allinnài, allinnàre , vrb rfl Definitzione
fàere a linna; fàere o segare linna; pònnere linna, comente faent is matas creschendho
Sinònimos e contràrios
intostare
/
linnai
2.
issus teniant diritu de allinnai in is arrius
3.
su fenu mi allinnat apetotu - naràt su burricu -
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
lignifier
Ingresu
to become wood,
hardening of a grass
Ispagnolu
hacerse duro como madera
Italianu
farsi légna,
indurirsi di un'èrba
Tedescu
holzig werden.
allúta , nf Definitzione
su allúere (de su fogu, de una lughe o àteru, fintzes de su pentzamentu); dificurtade manna, su si agatare in apretu o arriscu malu
Sinònimos e contràrios
acispada,
aframata,
alluchetada,
allumada,
tenta
/
apretu,
arriscu
Frases
s'alluta chi at fatu su fogu, za at coitadu a budhire, s'abba! ◊ in tzertos momentos si at coment'e un’alluta de atuamentu (N.Falconi)
2.
si ndhe aiat bidu, de allutas, in sa vida sua: a candho at bidu bochindhe zente, a candho s'est agatadu in gherra, a candho che lu fit trazendhe su riu! ◊ si ndhe at bidu, de allutas, Pontetzu: pessa chi l'apo connotu deo a che li colare s'abba fintzas subra!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
flambée
Ingresu
serious danger,
burst of flame
Ispagnolu
llamarada,
peligro
Italianu
fiammata,
grave perìcolo
Tedescu
Flamme,
große Gefahr.
antàle , nm, agt Definitzione
sa parte de ananti de css. cosa, chi est ananti de ccn. cosa
Tradutziones
Frantzesu
d'en face
Ingresu
in front of
Ispagnolu
enfrente,
delante
Italianu
antistante
Tedescu
gegenüberstehend.
anzonína , nf Definitzione
totu is angiones pigaos o cunsideraos impare / a s'a. = che anzone, acomenti si fait cun o a is angionis
Frases
fatendhe s'alte sua matzonina, a sos massajos lis furat sa ua e a tie si dat s'anzonina! (A.M.Scanu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tous les agneaux
Ingresu
the whole of lambs
Ispagnolu
el conjunto de los corderos
Italianu
l'insième degli agnèlli
Tedescu
Lammherde.
apanedhàre , vrb Definitzione
fàere panedhas, una genia de pane, fàere a bisura de panedha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
embuer
Ingresu
to give the form of loaves
Ispagnolu
hacer pan
Italianu
appanare
Tedescu
in Form von Brotlaiben bringen.
apegài , vrb Sinònimos e contràrios
afessionare,
amorare,
apicigai
Frases
tzia Filomena si fiat apegada a custa pipia pariat chi dhi fiat filla (G.Ortu)
Ètimu
ctl., spn.
apegar
Tradutziones
Frantzesu
s'accrocher,
s'attacher
Ingresu
to stick,
to grow fond of
Ispagnolu
apegarse
Italianu
appiccicare,
affezionarsi
Tedescu
ankleben,
Zuneigung fassen.
aperdiaméntu , nm Definitzione
su pigare o bochíere a cropos de pedra, gherra a cropos de pedra; su pònnere pedras a pesu in pitzu de calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
carranzu,
predarjata
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grêle de pierres
Ingresu
hail of stones
Ispagnolu
apedreamiento
Italianu
sassaiòla
Tedescu
Steinhagel.
aprobài , vrb: aprovai,
aprovare Definitzione
cunsiderare bonu, chi andhat bene; foedhandho de iscolas e de istúdiu, passare a unu a sa classe prus ainnanti, prus arta
Sinònimos e contràrios
promòvere
Tradutziones
Frantzesu
approuver
Ingresu
to approve of
Ispagnolu
aprobar
Italianu
approvare
Tedescu
billigen,
zustimmen,
versetzen.
aprussieràu , pps, agt Definitzione
de aprussierai; nau de ccn., chi tenet neghe a prumones po sa prussiera chi portat
Tradutziones
Frantzesu
silicotique
Ingresu
sick of silicosis
Ispagnolu
silicótico
Italianu
silicòtico
Tedescu
an Silikose leiden.
arràre , vrb Definitzione
segai arra, sida; fàere moida de sida
Sinònimos e contràrios
assidare,
scirrai
/
bacanare,
istripitare,
sciumbullai,
tzacai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déboiser
Ingresu
to strip of leaves
Ispagnolu
retazar,
rozar
Italianu
sfrascare
Tedescu
lichten.
