ammachiàe, ammachiài, ammachiàre, ammachiàri , vrb Definitzione
fàere a macu, essire fora de sèi, no èssere giustu de conca; fàere dilliriare de su dolore, pigare o pèrdere su sentidu, dilliriare, pèrdere sa conca o fàere disatinos po una fémina o àtera cosa chi praghet meda
Sinònimos e contràrios
abbaradhare,
ammacare*,
dischissiare,
fatzellare,
irbariare,
ischissiai,
issentire
Frases
su soli faiat ammachiai cixaredhas e cucumeus in is istuas ◊ ma ita ti ses, ammachiendi, chi no trabballas?!
2.
ti ses ammachiau de cussa pitzoca e as resone: no bi ndhe at àtera prendha chi incantat che a issa ◊ portat is pius niedhus arrullaus chi faint ammachiai ◊ torramí su sentiru ca mi as ammachiau!
Tradutziones
Frantzesu
devenir fou
Ingresu
to go mad
Ispagnolu
enloquecer
Italianu
ammattire
Tedescu
verrückt werden.
badhinósu , agt: vadhinosu Definitzione
chi portat badhine in conca, chi no est tanti giustu de conca
Sinònimos e contràrios
gadhighinosu,
gadhinosu,
irvaliotzau,
mériu,
tonconadu
/
machilloto,
machisóngiu
Frases
sas berbeghes badhinosas no andhant cun sas àteras e si perdent puru
2.
so andhadu che ae badhinosa patendhe fàmine e sidis
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
loufoque
Ingresu
looney
Ispagnolu
chiflado,
destornillado
Italianu
pazzòide
Tedescu
verrückt.
birbillàre, birbilliàre , vrb: bribigliare,
bribillare Definitzione
pònnere in birbílliu
Sinònimos e contràrios
imbirbilliare,
inciulai,
seguzare,
tzuntzullare
/
abbupare,
aggupare 1
Frases
candho sos ilgribbis si ndhe sunt andhados, tzertos si sunt torrados a bribigliare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
exciter,
faire emballer,
s'enticher
Ingresu
to excite,
to become excited,
to take a fancy
Ispagnolu
excitar,
desbocarse
Italianu
eccitare,
imbizzarrire,
incapricciarsi
Tedescu
erregen,
verrückt machen,
vernarren.
dischissiàre , vrb Definitzione
tocare a conca, essire macu, irbariadu
Sinònimos e contràrios
ammachiae,
delliriare,
dessessire,
irbariare,
iscansae,
ischissiai,
issentire,
istinare
Frases
sas féminas nos faghent dischissiare (S.Spiggia)◊ a mimme cussas mazinedhas de zocadores mi fachiant dischissiare ◊ si sunt dischissiandhe de su pessamentu ca su frade no at iscritu prus
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
devenir fou
Ingresu
to go mad
Ispagnolu
desquiciar
Italianu
impazzire,
andar fuòri di tèsta
Tedescu
verrückt werden.
dischissiàu , pps, agt Definitzione
de dischissiare; chi est fora de se, chi est macu deunudotu, chi no est giustu de conca
Sinònimos e contràrios
afoglietadu,
desessidu,
disvariadu,
ilgiradu,
ilvariadu,
iscassatu,
issentidu,
meningitanu
2.
sa zente paret dischissiada andhandhe e torrandhe in màchina chene ischire a ube ◊ ma ite as fatu a la bochire, dischissiadu chi no ses àteru?!
Tradutziones
Frantzesu
forcené
Ingresu
mad
Ispagnolu
desquiciado
Italianu
forsennato,
demènte
Tedescu
verrückt.
fogliàdu , pps, agt: vogliadu Definitzione
de fogliare; chi s'est ammachiau, chi no faet atentzione
Sinònimos e contràrios
allabentau,
allampadu,
disairadu,
foglietadu
/
cdh. fugliatu
2.
sa fémina est fogliada mariposa chi atrait dogni lumera (P.Mossa)
Terminologia iscientìfica
ntl.
