Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

fiamarída , nf: fiammarida, framarida, frammarida Definitzione fogu tenendho a meda chi faet unu sonu a tzacurradas mescamente candho abbruxat matedu friscu, cun fràmula arta meda; in calecunu logu frammarida dhu narant a su panarighe Sinònimos e contràrios cadharida, fracarida, pampada / panarighe Frases framaridas de fogu mi essint dae pes! ◊ sas framaridas si ndhe intendhiant a bidha, de cantu fit andhendhe su fogu in logu de malesa ◊ bidiaimus sas framaridas a dedie dae tesu: conta tue ca ndhe fit brusiendhe de bene de cosa, cussu fogu!… Ètimu ctl. flamarida Tradutziones Frantzesu flambée, jet de flammes Ingresu burst of flame Ispagnolu llamarada Italianu fiammata, vampata Tedescu Aufflammen.

forròne, forròni , nm Definitzione sa forra de su cracàngiu de is botinos, fintzes cracàngiu etotu Sinònimos e contràrios / cdh. furroni 2. aiat ligadu s'àteru cabu de s'ispau a su forrone de sa bote Terminologia iscientìfica sbb Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu renfort intérieur du derrière d'une chaussure Ingresu inner backside of a shoe Ispagnolu contrafuerte Italianu parte posterióre intèrna della scarpa Tedescu Futter.

framiàda , nf Definitzione pampada de fogu tenendho, fràmula Sinònimos e contràrios aframmarjada, cadharida, fiamarida, gliamada, iframiada, pampada Frases sas framiadas de sa bomba ant brusiadu bidhas e tzitades Tradutziones Frantzesu flambée Ingresu burst of flame Ispagnolu llamarada Italianu fiammata Tedescu Aufflammen.

fratàza , nf Definitzione cosa orrugada a cantighedhos piticos Sinònimos e contràrios arremusulla, arrogalla, chirchiza, cífrinu, fafaruza, fratamuza, paparida, piciualla, pispisa, pistazia, romasiza, tzimuca, vèglia Ètimu ltn. *fractalia Tradutziones Frantzesu plâtras, restes, miettes Ingresu flakes of dry plaster, remains Ispagnolu cascotes, sobras, migajas Italianu calcinàcci, rimasùgli, briciolame Tedescu Schutt, Rest, Brotkrümchen.

fraularèste , nf Definitzione erba de chimbe fògias o de murenas (faet bene po custa maladia) Sinònimos e contràrios cincuvollas Terminologia iscientìfica rba, Potentilla reptans Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu quintefeuille Ingresu kind of grass Ispagnolu cincoenrama Italianu cinquefòglio Tedescu Fünffingerkraut.

frèsa , nf, nm: fresu 1 Definitzione donniunu de is duos pígios de su pane carasau, o fintzes custa genia de pane; pischedhu o làmpina de casu (e fintzes de arrescotu) laditu / f. de ou = oidedhu abbatadu cun túcaru, ispíritu de ou Sinònimos e contràrios màtula Frases si at manigadu duas fresas de pane cun casu ◊ su pane de fresa est lísiu a parte de fora (ca est tesu), ma aspru intro (ca sos pizos s'ispítzigant desesi coghindhe) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abaisse Ingresu sheet of pastry Ispagnolu masa en hoja Italianu sfòglia Tedescu Blätterteig.

frobbàdu , nm Definitzione una calidade de àghina bianca, e de binu, chi assimbígiat a su nuragus Tradutziones Frantzesu raisin "torbato" Ingresu kind of white grapes Ispagnolu cepa de uva blanca y el vino que da Italianu torbato Tedescu eine sardische Wein sorte (trauben).

fròsa , nf Definitzione orrughedhu de fenu o de pàgia, farinedhu de àteru, cosa de pagu contu / segaisí su tzugu in d-unu filu de f. = pèrderesi in nudha, iscollàresi in su paris netu Sinònimos e contràrios arritzu 1, rosca / fafaruza, fanialla Frases est una frosa chi at betiu su bentu ◊ is undas nci dhu imbussànt in mesu coment'e unu fustigu o una frosa de palla Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu brin de paille Ingresu wisp of straw Ispagnolu pajita Italianu pagliuzza Tedescu Strohhalm.

