurora
Italiano
chiaróre dell'alba
Tedesco
Morgendämmerung.