Tradutziones
Frantzesu
étourdi,
fou (devenu)
Ingresu
heedless,
gone mad,
crazy
Ispagnolu
descuidado,
despistado,
enloquecido
Italianu
sventato,
sbadato,
impazzito
Tedescu
zerstreut,
verrückt.
fogliàre , vrb: vogliare Definitzione
furriare is crebedhos, su si ammachiare
Sinònimos e contràrios
ammachiae,
dilliriai,
fatzellare,
foglietare
Ètimu
ctl.
follejar
Tradutziones
Frantzesu
devenir fou
Ingresu
to go mad
Ispagnolu
enloquecer,
volverse loco
Italianu
impazzire,
pèrdere il sénno
Tedescu
verrückt werden.
gadhighinósu , agt: cadhighinosu Definitzione
chi giughet cadhighinzu o badhine in conca, chi no est tanti giustu de conca, chi faet calecunu machiore
Sinònimos e contràrios
alivertu,
badhighinosu,
badhinosu,
irdollocau,
irvaliotzau,
iscaltaredhadu,
macocu,
mériu,
pertocadu,
stolocau
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
loufoque,
sot
Ingresu
crazy,
stupid
Ispagnolu
chiflado
Italianu
pazzòide,
scémo
Tedescu
verrückt.
ilvariàdu , pps, agt: irbariadu,
irvaliatu,
irvariadu,
irvariatu,
isvariadu,
isvariatu Definitzione
de irbariare; chi at pérdiu su tinu, chi no est giustu de conca, chi est macu deunudotu; conca maca, chi faet o est faendho cosas a machine; chi ndhe andhat macu po calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
ammachiau,
afoglietadu,
desessidu,
dischissiau,
disvariadu,
fariadu,
ilgiradu,
issentidu,
macu
| ctr.
atinadu
2.
irbariadu macu, a ue cheres andhare?! ◊ pariant fiotu de isvariados fuidos dae manicómiu ◊ cussos fiados sunt che irvariados rasighendhe sa terra a sa sicura! ◊ cudhos irvaliatos credent fintzas sas fàulas
3.
est ilvariadu fatu pro sa bòcia ◊ s'imbreacu zuchet sas ancas a tratzu, sa tremuledha, sos chervedhos irvaliatos
Terminologia iscientìfica
ntl
Tradutziones
Frantzesu
fou,
passionné
Ingresu
gone mad,
crazy,
keen,
out of one's mind
Ispagnolu
loco,
alocado,
apasionado
Italianu
impazzito,
pazzo,
fòlle,
scalmanato,
appassionato
Tedescu
verrückt,
wahnsinnig,
begeistert.
irbariàre , vrb: irvaliare,
irvariare,
isvariare Definitzione
essire dae tinu, no arrexonare prus, essire macu deunudotu; dhu narant fintzes in su sensu de fàere atentzione a ccn. àtera cosa po abbacare dolore, dispraxere, afrigimentu
Sinònimos e contràrios
ammachiae,
dessessire,
fatzellare,
ibariae,
ilgirare,
iscansae,
issentire,
istinare,
vogliare
/
disaviare,
istrabiare 1
| ctr.
atinai,
atoare
Frases
medas imbriagos irvàriant ◊ sas frebbas lu faghent isvariare ◊ sempre sàbia e prudente ses istada ma custa bolta ses isvariendhe ◊ sa vetzesa lu fit irvalianne ◊ totu su tempus colatu in galera l'at irvaliatu ◊ azummai ndhe irbàriat de su dannu chi at tentu in famíllia
2.
at cumpresu cantu mannu fit su dolore suo e at chircadu de l'irbariare nàndheli cosa ◊ aggràssias chi mi sezis imparandhe: sinono s'àsiu mi diat irbariare!
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
délirer,
devenir fou
Ingresu
to go mad,
to rave
Ispagnolu
desvariar
Italianu
vaneggiare,
impazzire
Tedescu
irrereden,
verrückt werden.
iscasciàdu , pps, agt: iscassiadu,
iscassiau,
iscassatu Definitzione
de iscasciare / i. fatu = macu deretu
Sinònimos e contràrios
ammachiau desessidu,
dischissiau,
disvariadu,
fariadu,
ilgiradu,
ilvariadu,
iscassoletadu,
issentidu
/
cdh. scasciatu
2.
che fit betzu: como fit un'àrvure iscasciada ◊ o coro iscasciadu, ite cheres chi ti feta pro ti bíere acuntentadu? ◊ sàltiant a brincos urulendhe che iscasciados ◊ si fit pesatu a boches che iscassatu ◊ comente est iscassiadu, est capatze chi fatzat una cosa gasi! ◊ o est su mundhu chi est girandhe a tortu o est iscasciada sa pessone!
Tradutziones
Frantzesu
fou (devenu)
Ingresu
deviated,
gone mad
Ispagnolu
enloquecido
Italianu
deviato,
impazzito
Tedescu
abgelenkt,
verrückt geworden.
ischissiài, ischissiàre , vrb: schisciai 1 Definitzione
fàere a ischíssiu, essire fora de sèi, pèrdere sa conca po calecuna cosa (dolore, amore, àteru), pràghere meda
Sinònimos e contràrios
abbaradhare,
ammachiae,
delliriare,
dessessire,
dischissiare*,
fatzellare,
irbariare,
iscansae,
issentire
Frases
si est ischissiendi a dolori de dentis ◊ s'immensu de su creadu t'ischíssiat s'ànimu ◊ no m'ischissis su sentidu! ◊ m'ischíssiu chi non ti biu!
