ifundhàre , vrb: ilfunnare,
irfundhare,
isfundai,
isfundhare,
sfundai Definizione
segare, bogare o abbasciare su fundhu de unu trastu; segare matas de fundhu (cantu prus in bàsciu, fintzes a paris de terra), bogare de arraighinas
Sinonimi e contrari
issundhare,
sciundorai
Frasi
no poto pònnere passu chi no s'isfundhat su terrinu in pes ◊ si ti seis in sa cradea su pesu tou l'irfundhat ◊ si li lompet a faladas de pè l'irfundhat su paneri!
2.
élighes, chercos, totu ant isfundhadu: su monte chei su campu est resultadu (B.R.Carbone)◊ sa binza betza isfundhandhela! ◊ sas arvuritas si ndhe isfundhant dai s'arzola e si che achedhant in sulcos ◊ su bentu paret chi ndhe isfundhet sos chercos ◊ custa figu si no dat frutu ifundhandhela!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
défoncer
Inglese
to break the bottom of,
to mow
Spagnolo
desfondar,
cortar a ras del suelo
Italiano
sfondare,
tagliare raso tèrra
Tedesco
den Boden ausschlagen.
ilbíu , nm: ilviu,
irbiu,
isviu Definizione
su si firmare de fàere calecuna cosa, css. cosa chi faet firmare de fàere istrobbandho e perdendho tempus; tempus po si pigare calecunu gustu o ispàssiu, o fintzes pàusu / sena i. = chentza sessare, chi no sessat
Sinonimi e contrari
desviu,
irbortu,
isdrobbu
/
disilviu,
spàssiu
Frasi
sas abbas de su riu pro lòmpere a su mare no ndhe cherent irbiu ◊ no li dias irbiu, ca tenet presse: làssalu fàghere! ◊ cussu telarzu paret chi sigat ancora sena isviu ◊ comente tia filare donzi die ponzendhe ilviu?! ◊ tantu za so deretu a triballare, cun totu custos irbios chi so tenindhe!…
2.
sos afannos sena isvios mi segant su sonnu ◊ su mundhu at puru disilvios e benes chi no connoschides: ndhe dezis beneíghere sos ilvios!
3.
mi das tantu a su mese e in prus duas zoronadas de ilbiu (Z.Porcu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entrave,
gêne
Inglese
hindrance,
inconvenience,
loss of time
Spagnolo
estorbo
Italiano
intràlcio,
disturbo,
pèrdita di tèmpo
Tedesco
Hindernis,
Störung,
Zeitverlust.
illagnadúra , nf Definizione
su illagnare, illangiare
Sinonimi e contrari
illanzigamentu,
irromasidura,
scaliximentu
| ctr.
ingrassada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
amaigrissement
Inglese
loss of weight
Spagnolo
delgazamiento
Italiano
dimagriménto
Tedesco
Abmagerung.
illanzigaméntu , nm Definizione
su illanzigare
Sinonimi e contrari
irromasidura,
scaliximentu
| ctr.
ingrassada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
amaigrissement
Inglese
loss of weight
Spagnolo
delgazamiento
Italiano
dimagriménto
Tedesco
Abmagerung.
ilméntigu , nm: imméntigu,
imméntrigu,
irménticu,
irméntigu,
isméntigu Definizione
su irmentigare, su essire de una cosa de sa mente
Sinonimi e contrari
imméntiga,
iscaessidura,
obblevione,
olvidu,
scarescimentu
/
cdh. sménticu,
smínticu
| ctr.
ammentu,
arragodu
Frasi
su papàile dat s'imméntrigu, nostru trobeale ◊ est atesu che s'isméntigu ◊ s'allega intrat in su niedhore de s'irménticu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
oubli,
amnésie
Inglese
forgetfullness,
loss of memory
Spagnolo
olvido,
descuido
Italiano
dimenticanza,
amnesìa
Tedesco
Vergessen,
Amnesie.
ilvariàdu , pps, agt: irbariadu,
irvaliatu,
irvariadu,
irvariatu,
isvariadu,
isvariatu Definizione
de irbariare; chi at pérdiu su tinu, chi no est giustu de conca, chi est macu deunudotu; conca maca, chi faet o est faendho cosas a machine; chi ndhe andhat macu po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
ammachiau,
afoglietadu,
desessidu,
dischissiau,
disvariadu,
fariadu,
ilgiradu,
issentidu,
macu
| ctr.
