òedi! , iscl Definizione
oe + ti (oi, como + a tie: s'acentu, mescamente candho su foedhu est nau a solu, podet orrúere fintzes a úrtimu): bah!…, nudha!…, mancu pro sonnu!, nono!
Frasi
- Abbàida sa peta, chi depet èssere cota! - Oedí!… Mancu a ndhe montovare! ◊ - Fatu azis? - òedi fatu: totu a fàghere est! ◊ - Bidu l'as, a Pedru, recuendhe? - Oedí!…
Traduzioni
Francese
mais non!
Inglese
of course not
Spagnolo
¡qué va!,
¡anda!
Italiano
macchè!
Tedesco
keine Spur.
ólchidu , nm, nf: órchida,
órchidu,
órghidu,
óschidu,
úlchida Definizione
prus che àteru, boghe, grida po dolore forte o dannu mannu
Sinonimi e contrari
addólimu,
bérchida,
írchidu,
tzérriu
Frasi
fuindhe, a donzi passu una ruta e donzi ruta un'órchidu ◊ leados a istocadas, ant betadu un'óschidu e sunt mortos ◊ a s'acumpagnamentu de su mortu una giòvana fit pianghendhe a óschidos ◊ s'órchida sua tremiat sa domo, pariat chi bi aiat faladu unu lampu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cri de douleur
Inglese
howl of pain
Spagnolo
grito de dolor,
alarido
Italiano
urlo di dolóre
Tedesco
Schmerzenschrei.
orijibesànte , agt Definizione
chi pecat a origas, chi intendhet pagu
Sinonimi e contrari
surdànciu,
surdatzu,
surdíghinu
| ctr.
orijilébiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
un peu dur d'oreille
Inglese
hard of hearing
Spagnolo
duro de oído
Italiano
sordastro
Tedesco
schwerhörig.
órriu 1 , nm: úrriu Definizione
cadinu de preta o tiras de canna, mannu meda, po pònnere laore chistiu / mannu cantu un'ó. = mannu meda
Sinonimi e contrari
cadinu,
granale,
lóscia
Frasi
su trigu est siguru in s'órriu ◊ annos de fadigas acolumant sos órrios de sos matimannos ◊ in nedhue bi at órriu seguru, sas incunzas sunt totu devastadas
Terminologia scientifica
stz
Traduzioni
Francese
gros panier cylindrique à provisions
Inglese
cylindrical basket of interlaced canes to keep grain
Spagnolo
hórreo
Italiano
granàio cilìndrico di canna intrecciata
Tedesco
Strohkorb für den Weizen
pabilàza , nf: paperalla,
paperaza,
papiralla Definizione
paperis, fòglios de paperi (si narat fintzes unu pagu a disprétziu o po paperis bècios)
Sinonimi e contrari
pabilàmine,
paperàciu,
paperàmini
Frasi
sa genti de campagna est pagu avesa a sa pinna e a is paperallas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
paperasse,
vieux papier
Inglese
heap of papers
Spagnolo
papel,
papelorio
Italiano
scartòffie,
cartàccia
Tedesco
Papiere,
Altpapier,
Wisch.
pacubbène! , iscl, nm: pagubbene Definizione
genia de foedhu po nàrrere chi sa cosa o chistione no est deasi comente est naendho s'àteru o chi no faet, no andhat bene, chi si pentzat cosa in contràriu o àteru, nau fintzes, e meda, a làstima: no est gai!, mancu pro sonnu!, ita mi circas?!, ma bai! (a/c. dhu podet nàrrere fintzes una matessi persona in su chistionu); coment'e númene si narat de unu mortu, de unu malevadadu / pagubbene meu, tou, sou, e àteru = ite mi siat su bene meu, tou, sou!, e àteru
Sinonimi e contrari
paguenedhu
/
beadu
Frasi
- A benis a sa festa? - Pagubbene! ◊ lis pariat de resessire a si difèndhere, ma pacubbene issoro! ◊ pacubbene tuo: no ischis su chi at promítiu Deus a chie dat e a chie azudat! ◊ ite apo a regalare, pacubbene: so póveru! ◊ - A bi ndh'at de pane in sa càssia? - Pagubbene! ◊ a nosi pasare pacubbene: nosi pasaiamus peri pacu! ◊ pacubbene tuo, no at a acudire mancu a s'intzipriare chi picas cussa a muzere! ◊ pacubbene meu: fipo tzopu, isarchilatu!
