ammachiàe, ammachiài, ammachiàre, ammachiàri , vrb Definitzione fàere a macu, essire fora de sèi, no èssere giustu de conca; fàere dilliriare de su dolore, pigare o pèrdere su sentidu, dilliriare, pèrdere sa conca o fàere disatinos po una fémina o àtera cosa chi praghet meda Sinònimos e contràrios abbaradhare, ammacare*, dischissiare, fatzellare, irbariare, ischissiai, issentire Frases su soli faiat ammachiai cixaredhas e cucumeus in is istuas ◊ ma ita ti ses, ammachiendi, chi no trabballas?! 2. ti ses ammachiau de cussa pitzoca e as resone: no bi ndhe at àtera prendha chi incantat che a issa ◊ portat is pius niedhus arrullaus chi faint ammachiai ◊ torramí su sentiru ca mi as ammachiau! Tradutziones Frantzesu devenir fou Ingresu to go mad Ispagnolu enloquecer Italianu ammattire Tedescu verrückt werden.

caciàciu , nm Sinònimos e contràrios bambioco, baosone, deleadu, locu, solocu | ctr. giusdisciosu, sàbiu Ètimu itl. cazzaccio Tradutziones Frantzesu fou, stupide Ingresu mad Ispagnolu loco Italianu matto, stòlido Tedescu Wahnsinnige, Dummkopf.

dessessídu , pps, agt: desessidu, disessidu Definitzione de dessessire; chi est macu deunudotu, foras de se Sinònimos e contràrios afoglietadu, dischissiau, disvariadu, ilvariadu, irzudissiadu | ctr. atinadu Tradutziones Frantzesu fou Ingresu crazy Ispagnolu desatinado Italianu dissennato Tedescu unverständig.

dessessíre , vrb: disessire Definitzione andhare a fora; essire fora de se, fàere a macu, a irbariadu Sinònimos e contràrios essire / ammachiae, dischissiare, irbariare, iscansae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir fou Ingresu to go mad Ispagnolu enloquecer Italianu ammattire Tedescu den Verstand verlieren.

dischissiàre , vrb Definitzione tocare a conca, essire macu, irbariadu Sinònimos e contràrios ammachiae, delliriare, dessessire, irbariare, iscansae, ischissiai, issentire, istinare Frases sas féminas nos faghent dischissiare (S.Spiggia)◊ a mimme cussas mazinedhas de zocadores mi fachiant dischissiare ◊ si sunt dischissiandhe de su pessamentu ca su frade no at iscritu prus Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu devenir fou Ingresu to go mad Ispagnolu desquiciar Italianu impazzire, andar fuòri di tèsta Tedescu verrückt werden.

fogliàdu , pps, agt: vogliadu Definitzione de fogliare; chi s'est ammachiau, chi no faet atentzione Sinònimos e contràrios allabentau, allampadu, disairadu, foglietadu / cdh. fugliatu 2. sa fémina est fogliada mariposa chi atrait dogni lumera (P.Mossa) Terminologia iscientìfica ntl. Tradutziones Frantzesu étourdi, fou (devenu) Ingresu heedless, gone mad, crazy Ispagnolu descuidado, despistado, enloquecido Italianu sventato, sbadato, impazzito Tedescu zerstreut, verrückt.

fogliàre , vrb: vogliare Definitzione furriare is crebedhos, su si ammachiare Sinònimos e contràrios ammachiae, dilliriai, fatzellare, foglietare Ètimu ctl. follejar Tradutziones Frantzesu devenir fou Ingresu to go mad Ispagnolu enloquecer, volverse loco Italianu impazzire, pèrdere il sénno Tedescu verrückt werden.

ilvariàdu , pps, agt: irbariadu, irvaliatu, irvariadu, irvariatu, isvariadu, isvariatu Definitzione de irbariare; chi at pérdiu su tinu, chi no est giustu de conca, chi est macu deunudotu; conca maca, chi faet o est faendho cosas a machine; chi ndhe andhat macu po calecuna cosa Sinònimos e contràrios ammachiau, afoglietadu, desessidu, dischissiau, disvariadu, fariadu, ilgiradu, issentidu, macu | ctr. atinadu 2. irbariadu macu, a ue cheres andhare?! ◊ pariant fiotu de isvariados fuidos dae manicómiu ◊ cussos fiados sunt che irvariados rasighendhe sa terra a sa sicura! ◊ cudhos irvaliatos credent fintzas sas fàulas 3. est ilvariadu fatu pro sa bòcia ◊ s'imbreacu zuchet sas ancas a tratzu, sa tremuledha, sos chervedhos irvaliatos Terminologia iscientìfica ntl Tradutziones Frantzesu fou, passionné Ingresu gone mad, crazy, keen, out of one's mind Ispagnolu loco, alocado, apasionado Italianu impazzito, pazzo, fòlle, scalmanato, appassionato Tedescu verrückt, wahnsinnig, begeistert.