frúsa 1 , nf, nm: frúsia 1, frusu, frúsua Definitzione fortza e moida de bentu forte, o fintzes moida manna coment'e de bentu o de àteru chi passat o essit a fortza; genia de moida chi s'intendhet in conca; chedhita o cosas una aifatu de s'àtera Sinònimos e contràrios frusiada, isbúvulu, traconarja / fibera, fiotu, tropa / fuliénsia Maneras de nàrrere csn: f. de sànguni a conca = ira ’e sàmbene; fuiri a f. = fàghere che bentu, fuindhe; cúrrere che frúsia = che bentu; tímiri a frúsua = meda Frases sa frusa de su bentu dh'iat intimorigiau ◊ sa navi incumentzàt a s'isciusciai sendu ferta de sa frusa de is undas ◊ apu inténdiu custa frusa: "Bah, pruendi est", mi seu fatu, e fiat isciopau su tubbu de s'àcua! ◊ ohi, mi est pigau su frusu a is origas!◊ s'abba de su grifone essit cun bella frúsia 2. s'intendiat sa frúsia de su fogu tzacarrendi ◊ comenti si funt bolaus, is cruculeus ant fatu una frúsia cun is alas ◊ sa frúsia de is portas e su tremuleu de is finestrinus 3. candu mi pigant cussas frúsias a conca no cumprendu prus nudha ◊ de comenti apu inténdiu cussu piciocu seu a frúsias a conca ◊ una frúsua… dànghiri, e m'iscapat a prànghiri! 4. in su ribu bi aiamus acatau una frusa de pitzinnos ◊ che fritzas iscurrent sos versos totu in frusa ◊ su sínnicu est arrivatu chin d-una frusa de impiegatos ifatu 5. atacat a fuiri a totu frusa, pariat una balla de iscupeta ◊ is mortus dhus timiaus a frúsua Ètimu ctl. enfusa Tradutziones Frantzesu force du vent, cohorte Ingresu fury of the wind, swarm Ispagnolu fuerza del viento, séquito Italianu fùria del vènto, codazzo Tedescu Rasen des Windes, Schwarm.

frussàre , vrb Definitzione àere a meda, nau de dinare Frases lampu ca ndhe frussat de sodhu, cussu, est abberu! ◊ si no frussas dinari, segundhu su logu mancu intrare ti bi lassant! Tradutziones Frantzesu disposer de l'argent Ingresu to have plenty of money Ispagnolu tener dinero Italianu dispórre, avére danari Tedescu viel Geld haben.

frustigàlla , nf: fustiga, fustigalla Definitzione fustigos, muntone de fustigos, nau fintzes in su sensu de linna fine po allumiare Sinònimos e contràrios busàmene, chimuza, chirchiza, fostiga, fustighina, pampodha Frases no agatas prus mancu fustigalla tzacadina po allui asuta de su craboni in sa forredha ◊ funt abbruxendi sa fustigalla pro limpiai sa terra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brindilles Ingresu heap of dry wood Ispagnolu chasca, támara Italianu stipa Tedescu Reisig (haufen), Holzstoß.

fumàda , nf Definitzione su fumare, su fàere fumu Sinònimos e contràrios afumiada, fumiada Maneras de nàrrere csn: dare sa f. = fàghere unu sinnale cun su fumu; leare prestu sa f. = primmaisí luegus; èssere una f. = una furriada de ogus, un'iscutighedha 2. una fumada ebbia est custa vida! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fumée Ingresu puff of smoke Ispagnolu humareada Italianu fumata Tedescu Rauchen.

fundhuluzósu , agt Definitzione chi giughet o faet fundhurúgiu meda Sinònimos e contràrios fundarillosu / ttrs. fundharitzosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plein de lie Ingresu full of dregs Ispagnolu borroso, turbio Italianu feccióso Tedescu hefig.

ganghilédhu , nm Definitzione genia de arretza coment’e sacu, po piscare Sinònimos e contràrios arraciallu, arretza, filau, óbiga Ètimu ctl. gánguil Tradutziones Frantzesu guideau (pêche) Ingresu kind of fishing net Ispagnolu red para pescar Italianu àngamo Tedescu eine Art Reuse.

