òedi! , iscl Definition
oe + ti (oi, como + a tie: s'acentu, mescamente candho su foedhu est nau a solu, podet orrúere fintzes a úrtimu): bah!…, nudha!…, mancu pro sonnu!, nono!
Sentences
- Abbàida sa peta, chi depet èssere cota! - Oedí!… Mancu a ndhe montovare! ◊ - Fatu azis? - òedi fatu: totu a fàghere est! ◊ - Bidu l'as, a Pedru, recuendhe? - Oedí!…
Translations
French
mais non!
English
of course not
Spanish
¡qué va!,
¡anda!
Italian
macchè!
German
keine Spur.
ólchidu , nm, nf: órchida,
órchidu,
órghidu,
óschidu,
úlchida Definition
prus che àteru, boghe, grida po dolore forte o dannu mannu
Synonyms e antonyms
addólimu,
bérchida,
írchidu,
tzérriu
Sentences
fuindhe, a donzi passu una ruta e donzi ruta un'órchidu ◊ leados a istocadas, ant betadu un'óschidu e sunt mortos ◊ a s'acumpagnamentu de su mortu una giòvana fit pianghendhe a óschidos ◊ s'órchida sua tremiat sa domo, pariat chi bi aiat faladu unu lampu
Etymon
srd.
Translations
French
cri de douleur
English
howl of pain
Spanish
grito de dolor,
alarido
Italian
urlo di dolóre
German
Schmerzenschrei.
orijibesànte , agt Definition
chi pecat a origas, chi intendhet pagu
Synonyms e antonyms
surdànciu,
surdatzu,
surdíghinu
| ctr.
orijilébiu
Etymon
srd.
Translations
French
un peu dur d'oreille
English
hard of hearing
Spanish
duro de oído
Italian
sordastro
German
schwerhörig.
órriu 1 , nm: úrriu Definition
cadinu de preta o tiras de canna, mannu meda, po pònnere laore chistiu / mannu cantu un'ó. = mannu meda
Synonyms e antonyms
cadinu,
granale,
lóscia
Sentences
su trigu est siguru in s'órriu ◊ annos de fadigas acolumant sos órrios de sos matimannos ◊ in nedhue bi at órriu seguru, sas incunzas sunt totu devastadas
Scientific Terminology
stz
Translations
French
gros panier cylindrique à provisions
English
cylindrical basket of interlaced canes to keep grain
Spanish
hórreo
Italian
granàio cilìndrico di canna intrecciata
German
Strohkorb für den Weizen
pabilàza , nf: paperalla,
paperaza,
papiralla Definition
paperis, fòglios de paperi (si narat fintzes unu pagu a disprétziu o po paperis bècios)
Synonyms e antonyms
pabilàmine,
paperàciu,
paperàmini
Sentences
sa genti de campagna est pagu avesa a sa pinna e a is paperallas
Etymon
srd.
Translations
French
paperasse,
vieux papier
English
heap of papers
Spanish
papel,
papelorio
Italian
scartòffie,
cartàccia
German
Papiere,
Altpapier,
Wisch.
pacubbène! , iscl, nm: pagubbene Definition
genia de foedhu po nàrrere chi sa cosa o chistione no est deasi comente est naendho s'àteru o chi no faet, no andhat bene, chi si pentzat cosa in contràriu o àteru, nau fintzes, e meda, a làstima: no est gai!, mancu pro sonnu!, ita mi circas?!, ma bai! (a/c. dhu podet nàrrere fintzes una matessi persona in su chistionu); coment'e númene si narat de unu mortu, de unu malevadadu / pagubbene meu, tou, sou, e àteru = ite mi siat su bene meu, tou, sou!, e àteru
Synonyms e antonyms
paguenedhu
/
beadu
Sentences
- A benis a sa festa? - Pagubbene! ◊ lis pariat de resessire a si difèndhere, ma pacubbene issoro! ◊ pacubbene tuo: no ischis su chi at promítiu Deus a chie dat e a chie azudat! ◊ ite apo a regalare, pacubbene: so póveru! ◊ - A bi ndh'at de pane in sa càssia? - Pagubbene! ◊ a nosi pasare pacubbene: nosi pasaiamus peri pacu! ◊ pacubbene tuo, no at a acudire mancu a s'intzipriare chi picas cussa a muzere! ◊ pacubbene meu: fipo tzopu, isarchilatu!
2.
luego si l'abbiant sos ammunestos de su pagubbene de sa mama (G.Addis)◊ sa pacubbene s'aiat cojubau un'ominedhu tropu aggarrau! ◊ finiu s'ispetàculu, cussos pacubbenes colabant su gapedhu in chirca de carchi sodhu
Translations
French
mais non! hélas!
English
alas,
of course not
Spanish
¡qué va!,
¡anda!
