ammachiàe, ammachiài, ammachiàre, ammachiàri , vrb Definizione
fàere a macu, essire fora de sèi, no èssere giustu de conca; fàere dilliriare de su dolore, pigare o pèrdere su sentidu, dilliriare, pèrdere sa conca o fàere disatinos po una fémina o àtera cosa chi praghet meda
Sinonimi e contrari
abbaradhare,
ammacare*,
dischissiare,
fatzellare,
irbariare,
ischissiai,
issentire
Frasi
su soli faiat ammachiai cixaredhas e cucumeus in is istuas ◊ ma ita ti ses, ammachiendi, chi no trabballas?!
2.
ti ses ammachiau de cussa pitzoca e as resone: no bi ndhe at àtera prendha chi incantat che a issa ◊ portat is pius niedhus arrullaus chi faint ammachiai ◊ torramí su sentiru ca mi as ammachiau!
Traduzioni
Francese
devenir fou
Inglese
to go mad
Spagnolo
enloquecer
Italiano
ammattire
Tedesco
verrückt werden.
badhinósu , agt: vadhinosu Definizione
chi portat badhine in conca, chi no est tanti giustu de conca
Sinonimi e contrari
gadhighinosu,
gadhinosu,
irvaliotzau,
mériu,
tonconadu
/
machilloto,
machisóngiu
Frasi
sas berbeghes badhinosas no andhant cun sas àteras e si perdent puru
2.
so andhadu che ae badhinosa patendhe fàmine e sidis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
loufoque
Inglese
looney
Spagnolo
chiflado,
destornillado
Italiano
pazzòide
Tedesco
verrückt.
birbillàre, birbilliàre , vrb: bribigliare,
bribillare Definizione
pònnere in birbílliu
Sinonimi e contrari
imbirbilliare,
inciulai,
seguzare,
tzuntzullare
/
abbupare,
aggupare 1
Frasi
candho sos ilgribbis si ndhe sunt andhados, tzertos si sunt torrados a bribigliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
exciter,
faire emballer,
s'enticher
Inglese
to excite,
to become excited,
to take a fancy
Spagnolo
excitar,
desbocarse
Italiano
eccitare,
imbizzarrire,
incapricciarsi
Tedesco
erregen,
verrückt machen,
vernarren.
dischissiàre , vrb Definizione
tocare a conca, essire macu, irbariadu
Sinonimi e contrari
ammachiae,
delliriare,
dessessire,
irbariare,
iscansae,
ischissiai,
issentire,
istinare
Frasi
sas féminas nos faghent dischissiare (S.Spiggia)◊ a mimme cussas mazinedhas de zocadores mi fachiant dischissiare ◊ si sunt dischissiandhe de su pessamentu ca su frade no at iscritu prus
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
devenir fou
Inglese
to go mad
Spagnolo
desquiciar
Italiano
impazzire,
andar fuòri di tèsta
Tedesco
verrückt werden.
dischissiàu , pps, agt Definizione
de dischissiare; chi est fora de se, chi est macu deunudotu, chi no est giustu de conca
Sinonimi e contrari
afoglietadu,
desessidu,
disvariadu,
ilgiradu,
ilvariadu,
iscassatu,
issentidu,
meningitanu
2.
sa zente paret dischissiada andhandhe e torrandhe in màchina chene ischire a ube ◊ ma ite as fatu a la bochire, dischissiadu chi no ses àteru?!
Traduzioni
Francese
forcené
Inglese
mad
Spagnolo
desquiciado
Italiano
forsennato,
demènte
Tedesco
verrückt.
fogliàdu , pps, agt: vogliadu Definizione
de fogliare; chi s'est ammachiau, chi no faet atentzione
Sinonimi e contrari
allabentau,
allampadu,
disairadu,
foglietadu
/
cdh. fugliatu
2.
sa fémina est fogliada mariposa chi atrait dogni lumera (P.Mossa)
Terminologia scientifica
ntl.
