abbacràsta , nf: abbagrasta,
acuagrasta Definizione
s'abba chi portat s'olia e chi, candho est mólia, si ndhe iscèberat e si fúliat po chistire s'ógiu límpiu; s'abba de su giodhu, sa chi s’iscèberat faendho su butiru; nau in cobertantza, cosa de pagu valore, machine
Frasi
pro chirriare bene s'ozu dae s'abbagrasta a sos isportinos lis cheret betadu abba budhindhe
2.
tue in conca bi giughes abbagrasta, bellu meu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
eau restante du procéde de préparation des olives
Inglese
water remnants of olives processing
Spagnolo
oleaza
Italiano
àcqua residuata dalla lavorazióne delle olive
Tedesco
nach der Bearbeitung von Oliven oder Milchprodukten entstandene Flüssigkeit.
abbaràza , nf: acuaràgia Definizione
ógiu de trementina, bonu po ammodhigare e iscagiare méngius su vernissu a manera de acivire de prus frigau a pinzellu
Traduzioni
Francese
térébenthine
Inglese
oil of turpentine
Spagnolo
aguarrás
Italiano
ràgia,
diluènte
Tedesco
Terpentinöl.
abbentàda , nf Definizione
bentu chi portat fragu pudésciu, fragu meda chi si pigat agiummai coment’e chi siat una nue de bentu; idea, pentzada chi benit a conca; su abbentare, asciutare
Sinonimi e contrari
abbentu,
abburata,
afrusada,
arrancu,
arrasta,
fiacu 1,
pudescioi
/
meleda,
seledu
Frasi
comente colas acurtzu leas s'abbentada de su fragu chi lassat andhare ◊ at bénnidu un'abbentada de pudidore chi no si bi podiat parare! ◊ comente ant picau s'abbentada de su pudiore ant bochinau ispaporicaos
2.
li at bénnidu un'abbentada a conca!…
3.
a custa robba li cheret dadu un'abbentada, ca est ifusta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de vent,
fig. vague
Inglese
gust of wind,
stench
Spagnolo
vaharada,
ventada
Italiano
zaffata,
ventata
Tedesco
übelriechende Dunstwolke,
Windstoß.
abboàu , pps, agt: abbuau Definizione
de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore
Sinonimi e contrari
addulliu,
afrachilau,
allampiau,
anneuladu,
calinu,
chiconosu
Frasi
su lori est abboau
Traduzioni
Francese
rabougri,
niellé
Inglese
for a fruit which,
doesn't ripe for excess of heat,
affected by smut
Spagnolo
atizonado
Italiano
golpato
Tedesco
aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide,
von Brandpilzen befallenes Getreide.
abrúra , nf: avrura Sinonimi e contrari
abriore,
aspreine,
frigidúmene,
frigilidade,
fritore,
frizidore
2.
aiat mutatu ghitza e, de mal'avrura, aiat incumannatu a Murripintu de iscapare su cane (A.Pau)
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
âpreté
Inglese
harshness of weather
Spagnolo
tiempo destemplado
Italiano
asprézza del tèmpo
Tedesco
rauhes Wetter.
acaída , nf Definizione
sa citia, sa firmada chi unu faet foedhandho
Sinonimi e contrari
cagliada,
cedada,
citida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de taire
Inglese
action of being silent
Spagnolo
callada
Italiano
atto di tacére
Tedesco
Schweigen.
achipíre, achipíri , vrb Definizione
fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus
Sinonimi e contrari
achivire,
aciviri,
acodie
Modi di dire
csn:
a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri
Frasi
chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu
2.
chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia
Etimo
itl.
accivire
Traduzioni
Francese
faire vite,
travailler efficacement
Inglese
to get through a big piece of work,
to work with efficacy
Spagnolo
despachar
Italiano
sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo,
lavorare con efficàcia
Tedesco
leisten,
schaffen.
afallídu , pps, agt: afalliu,
avaliu,
avalliu,
fallidu Definizione
de afallire; nau de laores e frutuàrios, chi funt guastos, chentza lómpios; nau de un'animale, de ccn., chi est làngiu
Sinonimi e contrari
bíciu,
caliu
/
afésiu,
scalixiu
| ctr.
líaru
Frasi
su trigu est afallidu ◊ is trigus candu si sicant e no funt cumprius ancora funt avalius
Traduzioni
Francese
desséché,
rabougri
Inglese
fruit which doesn't come to ripeness for an excess of heat
Spagnolo
zocato,
zorollo
Italiano
afato
Tedesco
verkümmert.
