Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ifundhàre , vrb: ilfunnare, irfundhare, isfundai, isfundhare, sfundai Definitzione segare, bogare o abbasciare su fundhu de unu trastu; segare matas de fundhu (cantu prus in bàsciu, fintzes a paris de terra), bogare de arraighinas Sinònimos e contràrios issundhare, sciundorai Frases no poto pònnere passu chi no s'isfundhat su terrinu in pes ◊ si ti seis in sa cradea su pesu tou l'irfundhat ◊ si li lompet a faladas de pè l'irfundhat su paneri! 2. élighes, chercos, totu ant isfundhadu: su monte chei su campu est resultadu (B.R.Carbone)◊ sa binza betza isfundhandhela! ◊ sas arvuritas si ndhe isfundhant dai s'arzola e si che achedhant in sulcos ◊ su bentu paret chi ndhe isfundhet sos chercos ◊ custa figu si no dat frutu ifundhandhela! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu défoncer Ingresu to break the bottom of, to mow Ispagnolu desfondar, cortar a ras del suelo Italianu sfondare, tagliare raso tèrra Tedescu den Boden ausschlagen.

ilbíu , nm: ilviu, irbiu, isviu Definitzione su si firmare de fàere calecuna cosa, css. cosa chi faet firmare de fàere istrobbandho e perdendho tempus; tempus po si pigare calecunu gustu o ispàssiu, o fintzes pàusu / sena i. = chentza sessare, chi no sessat Sinònimos e contràrios desviu, irbortu, isdrobbu / disilviu, spàssiu Frases sas abbas de su riu pro lòmpere a su mare no ndhe cherent irbiu ◊ no li dias irbiu, ca tenet presse: làssalu fàghere! ◊ cussu telarzu paret chi sigat ancora sena isviu ◊ comente tia filare donzi die ponzendhe ilviu?! ◊ tantu za so deretu a triballare, cun totu custos irbios chi so tenindhe!… 2. sos afannos sena isvios mi segant su sonnu ◊ su mundhu at puru disilvios e benes chi no connoschides: ndhe dezis beneíghere sos ilvios! 3. mi das tantu a su mese e in prus duas zoronadas de ilbiu (Z.Porcu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entrave, gêne Ingresu hindrance, inconvenience, loss of time Ispagnolu estorbo Italianu intràlcio, disturbo, pèrdita di tèmpo Tedescu Hindernis, Störung, Zeitverlust.

illagnadúra , nf Definitzione su illagnare, illangiare Sinònimos e contràrios illanzigamentu, irromasidura, scaliximentu | ctr. ingrassada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu amaigrissement Ingresu loss of weight Ispagnolu delgazamiento Italianu dimagriménto Tedescu Abmagerung.

illanzigaméntu , nm Definitzione su illanzigare Sinònimos e contràrios irromasidura, scaliximentu | ctr. ingrassada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu amaigrissement Ingresu loss of weight Ispagnolu delgazamiento Italianu dimagriménto Tedescu Abmagerung.

ilméntigu , nm: imméntigu, imméntrigu, irménticu, irméntigu, isméntigu Definitzione su irmentigare, su essire de una cosa de sa mente Sinònimos e contràrios imméntiga, iscaessidura, obblevione, olvidu, scarescimentu / cdh. sménticu, smínticu | ctr. ammentu, arragodu Frases su papàile dat s'imméntrigu, nostru trobeale ◊ est atesu che s'isméntigu ◊ s'allega intrat in su niedhore de s'irménticu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu oubli, amnésie Ingresu forgetfullness, loss of memory Ispagnolu olvido, descuido Italianu dimenticanza, amnesìa Tedescu Vergessen, Amnesie.