2.
luego si l'abbiant sos ammunestos de su pagubbene de sa mama (G.Addis)◊ sa pacubbene s'aiat cojubau un'ominedhu tropu aggarrau! ◊ finiu s'ispetàculu, cussos pacubbenes colabant su gapedhu in chirca de carchi sodhu
Traduzioni
Francese
mais non! hélas!
Inglese
alas,
of course not
Spagnolo
¡qué va!,
¡anda!
Italiano
macchè,
ahimè
Tedesco
keine Spur,
ach was.
pànnu , nm Definizione
orrobba téssia, grussita, siat po fàere a bestimentu e siat po àteru; prémiu chi si giaet coment'e orrobba de prammu (longa fintzes deghinas de metros) a is cuadhos curridores, símbulu de bínchida (fintzes po àteru)
Sinonimi e contrari
robba
/
pàdhiu,
palu 1,
prémiu
/
sàbanu
Modi di dire
csn:
pannos de suta = bestimenta de fundhu (mudandhas, franella, canotiera); p. de pane, de còghere = fascas de pani, sàbanu, zenia de telu de carchi mesu metro de largúria ma longu de metros pro pònnere a pizos su panevresa tesu fintzas a lu còghere; p. de carri = zenia de tessinzu pro trastes de pònnere in dossu, a fundhu; frigai pannus = samunare robba; cúrrere o bínchere su p. = bínchere sa bandhera, currindhe a cadhu; p. de incordedhai = petígliu, zenia de pannitzu chi sas féminas si ponent in petorras, muntesu cun cordedhas; p. pro asciugai sa faci, p. de manos = abbammanu; maistu de p. = traperi, festadore; passare su p. pintu = fàghere carchi cosa de bonu in chirca de campaniare s'ofesa chi unu at fatu innantis; istare o abbarrare donzunu in pannos suos = in càncaros suos, sentza de donai istrobbu a is àterus; non càpiri in pannus = bragare meda; p. de cera = follu de chera comente si ponet in sos casidhos modernos
Frasi
candho babbai andhat a Núoro ti at a portare pannu ruju de seda…(S.Lay Deidda)◊ sa fémina est samunendhe sos pannos ◊ tesset pannu froridu e pannu lisu
2.
acabbadha, chi tanti no ndi pigas de pannu! ◊ sunt cadhos avesados a su pannu ◊ ant dadu su primu pannu a Fulanu pro sa poesia rimada
3.
Lica no capiat in pannus, ca fut isposa cun su prus arricu de bidha!
Etimo
ltn.
pannus
Traduzioni
Francese
drap,
trophée,
«palio»
Inglese
cloth,
palio (silk banner awarded to the winner of the 'palio')
Spagnolo
paño,
trofeo,
palio
Italiano
panno,
trofèo,
pàlio
Tedesco
Stoff,
kostbares Tuch als Siegespreis.
papàrra 1, pàparra , nf Definizione
cosighedha de perunu contu, nudha
Sinonimi e contrari
pampalluca,
pimpirripàparra
/
bóciga
Frasi
dh'as a cumprendi, tui, sa pàparra!…◊ no scit una paparra de sa letzioni ◊ est abbituau a arriri de is carrus furriaus, ma cun mimi fait pagu paparra!