afavàdu , agt: afavau Definizione
de afavare; immalaidau de sa fae chi at papau; chi est chentza fortzas, arréndhiu coment'e malàidu de afavamentu, chi si est pérdiu de ànimu
Sinonimi e contrari
afaighedhau
/
cdh. afaatu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
malade,
atteint du favisme
Inglese
a person which can easily contract the ilness of favism
Spagnolo
que padece favismo
Italiano
fàbico
Tedesco
Bohnenvergiftung (Fabismus)
afessionàre , vrb: afetzionai,
afetzionare Definizione
pònnere amore a s'àteru, a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
amorare,
apegai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
s'affectionner
Inglese
to become fond of
Spagnolo
encariñarse,
apegarse
Italiano
affezionarsi
Tedesco
Zuneigung fassen.
afrísciu , nm Definizione
su si adatare a su bisóngiu, a un'apretu / po afrísciu = pro netzessidade, pro su bisonzu
Frasi
cussa est zente de pagu afrísciu ◊ allà un'afrísciu, ita bregúngia, a isterri totu asusu de su letu po papai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faculté d'adaptation
Inglese
spirit of adaptability
Spagnolo
capacidad de adaptación
Italiano
spìrito di adattaménto
Tedesco
Anpassungsfähigkeit.
aggangrenadúra , nf Definizione
su cangrenare, su mòrrere de sa carre pudrigandho, faendho in matéria; su inteterare chi si faet po su fritu
Sinonimi e contrari
cangrena
/
cancaramentu
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gangrène,
rigidité
Inglese
gangrene,
stiffness deriving from an excess of cold
Spagnolo
gangrena,
entumecimiento
Italiano
cancrèna,
rigidità articolare da fréddo
Tedesco
Brand,
vor Kälte gestarrte Gelenke.
aggatàda , nf Definizione
su aggatare, su istrecare
Sinonimi e contrari
afissa,
strecada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
écrasement
Inglese
squeeze,
kind of flat bread
Spagnolo
aplastamiento
Italiano
schiacciata
Tedesco
Quetschen.
aggrillàu , agt Definizione
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Sinonimi e contrari
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui est plein de lubies
Inglese
to be full of whims
Spagnolo
soliviantado
Italiano
che ha grilli per la tèsta
Tedesco
wer Grillen im Kopf hat.
agiòne , nf: ajona,
ajone,
ajoni Definizione
genia de lóriga de corria o de pedhe crua chi si ponet a su giuale, in mesu in mesu, po dhue fàere intrare e arrèschere sa punta de sa timona de su carru o de s'arau / furriaisí a un'ajoni = fàgheresi a unu gantzu
Sinonimi e contrari
alasoni,
bagione 1,
cajone 1,
fatzolu 1,
giussòrgia,
sesúgia
Frasi
nosu festis is ajonis cun pedhi de marxani
2.
s'espi si fúrriat a un'ajoni candu cracat, ca pungit e mússiat
Traduzioni
Francese
anneau d'un joug
Inglese
strip of leather joining the top flail to the handle
Spagnolo
mediana,
barzón
Italiano
gombina
Tedesco
Lederriemen im Pflugbaum.
agioroscàre , vrb Traduzioni
Francese
se jetter en grondant (chien qui gronde)
Inglese
jumping of a growling dog with the intention of biting
Spagnolo
acometer los perros en la caza
Italiano
l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere
Tedesco
sich knurrend auf jdn,
stürzen.
agonía , nf: angonia,
angunia Definizione
is penas de sa morte, su èssere morindho, sufrimentu, pena; fintzes tocu de campana candho morit ccn.
Sinonimi e contrari
ispiru
/
cdh. agunia
Frasi
at fatu un'istragada agonia ◊ so morzendhe e chentza mòrrere: forsis pena gai istragada no est s'agonia ◊ columba, no ti lebes sentimentu ne in coro ti lighes angonia! (C.Buttu)
Traduzioni
Francese
agonie
Inglese
pangs of death
Spagnolo
agonía
Italiano
agonìa
Tedesco
Agonie.
ailànti, ailàntu , nm Definizione
linna furistera, forte e tostada, genia de mata de s'Austràlia o de s'Àsia
Sinonimi e contrari
nuxivuristera,
olanda
Terminologia scientifica
mtm, Ailanthus altissima
Traduzioni
Francese
ailante
Inglese
tree of heaven
Spagnolo
ailanto
Italiano
ailanto
Tedesco
Ailanthusbaum.
aíssu , nm: aito,
aitu Definizione
su frore de su lidone / mele de aitu = mele ranchitzu, marigosu, su chi s'abe faghet de su fiore de su lidone
Sinonimi e contrari
eritzàmene pruma 1
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
fleur d'arbousier
Inglese
the flower of the strawberry-tree
Spagnolo
flor del madroño
Italiano
fiore del corbézzolo
Tedesco
Blume des Erdbeerbaums.
albúciu , nm Definizione
s'arraighina grussa chi portat s’abrutzu
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
albucium
Traduzioni
Francese
bulbe de l'asphodèle
Inglese
bulb of the asphodel
Spagnolo
bulbo del asfódelo
Italiano
bulbo dell'asfodèlo
Tedesco
Asphodillzwiebel.