2.
gatu a pisci ingustada bandat ischissiada candu pigat su fragu!(S.Corona)◊ ballus, befas, cantus e sonus sunt divertimentus chi ischíssiant sa genti
Tradutziones
Frantzesu
devenir fou
Ingresu
to go crazy
Ispagnolu
enloquecer
Italianu
impazzire
Tedescu
verrückt werden.
issentídu , pps, agt: issentiu Definitzione
de issentire; chi at pérdiu su sentidu, s'atuamentu, chi no arrexonat prus, ammachiau
Sinònimos e contràrios
dischissiau,
ilgiradu,
ilvariadu
2.
sa traconarza irfoetaiat che issentida sas pacas piantas ◊ candho est torrau at acatau sa sorre irmentia e issentia ◊ foras de sa zanna, ispetendhe, pariat un'issentidu ◊ sa fantasia est iscurosa finas in sa lughe, peus e peus si unu est issentidu! ◊ si est fuidu a brincos che un'issentidu
Tradutziones
Frantzesu
forcené
Ingresu
raving
Ispagnolu
delirante
Italianu
delirante,
forsennato
Tedescu
irreredend,
verrückt.
mancànte , agt: mancanti Definitzione
nau de cosa, chi no dhu'est totu, chi no est su tanti giustu (e fintzes chi no est fata bene, chi tenet pecu, neghe); nau de gente, chi no est tanti giusta de conca, chi est fora de tinu (si narat fintzes de chie orruet chentza atuamentos candho dhi benit atacu de malegaducu), chi no si cumportat bene; nau de una línia serrada, chi est tundha ma no parívile, no totue chepare (o a distàntzia diferente de su centru)
Sinònimos e contràrios
faltu,
iscassu
/
macu
| ctr.
bundhante,
bundhansciosu
Frases
cantu sunt torraos acatant custa robba mancante: tandho ghirant e dant sa denúntzia ◊ isse est mancante de talentu tantu chi dat provas de veru tontu ◊ cussu est ómine mancante de sentidu ◊ cuss'ómini est mancanti de unu bratzu ◊ coment'e limpiadura est unu paghedhu mancanti
2.
mancantedhu est, custu piciochedhu: arrebbugiu chi no fait! ◊ ant fuidu che pópulu mancante (P.Cau)◊ su babbu istaiat che mancante mirendhe si podiat bídere su fizu torrendhe ◊ orabrora so istadu mudu pario unu mancante, comente sa pudhedra mi ndhe at betadu ◊ sas àteras fint tontas o mancantes e ant trascuradu totu ◊ cussos sunt ventureris mancantes e ingurdos
Tradutziones
Frantzesu
manquant,
imparfait,
hors de raison,
elliptique
Ingresu
lacking,
out of one's mind
Ispagnolu
que falta,
carente,
chiflado,
elíptico
Italianu
mancante,
carènte,
imperfètto,
fuòr di sénno,
ellìttico
Tedescu
mangelnd (di = an+ Dat.),
fehlend,
verrückt.
pertocàdu , pps, agt: pertocatu,
pertocau,
pratocau,
prestocau,
pretocau Definitzione
de pertocare; mescamente nau de gente, chi no est tanti giusta o apostu de conca, chi faet calecunu machiore
Sinònimos e contràrios
alivertu,
gadhighinosu,
iscaltaredhadu,
macu,
médiu 2
2.
in bidha la creiant pretocada: sèmpere in sognu andhendhe, sos ojos in sas nues fissos (S.Baldino)◊ o pratocau, bintranci a intru ca ses ispollincu! ◊ genti pretocada no circat mai morti! ◊ si unu che at chi narat pane a su pane lu mirant che conca pertocada!
Tradutziones
Frantzesu
timbré,
sonné
Ingresu
touch
Ispagnolu
toque,
chiflado
Italianu
tócco
Tedescu
verrückt.
sciallocàu , agt: scialocau Definitzione
nau de ccn., chi narat o faet sciolocus
Sinònimos e contràrios
abbambanau,
ballalloe,
irbentiadu,
isambrulidu,
sciloriau,
scimpri,
sciollocau
Frases
si no seus sciallocaus, cosas de contai ndi teneus medas
Ètimu
ctl.
xaloc
Tradutziones
Frantzesu
idiot
Ingresu
insane
Ispagnolu
mentecato
Italianu
mentecatto
Tedescu
verrückt.