Traduzioni
Francese
objet de peu de valeur,
sans valeur
Inglese
an object of no value
Spagnolo
menudencia
Italiano
còsa di ìnfimo,
nessun valóre
Tedesco
Nichtigkeit.
pedàssu, pedàtzu , nm Definizione
orrugu de terrenu, de calecun'àtera cosa; fintzes orrughedhu de cosa chi si ponet asuta de calecunu trastu o àteru po acotzu, po cicire méngius, a bisura de pei (e deosi est fintzes su truncu o cambu ue si ponet s'istica, si faet s'iferta, e fintzes traessile de un'iscala)
Sinonimi e contrari
acantu 1,
arrogu,
bículu
Frasi
si ndhe podiant fintzas brigonzare a murruzare a nois unu pedassedhu de terra pro narbone! ◊ pedassos de peta
2.
a donzi puntedhu li cheret su pedatzu suo
Etimo
spn.
pedazo
Traduzioni
Francese
pièce de terre
Inglese
plot of land
Spagnolo
parcela
Italiano
appezzaménto
Tedesco
Grundstück.
pedràmine , nm: perdàmini Definizione
pedra meda, muntone de pedra
Frasi
sos abbíscios lórumant pedràmine
Traduzioni
Francese
pierraille
Inglese
heap of stones
Spagnolo
pedrisco
Italiano
pietrame
Tedesco
Steinhaufen.
pétzu , nm Definizione
truncu mannu de linna, longu e no tanti grussu, pruschetotu segau a serra, chi ponent po agguantare ccn. cosa grae meda o de pòdere pigare pesu grae (es. teulada, intaulau)
Sinonimi e contrari
biga,
trae
/
terrinu
Modi di dire
csn:
p. de terra = terrinu; petzus lauraus = terras prenas; èssiri p. de furca = malu, trassosu, malafatore; petzu de giòvunu, de ómini = zòvanu, ómine mannu meda; petz'e ogu che pira = ogros maduros
Frasi
si at béndhidu totu, finas tàulas e petzos de sa domo ◊ l'ant àpidu impicadu a unu petzu ◊ ballendhe si àlciat e si pesat fin'a tocare su petzu: est a bídere lezeresa! ◊ sa barraca fiat fata totu a petzus mannus de tziníbiri
2.
gràscias a Deus so como betzu mannu, sempre, però messendhe in petzu meu ◊ in su petzu chi bi ponzo trigu, ista seguru chi trigu bi ponet!
3.
nci at petzu de giòvunu artu cantu su campanili
Etimo
itl.
pezzo
Traduzioni
Francese
poutre,
pièce de terre
Inglese
gilder,
piece of ground
Spagnolo
viga,
parcela
Italiano
trave,
appezzaménto
Tedesco
Balken,
Grundstück.
pillítu , nm Definizione
unu de is tantos númenes in cobertantza po nàrrere sa natura de sa fémina
Sinonimi e contrari
brodho,
budhudhu,
cunnu,
nicu,
pilicarju,
pinnàciu,
piricochedhu,
piricocu,
porposeo
Cognomi e Proverbi
smb:
Pillittu, Pillitu
Terminologia scientifica
ssl
Traduzioni
Francese
con (vulg.)
Inglese
piece of stuff
Spagnolo
coño
Italiano
fica
Tedesco
Feige,
Futze.
pinnàche, pinnàciu , nm Definizione
matzitedhu de pinnias, de pipias, fintzes su frore a iscoba de unas cantu erbas o matedu: in cobertantza, sa natura de sa fémina / p. arrúbiu = zenia de fiore (Polygonum orientale); p. de carabbineri = amarantu
Sinonimi e contrari
impubusadura
Frasi
canna, t'ischidas in veranu e a sa fine de s'istiu vocas su pinnache pazesandhe!