atinadu
2.
irbariadu macu, a ue cheres andhare?! ◊ pariant fiotu de isvariados fuidos dae manicómiu ◊ cussos fiados sunt che irvariados rasighendhe sa terra a sa sicura! ◊ cudhos irvaliatos credent fintzas sas fàulas
3.
est ilvariadu fatu pro sa bòcia ◊ s'imbreacu zuchet sas ancas a tratzu, sa tremuledha, sos chervedhos irvaliatos
Terminologia scientifica
ntl
Traduzioni
Francese
fou,
passionné
Inglese
gone mad,
crazy,
keen,
out of one's mind
Spagnolo
loco,
alocado,
apasionado
Italiano
impazzito,
pazzo,
fòlle,
scalmanato,
appassionato
Tedesco
verrückt,
wahnsinnig,
begeistert.
impurdedhíu , pps, agt Definizione
de impurdedhiri; chi est in calore, in more
Sinonimi e contrari
assu 1,
insuau,
intzinnidu,
suadu,
suguzadu
/
focosu
Traduzioni
Francese
qui est en rut
Inglese
full of sexual excitement
Spagnolo
en celo
Italiano
foióso
Tedesco
geil.
incaussài , vrb Definizione
nau de cosa chi s'ingurtit, àere dificurtade a passare in su gúturu; asciutare sa buca (nau de cosa chi si papat po s'efetu chi faet a sa buca, ca essit arrasposa)
Sinonimi e contrari
aèschere,
arrèschere,
incaussire
Frasi
a Sarbadori, comenti at biu sa pobidha, dh'incaussat su binu!
2.
tengu sa buca totu incaussada de cussu cachi chi apu papau
Traduzioni
Francese
de travers
Inglese
which goes the wrong way (said of food)
Spagnolo
atragantar
Italiano
andare di travèrso (détto di cibo)
Tedesco
in die falsche Kehle kommen.
indónu , avb Definizione
giare, bèndhere a s'i. = in donu, chentza pagare, o fintzas a su baratu
Frasi
sa linna la daent a s'indonu ◊ bendhiant sos cadhos a s'indonu candho a frionzos padronedhos de inoghe, candho a male recuidos padronos mannos de fora
Traduzioni
Francese
gratuitement
Inglese
free of charge
Spagnolo
gratuitamente
Italiano
gratuitaménte
Tedesco
kostenlos.
infendiài , vrb: infindhiare,
infindhigare,
isfindhigare,
sfendiai Definizione
nau de sa fémina, naschire su fedu nou
Sinonimi e contrari
iglierare,
insinnigare,
iscendiai,
palturire,
springiai
| ctr.
imprignare
Frasi
chi impríngias ge as a infendiai!
Etimo
ltn.
*exfendicare
Traduzioni
Francese
accoucher
Inglese
to be delivered of
Spagnolo
parir,
alumbrar
Italiano
partorire
Tedesco
gebären.
ingrasciàre , vrb prnl: ingrassiare,
ingratziai,
ingratziare Definizione
pedire gràtzias, su si betare a pedire calecunu praxere, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu agiummai coment'e pedindho gràtzias
Sinonimi e contrari
avocai,
ingramesciare,
invocai
Frasi
tia Frantzisca si est ingrasciada a Nostra Segnora ◊ ingratziadí a santa Marina ca bis chi sa cosa càmbiat!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gagner les bonnes grâces
Inglese
to get on the right side of
Spagnolo
ganarse,
cautivarse
Italiano
ingraziarsi
Tedesco
sich beliebt machen.
insàmus , prep, cng, avb: antamas,
intàmada,
intamas,
intambus,
intamen,
intames,
intamis,
intamu,
intemes,
intomas,
intramus Definizione
coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus
Sinonimi e contrari
annotamala,
imbecis,
tamen*
/
assora,
inciandus
/
annotamala
Frasi
intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti
2.
intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas
3.
de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai
Traduzioni
Francese
au lieu de,
au contraire
Inglese
instead of,
on the contrary
Spagnolo
en vez de,
en lugar de
Italiano
invéce di,
anziché
Tedesco
statt.