irbariàre , vrb: irvaliare, irvariare, isvariare Definitzione essire dae tinu, no arrexonare prus, essire macu deunudotu; dhu narant fintzes in su sensu de fàere atentzione a ccn. àtera cosa po abbacare dolore, dispraxere, afrigimentu Sinònimos e contràrios ammachiae, dessessire, fatzellare, ibariae, ilgirare, iscansae, issentire, istinare, vogliare / disaviare, istrabiare 1 | ctr. atinai, atoare Frases medas imbriagos irvàriant ◊ sas frebbas lu faghent isvariare ◊ sempre sàbia e prudente ses istada ma custa bolta ses isvariendhe ◊ sa vetzesa lu fit irvalianne ◊ totu su tempus colatu in galera l'at irvaliatu ◊ azummai ndhe irbàriat de su dannu chi at tentu in famíllia 2. at cumpresu cantu mannu fit su dolore suo e at chircadu de l'irbariare nàndheli cosa ◊ aggràssias chi mi sezis imparandhe: sinono s'àsiu mi diat irbariare! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu délirer, devenir fou Ingresu to go mad, to rave Ispagnolu desvariar Italianu vaneggiare, impazzire Tedescu irrereden, verrückt werden.

irzudissiàdu , agt Definitzione chi no portat giudítziu, chi est chentza cabu, chi no cunsiderat e ne faet su giustu, chi no faet sa cosa a dovere Sinònimos e contràrios | ctr. acuntzentau, benatinadu, giudisciosu Frases macu irzudissiadu, a ti pònnere cun cudh'iscaminada! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fou Ingresu mad Ispagnolu descabezado Italianu dissennato Tedescu unsinnig.

iscansàe, iscansàre , vrb: iscansiare, iscantzai, iscasciare, iscassare, iscassiare, scantzai Definitzione cambiare camminu, pigare àtera istrada, intrare a unu logu passandho in su camminu o in s'orruga, tirare una cosa a una parte; trantzire a una parte, fintzes lassare una cosa; pèrdere su sentidu, ammachiare po ccn. cosa Sinònimos e contràrios cansai 1, ilmanchinare, irvertzare, stressiai / ammachiae, dischissiare, ischisciai 1, fatzellare, irbariare, vogliare Maneras de nàrrere csn: i. dae sedha = rúere dae cadhu; iscasciare a rídere = imbucare a ríere; iscasciare de una régula, de unu pretzetu, de una leze = iscassedhai, fartai Frases candho pioet, iscàscias trazendhe cantu agatas ◊ no iscantzu prus de s'arrastu miu: su sardu in su coru dèu mi allogu! (M.Pani)◊ custu caminu che iscàssiat a Ulíana ◊ no si arrimant in su caminu vonu e iscàsciant in gúturos ◊ recuindhe semus iscansiados a sa funtana ◊ lu timiant e iscassaiant caminu si l'imbeniant ◊ no iscasses dae sa leze! 2. mergiani iscantzat s'arbei e ndi pigat s'angioni!◊ no est arrennésciu a iscantzai unas cantu iscoitadas de zirónia! 3. Fulana pro pagu no est iscasciada candho l'at lassada s'ammoradu ◊ sas rúndines fuent iscasciadas ◊ de unu chi s'est iscassatu narant "Meschinu!"◊ seo a dolore de conca iscassianne! 4. mastru Tilipu iscàsciat a rídere, cantu at intesu su contu ◊ dae custu lutrinzu no si podet iscasciare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tourner, sortir, esquiver, devenir fou Ingresu to sidestep, to go mad, to deviate Ispagnolu doblar, torcer, apartarse, enloquecer Italianu deviare, scansarsi, impazzire Tedescu abweichen, ausweichen, wahnsinnig werden.

iscasciàdu , pps, agt: iscassiadu, iscassiau, iscassatu Definitzione de iscasciare / i. fatu = macu deretu Sinònimos e contràrios ammachiau desessidu, dischissiau, disvariadu, fariadu, ilgiradu, ilvariadu, iscassoletadu, issentidu / cdh. scasciatu 2. che fit betzu: como fit un'àrvure iscasciada ◊ o coro iscasciadu, ite cheres chi ti feta pro ti bíere acuntentadu? ◊ sàltiant a brincos urulendhe che iscasciados ◊ si fit pesatu a boches che iscassatu ◊ comente est iscassiadu, est capatze chi fatzat una cosa gasi! ◊ o est su mundhu chi est girandhe a tortu o est iscasciada sa pessone! Tradutziones Frantzesu fou (devenu) Ingresu deviated, gone mad Ispagnolu enloquecido Italianu deviato, impazzito Tedescu abgelenkt, verrückt geworden.