ilvariàdu , pps, agt: irbariadu, irvaliatu, irvariadu, irvariatu, isvariadu, isvariatu Definitzione de irbariare; chi at pérdiu su tinu, chi no est giustu de conca, chi est macu deunudotu; conca maca, chi faet o est faendho cosas a machine; chi ndhe andhat macu po calecuna cosa Sinònimos e contràrios ammachiau, afoglietadu, desessidu, dischissiau, disvariadu, fariadu, ilgiradu, issentidu, macu | ctr. atinadu 2. irbariadu macu, a ue cheres andhare?! ◊ pariant fiotu de isvariados fuidos dae manicómiu ◊ cussos fiados sunt che irvariados rasighendhe sa terra a sa sicura! ◊ cudhos irvaliatos credent fintzas sas fàulas 3. est ilvariadu fatu pro sa bòcia ◊ s'imbreacu zuchet sas ancas a tratzu, sa tremuledha, sos chervedhos irvaliatos Terminologia iscientìfica ntl Tradutziones Frantzesu fou, passionné Ingresu gone mad, crazy, keen, out of one's mind Ispagnolu loco, alocado, apasionado Italianu impazzito, pazzo, fòlle, scalmanato, appassionato Tedescu verrückt, wahnsinnig, begeistert.

impurdedhíu , pps, agt Definitzione de impurdedhiri; chi est in calore, in more Sinònimos e contràrios assu 1, insuau, intzinnidu, suadu, suguzadu / focosu Tradutziones Frantzesu qui est en rut Ingresu full of sexual excitement Ispagnolu en celo Italianu foióso Tedescu geil.

incaussài , vrb Definitzione nau de cosa chi s'ingurtit, àere dificurtade a passare in su gúturu; asciutare sa buca (nau de cosa chi si papat po s'efetu chi faet a sa buca, ca essit arrasposa) Sinònimos e contràrios aèschere, arrèschere, incaussire Frases a Sarbadori, comenti at biu sa pobidha, dh'incaussat su binu! 2. tengu sa buca totu incaussada de cussu cachi chi apu papau Tradutziones Frantzesu de travers Ingresu which goes the wrong way (said of food) Ispagnolu atragantar Italianu andare di travèrso (détto di cibo) Tedescu in die falsche Kehle kommen.

indónu , avb Definitzione giare, bèndhere a s'i. = in donu, chentza pagare, o fintzas a su baratu Frases sa linna la daent a s'indonu ◊ bendhiant sos cadhos a s'indonu candho a frionzos padronedhos de inoghe, candho a male recuidos padronos mannos de fora Tradutziones Frantzesu gratuitement Ingresu free of charge Ispagnolu gratuitamente Italianu gratuitaménte Tedescu kostenlos.

infendiài , vrb: infindhiare, infindhigare, isfindhigare, sfendiai Definitzione nau de sa fémina, naschire su fedu nou Sinònimos e contràrios iglierare, insinnigare, iscendiai, palturire, springiai | ctr. imprignare Frases chi impríngias ge as a infendiai! Ètimu ltn. *exfendicare Tradutziones Frantzesu accoucher Ingresu to be delivered of Ispagnolu parir, alumbrar Italianu partorire Tedescu gebären.

ingrasciàre , vrb prnl: ingrassiare, ingratziai, ingratziare Definitzione pedire gràtzias, su si betare a pedire calecunu praxere, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu agiummai coment'e pedindho gràtzias Sinònimos e contràrios avocai, ingramesciare, invocai Frases tia Frantzisca si est ingrasciada a Nostra Segnora ◊ ingratziadí a santa Marina ca bis chi sa cosa càmbiat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gagner les bonnes grâces Ingresu to get on the right side of Ispagnolu ganarse, cautivarse Italianu ingraziarsi Tedescu sich beliebt machen.

insàmus , prep, cng, avb: antamas, intàmada, intamas, intambus, intamen, intames, intamis, intamu, intemes, intomas, intramus Definitzione coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus Sinònimos e contràrios annotamala, imbecis, tamen* / assora, inciandus / annotamala Frases intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti 2. intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas 3. de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai Tradutziones Frantzesu au lieu de, au contraire Ingresu instead of, on the contrary Ispagnolu en vez de, en lugar de Italianu invéce di, anziché Tedescu statt.