insaurràre , vrb: issaurrare Definizione
isciúndhere de saurra (orrosu), pònnere saurra, isciúndhere cun sa saurra
Sinonimi e contrari
allentorire,
issaghinare
Frasi
custu manzanu chito mi so totu issaurradu colendhe in mesu s'erba
Traduzioni
Francese
mouiller de rosée
Inglese
growing of dew
Spagnolo
rociar
Italiano
formarsi della guazza,
bagnare di guazza
Tedesco
Taubildung.
irbrofodhàre , vrb Definizione
fàere o essire a fodhe, illargare, pigare un'àtera forma prus larga
Sinonimi e contrari
ilfodhonare,
infodhonare,
istiriolare,
sciabudhai,
sciadhonai,
sciodhai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déformer
Inglese
to put out of shape
Spagnolo
deformar
Italiano
sformare
Tedesco
aus der Form bringen.
irbrossàre , vrb Definizione
segare sa brossa, is pillonatzos de una mata, pruschetotu de su truncu
Sinonimi e contrari
brossare,
immodhitare,
irfroghedhare,
ischesciai,
ispudhonare
| ctr.
imbrossai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébourgeonner
Inglese
to strip of leaves
Spagnolo
deschuponar
Italiano
scacchiare
Tedesco
ausgeizen.
irfodhiàre , vrb: isfodhare,
isfodhiare Definizione
coment'e pèrdere su súlidu, s'ària; èssere a fodhidas, torrare àlidu a pelea e a moida, coment'e chi is prumones siant unu fodhe; fintzes pèrdere o abbrandhare s'arrennegu
Sinonimi e contrari
abbatimare,
afandhare,
assagadare,
assupai,
isalidare,
sufratare
Frasi
sos pitzinnos curriant fatu de sa moto fintzas a s'irfodhiare ◊ si fit irfodhiatu coment'e unu fodhe nandhe: Galu bi ndh'at?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'époumoner,
essouffler
Inglese
to breathe (out),
to be out of breath
Spagnolo
resollar,
resoplar,
jadear
Italiano
sfiatare,
respirare affannosaménte
Tedesco
ausströmen,
Atemnot bereiten.
irfozadúra , nf: sfolladura Definizione
su irfozare, su che betare o segare o pèrdere sa fògia de is cambos
Sinonimi e contrari
sfollamentu
Frasi
bàtimi brasile ma fàghelu a irfozadura, no ndhe seghes su rampu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effeuillage
Inglese
stripping of leaves
Spagnolo
deshoje
Italiano
sfogliatura
Tedesco
Entblätterung.
irfundhàdu , pps, agt: irfundhau Definizione
de irfundhare; chi no portat fundhu o che dh'ant segau
Sinonimi e contrari
ifundhadu,
sciundau
Traduzioni
Francese
défoncé
Inglese
bottomless,
broken the bottom of
Spagnolo
desfondado
Italiano
sfondato
Tedesco
bodenlos.
irfurràre , vrb: isfurrare,
sforrai Definizione
bogare de su forru; fintzes imbentare a cudha manera, bogare a pígiu
Sinonimi e contrari
sciorrai
| ctr.
iforrare
Frasi
sa mama irfurravat su pane e lillu davat, modhe e cajente
2.
sa pintura moderna, o Cimabue, oe t'isfurrat tzertos istrominzos oscuros che istranos indovinzos, legos che imbreagos rue rue!
3.
su gorropu impercat e irfurrat chin tràpulas, ispéntumas e nurras (L.Loi)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
retirer du four
Inglese
to take out of the oven,
to churn out
Spagnolo
deshornar
Italiano
sfornare
Tedesco
aus dem Backofen herausnehmen.
irgomàre , vrb: iscomare,
scomai Definizione
ischimare, segare is cambigiolos de is naes, is puntas de is matas
Sinonimi e contrari
iscarvare,
ischimare,
ischimizonare,
isfrongiare
Frasi
faghent iscomare s'ílighe mannu pro fàghere unu letu de sida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effeuiller
Inglese
to strip of leaves
Spagnolo
escamondar
Italiano
sfrondare
Tedesco
entlauben.