arrascótu , nm: arrescotu,
arriscotu,
errescotu,
recotu* 1 Definitzione
de is produtos de su late, su chi apustis piscau su casu essit de su soru (ndhe artzat a pígiu grussu) postu in su fogu a imbudhidare fintzes agiummai a puntu de pesare búdhidu / a. martedhu = soru chi si mànigat a brou e chiu, paris cun sa zota; a. matzi modhi = soru fatu
Sinònimos e contràrios
arricu 1,
brotzu 1,
martadhu,
martzedhu,
soru,
sorugotu
Frases
papant arrescotu e cagiadu
Terminologia iscientìfica
mng
Tradutziones
Frantzesu
ricotta (fromage très voisin du sérac)
Ingresu
ricotta (kind of cottage cheese)
Ispagnolu
requesón
Italianu
ricòtta
Tedescu
Molkenkäse.
arrennegàda , nf Definitzione
su si arrennegare, carda de arrennegu, de tzacu
Sinònimos e contràrios
imbirdinonzu,
inchestiada,
inchietada,
infellonidura,
chíntera
/
ttrs. arrinigada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
colère
Ingresu
fit of anger
Ispagnolu
enfado
Italianu
arrabbiatura
Tedescu
Ärger.
arróscu , nm, nf: arruscu,
orrusca,
rusca* Definitzione
su pígiu de corgiolu chi abbarrat a su suérgiu apustis bogau su ortigu, corgiolu de is matas
Frases
bollu su ortigu cun s'arruscu interu comenti ndi dhu bogant de su truncu de su suérgiu
Terminologia iscientìfica
rbr
Tradutziones
Frantzesu
seconde couche externe de l'écorce du chêne-liège
Ingresu
second rind of cork-tree
Ispagnolu
segunda capa del corcho
Italianu
secónda scòrza del sùghero
Tedescu
die zweite Korkrinde.
arrúllu , nm Definitzione
sa boghe, su càntidu de culumbos e trúturis
Ètimu
spn.
arrullo
Tradutziones
Frantzesu
roucoulade
Ingresu
cry of the turtledove
Ispagnolu
arrullo
Italianu
vèrso della tórtora
Tedescu
turteln.
àtzula , nf Definitzione
fundhurúgiu de sa lissia
Sinònimos e contràrios
bogaderi,
sàciula*
Tradutziones
Frantzesu
charrée
Ingresu
rest of ash inside an ash pan
Ispagnolu
cernada
Italianu
ceneràccio
Tedescu
Laugenasche.
babbucéri , nm Definitzione
maistu, sabbateri chi faet babbúcias
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pantouflier
Ingresu
maker of slippers
Ispagnolu
zapatillero
Italianu
pantofolàio
Tedescu
Hausschuhmacher.
bàdula , nf: Definitzione
su istare foedhandho meda, coment'e capacidade de foedhare cun facilidade ma fintzes coment'e chistionu chentza cabu
Sinònimos e contràrios
allegantina,
apísciulu,
argiolu 1,
baràglia,
ciaciarra,
ciaramedha,
ciarra,
lúlluru,
nànnara,
paraleta,
ragàglia
Frases
custas sunt veridades, no bàdulas de binu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bavardage,
babillage
Ingresu
gift of the gab
Ispagnolu
labia,
parla
Italianu
parlantina
Tedescu
Zungenfertigkeit.
barasòne , nm: barisone,
barrasone,
barrasoni,
barrisone,
berrisone,
erisone Definitzione
nae de linna, de sida arrasposa e ispinosa
Sinònimos e contràrios
arrasolu,
bangazu,
barrasolu,
carrasprone,
ghirrisone,
istupu,
mètere,
rasitu,
raspisone,
tupisone
/
cdh. varrasoli
Frases
cun berrisones, ruspisos e matas perdes tempus e pudas in debbadas ◊ fit s'ozastredhu ténneru naschidu: pariat unu síriu a prantone, ma curpa de no èssere inferchidu est torradu una tupa a berrisone (L.Marteddu)
2.
bufa impresse, chi no b'at berrisones in cussu late!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Barisoni
Ètimu
srdn.
Tradutziones
Frantzesu
broussailles
Ingresu
a tangle of dry branch
Ispagnolu
zarzal
Italianu
sterpame
Tedescu
Gestrüpp.
batagliòla , nf Definitzione
gherra a cropos de pedra
Sinònimos e contràrios
aperdiamentu,
predarjata
/
cdh. batadhola
Tradutziones
Frantzesu
bataille à coups de pierres
Ingresu
hail of stones
Ispagnolu
pedrea
Italianu
sassaióla
Tedescu
Steinhagel.
batalímba , nf: batilimba,
batilinga Definitzione
genia de erba (e frutu puru) bona po fàere tinta orrúbia, tinta de sorixedha, po tínghere orrobba o fintzes àteru (a s'arraighina a logos dhi narant intinta)
Sinònimos e contràrios
arrúbbia,
atzotalimba,
ciorisedha,
colalati,
orighedha 1,
pigalati,
ratalimba,
rúgia
Terminologia iscientìfica
rba, Rubia peregrina
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
garance
Ingresu
kind of madder
Ispagnolu
rogeta
Italianu
róbbia selvàtica
Tedescu
eine Krappsorte.