Italian
macchè,
ahimè
German
keine Spur,
ach was.
pànnu , nm Definition
orrobba téssia, grussita, siat po fàere a bestimentu e siat po àteru; prémiu chi si giaet coment'e orrobba de prammu (longa fintzes deghinas de metros) a is cuadhos curridores, símbulu de bínchida (fintzes po àteru)
Synonyms e antonyms
robba
/
pàdhiu,
palu 1,
prémiu
/
sàbanu
Idioms
csn:
pannos de suta = bestimenta de fundhu (mudandhas, franella, canotiera); p. de pane, de còghere = fascas de pani, sàbanu, zenia de telu de carchi mesu metro de largúria ma longu de metros pro pònnere a pizos su panevresa tesu fintzas a lu còghere; p. de carri = zenia de tessinzu pro trastes de pònnere in dossu, a fundhu; frigai pannus = samunare robba; cúrrere o bínchere su p. = bínchere sa bandhera, currindhe a cadhu; p. de incordedhai = petígliu, zenia de pannitzu chi sas féminas si ponent in petorras, muntesu cun cordedhas; p. pro asciugai sa faci, p. de manos = abbammanu; maistu de p. = traperi, festadore; passare su p. pintu = fàghere carchi cosa de bonu in chirca de campaniare s'ofesa chi unu at fatu innantis; istare o abbarrare donzunu in pannos suos = in càncaros suos, sentza de donai istrobbu a is àterus; non càpiri in pannus = bragare meda; p. de cera = follu de chera comente si ponet in sos casidhos modernos
Sentences
candho babbai andhat a Núoro ti at a portare pannu ruju de seda…(S.Lay Deidda)◊ sa fémina est samunendhe sos pannos ◊ tesset pannu froridu e pannu lisu
2.
acabbadha, chi tanti no ndi pigas de pannu! ◊ sunt cadhos avesados a su pannu ◊ ant dadu su primu pannu a Fulanu pro sa poesia rimada
3.
Lica no capiat in pannus, ca fut isposa cun su prus arricu de bidha!
Etymon
ltn.
pannus
Translations
French
drap,
trophée,
«palio»
English
cloth,
palio (silk banner awarded to the winner of the 'palio')
Spanish
paño,
trofeo,
palio
Italian
panno,
trofèo,
pàlio
German
Stoff,
kostbares Tuch als Siegespreis.
papàrra 1, pàparra , nf Definition
cosighedha de perunu contu, nudha
Synonyms e antonyms
pampalluca,
pimpirripàparra
/
bóciga
Sentences
dh'as a cumprendi, tui, sa pàparra!…◊ no scit una paparra de sa letzioni ◊ est abbituau a arriri de is carrus furriaus, ma cun mimi fait pagu paparra!
Translations
French
objet de peu de valeur,
sans valeur
English
an object of no value
Spanish
menudencia
Italian
còsa di ìnfimo,
nessun valóre
German
Nichtigkeit.
pedàssu, pedàtzu , nm Definition
orrugu de terrenu, de calecun'àtera cosa; fintzes orrughedhu de cosa chi si ponet asuta de calecunu trastu o àteru po acotzu, po cicire méngius, a bisura de pei (e deosi est fintzes su truncu o cambu ue si ponet s'istica, si faet s'iferta, e fintzes traessile de un'iscala)
Synonyms e antonyms
acantu 1,
arrogu,
bículu
Sentences
si ndhe podiant fintzas brigonzare a murruzare a nois unu pedassedhu de terra pro narbone! ◊ pedassos de peta
2.
a donzi puntedhu li cheret su pedatzu suo
Etymon
spn.
pedazo
Translations
French
pièce de terre
English
plot of land
Spanish
parcela
Italian
appezzaménto
German
Grundstück.
pedràmine , nm: perdàmini Definition
pedra meda, muntone de pedra
Sentences
sos abbíscios lórumant pedràmine
Translations
French
pierraille
English
heap of stones
Spanish
pedrisco
Italian
pietrame
German
Steinhaufen.
pétzu , nm Definition
truncu mannu de linna, longu e no tanti grussu, pruschetotu segau a serra, chi ponent po agguantare ccn. cosa grae meda o de pòdere pigare pesu grae (es. teulada, intaulau)
Synonyms e antonyms
biga,
trae
/
terrinu
Idioms
csn:
p. de terra = terrinu; petzus lauraus = terras prenas; èssiri p. de furca = malu, trassosu, malafatore; petzu de giòvunu, de ómini = zòvanu, ómine mannu meda; petz'e ogu che pira = ogros maduros
Sentences
si at béndhidu totu, finas tàulas e petzos de sa domo ◊ l'ant àpidu impicadu a unu petzu ◊ ballendhe si àlciat e si pesat fin'a tocare su petzu: est a bídere lezeresa! ◊ sa barraca fiat fata totu a petzus mannus de tziníbiri
2.
gràscias a Deus so como betzu mannu, sempre, però messendhe in petzu meu ◊ in su petzu chi bi ponzo trigu, ista seguru chi trigu bi ponet!