Traduzioni
Francese
panache
Inglese
bunch of feather,
panache
Spagnolo
penacho
Italiano
pennàcchio
Tedesco
Federbusch.
pitziànti 1 , nm Definizione
in is tíbbias, genia de agúgia chi intrat in is istampos de su chintórgiu; in su tenedope o sorigàrgiu e latzos, s'ispina ue si punghet s'esca
Traduzioni
Francese
ardillon
Inglese
tongue of a buckle
Spagnolo
patilla
Italiano
ardiglióne
Tedesco
Dorn (von Gürteln),
dornartiges Metallstück.
pizólu 1 , nm Definizione
fossighedhu chi si faet in calecuna cosa (es. tidale, bardúfola)
Sinonimi e contrari
ciarolu,
cocone 1,
fítulu,
isgabbu,
majodha
Traduzioni
Francese
marque (de la variole)
Inglese
cowherd of the maremma
Spagnolo
agujerito
Italiano
bùttero
Tedesco
Pockennarbe.
primedótu , avb Definizione
innanti de totu, prima cosa, prus importante
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
avant tout
Inglese
first of all
Spagnolo
antes que nada
Italiano
anzitutto
Tedesco
zunächst.
prudòne , nm: brutone*,
prutone,
pudrone,
pudroni,
purdoni,
putrone,
vurdone Definizione
sa prima àghina (prima muta o pasia) comente dha bogat su fundhu de sa bide; s'ispiga de su moriscu; is bobbois chi portant a piscare po esca; cosa posta craca a bisura de pibiones de àghina in d-unu gurdone; genia de ricamu
Sinonimi e contrari
budrilloni,
gudrilloni,
gudroni,
iscala 1,
trone
Frasi
prannucas de chessa, prudones de tandha ◊ candho sas ispinas de bidhighia si zirant in prudones de selenu, a boghe de prantu muto
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
grappe de raisin
Inglese
bunch of grapes
Spagnolo
racimo
Italiano
gràppolo d'uva
Tedesco
Weintraube.
recótu 1 , nm: arrascotu,
regotu 1,
rescotu,
rigotu Definizione
apustis piscau su casu, est su chi essit de su soru torrau a su fogu a imbudhidare fintzes agiummai a puntu de pesare búdhidu: ndhe artzat a pitzu a pígiu grussu
Sinonimi e contrari
arricu 1,
brotzu 1,
martadhu,
martzedhu,
soru,
sorugotu
Frasi
achica fogu cràdiu a cada bandha de su lapiolu fintzas chi dae su soru àntziat su recotu ◊ sentza bídere ne casu e ne regotu mancu giota connotu apo a sabore ◊ mi at dadu casu, regotu e peta
Terminologia scientifica
mng
Etimo
ltn.
recoctus
Traduzioni
Francese
"ricotta" (fromage très voisin du sérac)
Inglese
ricotta (kind of cottage cheese)
Spagnolo
requesón
Italiano
ricòtta
Tedesco
Quark.
reladòre, reladòri , nm Definizione
chie faet una relata apitzu de ccn. argumentu o chistione
Traduzioni
Francese
rapporteur
Inglese
speaker,
supervisor,
proposer of a bill
Spagnolo
relator,
ponente
Italiano
relatóre
Tedesco
Berichter.
réula , nf, nm: arréula,
réulu Definizione
cosa chi si narat o chi si faet po pigare a bregúngia, fàere a befa a unu; crufessone manna de ànimas de mortos chi nanca iant a essire addenote
Sinonimi e contrari
allera,
befa,
ciacota,
cionfra,
deleu,
dríngula,
iscàranu,
mofa,
siera
/
régula 1,
traigógiu
3.
is àturus fiant a réulu sentz'e isciri aundi andai
Etimo
itl.t
regola
Traduzioni
Francese
dérision,
foule de morts
Inglese
noisy derision,
a crowd of dead
Spagnolo
escarnio,
mofa,
procesión de muertos
Italiano
derisióne rumorósa,
schièra di mòrti
Tedesco
Spott,
Lemurenzug.