Traduzioni
Francese
étourdi,
fou (devenu)
Inglese
heedless,
gone mad,
crazy
Spagnolo
descuidado,
despistado,
enloquecido
Italiano
sventato,
sbadato,
impazzito
Tedesco
zerstreut,
verrückt.
fogliàre , vrb: vogliare Definizione
furriare is crebedhos, su si ammachiare
Sinonimi e contrari
ammachiae,
dilliriai,
fatzellare,
foglietare
Etimo
ctl.
follejar
Traduzioni
Francese
devenir fou
Inglese
to go mad
Spagnolo
enloquecer,
volverse loco
Italiano
impazzire,
pèrdere il sénno
Tedesco
verrückt werden.
gadhighinósu , agt: cadhighinosu Definizione
chi giughet cadhighinzu o badhine in conca, chi no est tanti giustu de conca, chi faet calecunu machiore
Sinonimi e contrari
alivertu,
badhighinosu,
badhinosu,
irdollocau,
irvaliotzau,
iscaltaredhadu,
macocu,
mériu,
pertocadu,
stolocau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
loufoque,
sot
Inglese
crazy,
stupid
Spagnolo
chiflado
Italiano
pazzòide,
scémo
Tedesco
verrückt.
ilvariàdu , pps, agt: irbariadu,
irvaliatu,
irvariadu,
irvariatu,
isvariadu,
isvariatu Definizione
de irbariare; chi at pérdiu su tinu, chi no est giustu de conca, chi est macu deunudotu; conca maca, chi faet o est faendho cosas a machine; chi ndhe andhat macu po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
ammachiau,
afoglietadu,
desessidu,
dischissiau,
disvariadu,
fariadu,
ilgiradu,
issentidu,
macu
| ctr.
atinadu
2.
irbariadu macu, a ue cheres andhare?! ◊ pariant fiotu de isvariados fuidos dae manicómiu ◊ cussos fiados sunt che irvariados rasighendhe sa terra a sa sicura! ◊ cudhos irvaliatos credent fintzas sas fàulas
3.
est ilvariadu fatu pro sa bòcia ◊ s'imbreacu zuchet sas ancas a tratzu, sa tremuledha, sos chervedhos irvaliatos
Terminologia scientifica
ntl
Traduzioni
Francese
fou,
passionné
Inglese
gone mad,
crazy,
keen,
out of one's mind
Spagnolo
loco,
alocado,
apasionado
Italiano
impazzito,
pazzo,
fòlle,
scalmanato,
appassionato
Tedesco
verrückt,
wahnsinnig,
begeistert.
irbariàre , vrb: irvaliare,
irvariare,
isvariare Definizione
essire dae tinu, no arrexonare prus, essire macu deunudotu; dhu narant fintzes in su sensu de fàere atentzione a ccn. àtera cosa po abbacare dolore, dispraxere, afrigimentu
Sinonimi e contrari
ammachiae,
dessessire,
fatzellare,
ibariae,
ilgirare,
iscansae,
issentire,
istinare,
vogliare
/
disaviare,
istrabiare 1
| ctr.
atinai,
atoare
Frasi
medas imbriagos irvàriant ◊ sas frebbas lu faghent isvariare ◊ sempre sàbia e prudente ses istada ma custa bolta ses isvariendhe ◊ sa vetzesa lu fit irvalianne ◊ totu su tempus colatu in galera l'at irvaliatu ◊ azummai ndhe irbàriat de su dannu chi at tentu in famíllia
2.
at cumpresu cantu mannu fit su dolore suo e at chircadu de l'irbariare nàndheli cosa ◊ aggràssias chi mi sezis imparandhe: sinono s'àsiu mi diat irbariare!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
délirer,
devenir fou
Inglese
to go mad,
to rave
Spagnolo
desvariar
Italiano
vaneggiare,
impazzire
Tedesco
irrereden,
verrückt werden.