insaurràre , vrb: issaurrare Definitzione isciúndhere de saurra (orrosu), pònnere saurra, isciúndhere cun sa saurra Sinònimos e contràrios allentorire, issaghinare Frases custu manzanu chito mi so totu issaurradu colendhe in mesu s'erba Tradutziones Frantzesu mouiller de rosée Ingresu growing of dew Ispagnolu rociar Italianu formarsi della guazza, bagnare di guazza Tedescu Taubildung.

irbrofodhàre , vrb Definitzione fàere o essire a fodhe, illargare, pigare un'àtera forma prus larga Sinònimos e contràrios ilfodhonare, infodhonare, istiriolare, sciabudhai, sciadhonai, sciodhai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déformer Ingresu to put out of shape Ispagnolu deformar Italianu sformare Tedescu aus der Form bringen.

irbrossàre , vrb Definitzione segare sa brossa, is pillonatzos de una mata, pruschetotu de su truncu Sinònimos e contràrios brossare, immodhitare, irfroghedhare, ischesciai, ispudhonare | ctr. imbrossai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ébourgeonner Ingresu to strip of leaves Ispagnolu deschuponar Italianu scacchiare Tedescu ausgeizen.

irfodhiàre , vrb: isfodhare, isfodhiare Definitzione coment'e pèrdere su súlidu, s'ària; èssere a fodhidas, torrare àlidu a pelea e a moida, coment'e chi is prumones siant unu fodhe; fintzes pèrdere o abbrandhare s'arrennegu Sinònimos e contràrios abbatimare, afandhare, assagadare, assupai, isalidare, sufratare Frases sos pitzinnos curriant fatu de sa moto fintzas a s'irfodhiare ◊ si fit irfodhiatu coment'e unu fodhe nandhe: Galu bi ndh'at? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'époumoner, essouffler Ingresu to breathe (out), to be out of breath Ispagnolu resollar, resoplar, jadear Italianu sfiatare, respirare affannosaménte Tedescu ausströmen, Atemnot bereiten.

irfozadúra , nf: sfolladura Definitzione su irfozare, su che betare o segare o pèrdere sa fògia de is cambos Sinònimos e contràrios sfollamentu Frases bàtimi brasile ma fàghelu a irfozadura, no ndhe seghes su rampu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu effeuillage Ingresu stripping of leaves Ispagnolu deshoje Italianu sfogliatura Tedescu Entblätterung.

irfundhàdu , pps, agt: irfundhau Definitzione de irfundhare; chi no portat fundhu o che dh'ant segau Sinònimos e contràrios ifundhadu, sciundau Tradutziones Frantzesu défoncé Ingresu bottomless, broken the bottom of Ispagnolu desfondado Italianu sfondato Tedescu bodenlos.

irfurràre , vrb: isfurrare, sforrai Definitzione bogare de su forru; fintzes imbentare a cudha manera, bogare a pígiu Sinònimos e contràrios sciorrai | ctr. iforrare Frases sa mama irfurravat su pane e lillu davat, modhe e cajente 2. sa pintura moderna, o Cimabue, oe t'isfurrat tzertos istrominzos oscuros che istranos indovinzos, legos che imbreagos rue rue! 3. su gorropu impercat e irfurrat chin tràpulas, ispéntumas e nurras (L.Loi) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu retirer du four Ingresu to take out of the oven, to churn out Ispagnolu deshornar Italianu sfornare Tedescu aus dem Backofen herausnehmen.

irgomàre , vrb: iscomare, scomai Definitzione ischimare, segare is cambigiolos de is naes, is puntas de is matas Sinònimos e contràrios iscarvare, ischimare, ischimizonare, isfrongiare Frases faghent iscomare s'ílighe mannu pro fàghere unu letu de sida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu effeuiller Ingresu to strip of leaves Ispagnolu escamondar Italianu sfrondare Tedescu entlauben.