ischissiài, ischissiàre , vrb: schisciai 1 Definitzione fàere a ischíssiu, essire fora de sèi, pèrdere sa conca po calecuna cosa (dolore, amore, àteru), pràghere meda Sinònimos e contràrios abbaradhare, ammachiae, delliriare, dessessire, dischissiare*, fatzellare, irbariare, iscansae, issentire Frases si est ischissiendi a dolori de dentis ◊ s'immensu de su creadu t'ischíssiat s'ànimu ◊ no m'ischissis su sentidu! ◊ m'ischíssiu chi non ti biu! 2. gatu a pisci ingustada bandat ischissiada candu pigat su fragu!(S.Corona)◊ ballus, befas, cantus e sonus sunt divertimentus chi ischíssiant sa genti Tradutziones Frantzesu devenir fou Ingresu to go crazy Ispagnolu enloquecer Italianu impazzire Tedescu verrückt werden.

màcu , agt, nm Definitzione chi o chie no est tanti giustu de conca, débbile de conca, chi tenet maneras de fàere unu pagu istrambas, pagu sàbias, faet machines: a bortas si narat a sa bona po su pagu imprastu o sa pagu abbistesa chi unu tenet / min. machedhu; genias de macu: m. alleporizadu, a ischíglia, codhacinu, fissadu; m. límpiu, aibbau = macu deretu, própiu chi no ndhe faghet una zusta, fintzas de manicómiu; m. durche = macu ma no de manicómiu, tontatzu, cun carchi pecu mannu a sa mente ma de naturale bonu; m. che cadhu = bambu che ludu, chentza imprastu perunu, chentza abbistesa nudha Sinònimos e contràrios abbatuabbatu, ilvariadu, locu, mancante, médiu 2, scimpri, tontu | ctr. abbistu, cabosu, sàbiu Maneras de nàrrere csn: m. che cadhu, che crabu, che una crócua, che una tolla = macu meda; machixedhu!… = machillotu meda, chi at fatu tontesa manna; betàresi a m. = fai finta de èssiri macu, fàghere su macu; parare m. = essire macu, irbariare; fait su m. po no pagai sa staria = si betat a macu, faghet fintas pro no fàghere su chi depet; èssere o andhare m. pro (o de) una cosa, po ccn. = disigiai una cosa o a ccn. a ammachiadura, meda, un'ira; abbaidare che m. = coment'e abbabbalucaus, coment'e incantaus; m. segadu ’e crèschere = chi no at callau a ciorbedhu, pagu sàbiu; macu macu, …= bell'e chi paret macu…, mancari macu siat…; fàghere che su m. a su túcaru = si bi lu ponent in dainanti no ndhe lassat Frases no fit macu che cabadhu, comente nabant! ◊ ih, machedha, goi ti at impressionadu su diauledhu? ◊ cussu, macu e no sàbiu, at fatu comente li ant nadu ◊ cudhu, ne macu e ne sàbiu, bi at crétidu ◊ zeo so restadu a buca abberta che macu ◊ annare cun macos est a zúchere diàulos a bènnere ◊ su macu est a ue l'afilat 2. tocat cussu macu de Efighedhu e si ponit a brullai cun santu Sidori ◊ su macu, aite mi faghes custas brullas?! ◊ candu sa meri est maca cumandat sa serbidora ◊ maca afrodhiera coment'e a tui no ndi apu biu mai! 3. mi annotat che macu, che chi mai si tatet de mi bíere ◊ su maridu si la pompiabat che macu ◊ ndhe andhat macu pro sos ballos ◊ si betat a macu po no pagai sa staria ◊ su bagadiu est macu po su ballu ◊ est macu e pérdiu po una fémina ◊ macu macu, at seberadu sa menzus chi bi fit! Sambenados e Provèrbios prb: scit prus unu macu in domu sua chi no unu sàbiu in domu allena ◊ a peràulas macas origras surdas! Ètimu ltn. maccus Tradutziones Frantzesu fou Ingresu crazy Ispagnolu loco Italianu matto, pazzo, fòlle Tedescu verrückt, Verrückte, Narr.

«« Torra a chircare