gazòsa , nf: cazosa Definitzione genia de bufóngiu fatu cun abba, tzúcuru e anidride carbónica Terminologia iscientìfica bfg Tradutziones Frantzesu limonade Ingresu kind of fizzy frink Ispagnolu gaseosa Italianu gassósa Tedescu Zitronenlimonade, Brauselimonade.

gesmèglia, gesmèlla , nf Definitzione una calidade de germinu, genia de mata chi faet a cannàile longu, bella po is frores fragosos Sinònimos e contràrios germinu Terminologia iscientìfica frs, Jasminum sambac Ètimu itl.l gemella Tradutziones Frantzesu jasmin Ingresu kind of jasmin Ispagnolu gemela Italianu gelsomino àrabo Tedescu Arabischer Jasmin, Nachtblume.

giogiói , nf Definitzione pistadura de un'istrinta Tradutziones Frantzesu pinçon Ingresu the sign of a pinch Ispagnolu marca de un pellizco Italianu pulcesécca Tedescu Zeichen von Zwicken.

giuài , vrb: ciuare 1, giuare, giuari, giuvare, zuare Definitzione èssere cosa de bonu, fàere bene, èssere de agiudu, serbire a calecuna cosa de bonu / giuai che sa manu de Deus = fàghere bene meda Sinònimos e contràrios agiadai, ajuai, atuai, bàlere, ingiuai, proicare, serbire, sufragai | ctr. nòcere Frases sa strossa chi at fatu at a giuari a is funtanas ◊ faidí sa cruxi ca giuat! ◊ mancai unu arrennèsciat a guadangiai su mundu intreu, si perdit s'ànima sua a ita dhi giuat? (Ev)◊ isperaus chi is mexinas mi giuint! ◊ su tempus presente est su chi ti podet giuare ◊ ingolle su cuadhu a monte ca s'aera de monte dhi giuat! 2. de sa ruta chi at dadu no ndhe giuat piús ◊ matratant sa limba nostra e narant chi no giuat ◊ cussas terras no rendhent e ne giuant a gràscia peruna ◊ immoi chi est béciu no ndi giuat prus a nudha Sambenados e Provèrbios prb: si s'ómini no giuat no balit sa sienda Ètimu ltn. iuvare Tradutziones Frantzesu être utile, servir Ingresu to be of use, to be good Ispagnolu servir, ser útil Italianu giovare Tedescu nützen, gut tun.

giunchíglia, giunchígliu , nf, nm Definitzione giunchígliu a frori biancu, genia de erba bona fintzes po meighina Frases in sa mesíglia bi at postu rosas e giunchíglias Terminologia iscientìfica rbc, convallaria maialis Tradutziones Frantzesu muguet Ingresu lily of the valley Ispagnolu muguete Italianu mughétto Tedescu Maiglöckchen, Maiblume.

grína, grínas , nf Definitzione su lugore chi si biet in is àrias, in su fundhale, candho est abbreschendho Sinònimos e contràrios grindha, nea, riga Maneras de nàrrere csn: pònnere grina, grinas = obrèsciri; mala grina = colore de chie est in cara mala; grina vona = cara bona, in colore, chi istat bene; giambare grina = cambiai bisura Frases connòschere ti cheria dae candho grina as postu in s'orizonte ◊ ealla sa grina imprelleada de lentore a prima lughe! ◊ est isetendhe sa grina de unu die prommissu e sonniadu ◊ candho ti pesas, grina, cun su sole chi potat ispannare custos oxos de fumu, de chixina? 2. cunzat torra sos ojos, perdet grina e si faghet a cara de chixina (P.Casu)◊ de grina det giambare dogni cosa, det alvèschere in coro s'isperàntzia ◊ unu mucatore niedhu l'imbólicat sa cara in grina de chera santa Sambenados e Provèrbios smb: Grina Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu la clarté de l'aube Ingresu the first light of dawn Ispagnolu aurora Italianu chiaróre dell'alba Tedescu Morgendämmerung.

«« Torra a chircare