3.
nci at petzu de giòvunu artu cantu su campanili
Etymon
itl.
pezzo
Translations
French
poutre,
pièce de terre
English
gilder,
piece of ground
Spanish
viga,
parcela
Italian
trave,
appezzaménto
German
Balken,
Grundstück.
pillítu , nm Definition
unu de is tantos númenes in cobertantza po nàrrere sa natura de sa fémina
Synonyms e antonyms
brodho,
budhudhu,
cunnu,
nicu,
pilicarju,
pinnàciu,
piricochedhu,
piricocu,
porposeo
Surnames and Proverbs
smb:
Pillittu, Pillitu
Scientific Terminology
ssl
Translations
French
con (vulg.)
English
piece of stuff
Spanish
coño
Italian
fica
German
Feige,
Futze.
pinnàche, pinnàciu , nm Definition
matzitedhu de pinnias, de pipias, fintzes su frore a iscoba de unas cantu erbas o matedu: in cobertantza, sa natura de sa fémina / p. arrúbiu = zenia de fiore (Polygonum orientale); p. de carabbineri = amarantu
Synonyms e antonyms
impubusadura
Sentences
canna, t'ischidas in veranu e a sa fine de s'istiu vocas su pinnache pazesandhe!
Translations
French
panache
English
bunch of feather,
panache
Spanish
penacho
Italian
pennàcchio
German
Federbusch.
pitziànti 1 , nm Definition
in is tíbbias, genia de agúgia chi intrat in is istampos de su chintórgiu; in su tenedope o sorigàrgiu e latzos, s'ispina ue si punghet s'esca
Translations
French
ardillon
English
tongue of a buckle
Spanish
patilla
Italian
ardiglióne
German
Dorn (von Gürteln),
dornartiges Metallstück.
pizólu 1 , nm Definition
fossighedhu chi si faet in calecuna cosa (es. tidale, bardúfola)
Synonyms e antonyms
ciarolu,
cocone 1,
fítulu,
isgabbu,
majodha
Translations
French
marque (de la variole)
English
cowherd of the maremma
Spanish
agujerito
Italian
bùttero
German
Pockennarbe.
primedótu , avb Definition
innanti de totu, prima cosa, prus importante
Etymon
srd.
Translations
French
avant tout
English
first of all
Spanish
antes que nada
Italian
anzitutto
German
zunächst.
prudòne , nm: brutone*,
prutone,
pudrone,
pudroni,
purdoni,
putrone,
vurdone Definition
sa prima àghina (prima muta o pasia) comente dha bogat su fundhu de sa bide; s'ispiga de su moriscu; is bobbois chi portant a piscare po esca; cosa posta craca a bisura de pibiones de àghina in d-unu gurdone; genia de ricamu
Synonyms e antonyms
budrilloni,
gudrilloni,
gudroni,
iscala 1,
trone
Sentences
prannucas de chessa, prudones de tandha ◊ candho sas ispinas de bidhighia si zirant in prudones de selenu, a boghe de prantu muto
Scientific Terminology
rbr
Translations
French
grappe de raisin
English
bunch of grapes
Spanish
racimo
Italian
gràppolo d'uva
German
Weintraube.
recótu 1 , nm: arrascotu,
regotu 1,
rescotu,
rigotu Definition
apustis piscau su casu, est su chi essit de su soru torrau a su fogu a imbudhidare fintzes agiummai a puntu de pesare búdhidu: ndhe artzat a pitzu a pígiu grussu
Synonyms e antonyms
arricu 1,
brotzu 1,
martadhu,
martzedhu,
soru,
sorugotu
Sentences
achica fogu cràdiu a cada bandha de su lapiolu fintzas chi dae su soru àntziat su recotu ◊ sentza bídere ne casu e ne regotu mancu giota connotu apo a sabore ◊ mi at dadu casu, regotu e peta
Scientific Terminology
mng
Etymon
ltn.
recoctus
Translations
French
"ricotta" (fromage très voisin du sérac)
English
ricotta (kind of cottage cheese)
Spanish
requesón
Italian
ricòtta
German
Quark.
reladòre, reladòri , nm Definition
chie faet una relata apitzu de ccn. argumentu o chistione
Translations
French
rapporteur
English
speaker,
supervisor,
proposer of a bill
Spanish
relator,
ponente
Italian
relatóre
German
Berichter.
réula , nf, nm: arréula,
réulu Definition
cosa chi si narat o chi si faet po pigare a bregúngia, fàere a befa a unu; crufessone manna de ànimas de mortos chi nanca iant a essire addenote
Synonyms e antonyms
allera,
befa,
ciacota,
cionfra,
deleu,
dríngula,
iscàranu,
mofa,
siera
/
régula 1,
traigógiu
3.
is àturus fiant a réulu sentz'e isciri aundi andai
Etymon
itl.t
regola
Translations
French
dérision,
foule de morts
English
noisy derision,
a crowd of dead
Spanish
escarnio,
mofa,
procesión de muertos
Italian
derisióne rumorósa,
schièra di mòrti
German
Spott,
Lemurenzug.