iscasciàdu , pps, agt: iscassiadu,
iscassiau,
iscassatu Definizione
de iscasciare / i. fatu = macu deretu
Sinonimi e contrari
ammachiau desessidu,
dischissiau,
disvariadu,
fariadu,
ilgiradu,
ilvariadu,
iscassoletadu,
issentidu
/
cdh. scasciatu
2.
che fit betzu: como fit un'àrvure iscasciada ◊ o coro iscasciadu, ite cheres chi ti feta pro ti bíere acuntentadu? ◊ sàltiant a brincos urulendhe che iscasciados ◊ si fit pesatu a boches che iscassatu ◊ comente est iscassiadu, est capatze chi fatzat una cosa gasi! ◊ o est su mundhu chi est girandhe a tortu o est iscasciada sa pessone!
Traduzioni
Francese
fou (devenu)
Inglese
deviated,
gone mad
Spagnolo
enloquecido
Italiano
deviato,
impazzito
Tedesco
abgelenkt,
verrückt geworden.
ischissiài, ischissiàre , vrb: schisciai 1 Definizione
fàere a ischíssiu, essire fora de sèi, pèrdere sa conca po calecuna cosa (dolore, amore, àteru), pràghere meda
Sinonimi e contrari
abbaradhare,
ammachiae,
delliriare,
dessessire,
dischissiare*,
fatzellare,
irbariare,
iscansae,
issentire
Frasi
si est ischissiendi a dolori de dentis ◊ s'immensu de su creadu t'ischíssiat s'ànimu ◊ no m'ischissis su sentidu! ◊ m'ischíssiu chi non ti biu!
2.
gatu a pisci ingustada bandat ischissiada candu pigat su fragu!(S.Corona)◊ ballus, befas, cantus e sonus sunt divertimentus chi ischíssiant sa genti
Traduzioni
Francese
devenir fou
Inglese
to go crazy
Spagnolo
enloquecer
Italiano
impazzire
Tedesco
verrückt werden.
issentídu , pps, agt: issentiu Definizione
de issentire; chi at pérdiu su sentidu, s'atuamentu, chi no arrexonat prus, ammachiau
Sinonimi e contrari
dischissiau,
ilgiradu,
ilvariadu
2.
sa traconarza irfoetaiat che issentida sas pacas piantas ◊ candho est torrau at acatau sa sorre irmentia e issentia ◊ foras de sa zanna, ispetendhe, pariat un'issentidu ◊ sa fantasia est iscurosa finas in sa lughe, peus e peus si unu est issentidu! ◊ si est fuidu a brincos che un'issentidu
Traduzioni
Francese
forcené
Inglese
raving
Spagnolo
delirante
Italiano
delirante,
forsennato
Tedesco
irreredend,
verrückt.
mancànte , agt: mancanti Definizione
nau de cosa, chi no dhu'est totu, chi no est su tanti giustu (e fintzes chi no est fata bene, chi tenet pecu, neghe); nau de gente, chi no est tanti giusta de conca, chi est fora de tinu (si narat fintzes de chie orruet chentza atuamentos candho dhi benit atacu de malegaducu), chi no si cumportat bene; nau de una línia serrada, chi est tundha ma no parívile, no totue chepare (o a distàntzia diferente de su centru)
Sinonimi e contrari
faltu,
iscassu
/
macu
| ctr.
bundhante,
bundhansciosu
Frasi
cantu sunt torraos acatant custa robba mancante: tandho ghirant e dant sa denúntzia ◊ isse est mancante de talentu tantu chi dat provas de veru tontu ◊ cussu est ómine mancante de sentidu ◊ cuss'ómini est mancanti de unu bratzu ◊ coment'e limpiadura est unu paghedhu mancanti
2.
mancantedhu est, custu piciochedhu: arrebbugiu chi no fait! ◊ ant fuidu che pópulu mancante (P.Cau)◊ su babbu istaiat che mancante mirendhe si podiat bídere su fizu torrendhe ◊ orabrora so istadu mudu pario unu mancante, comente sa pudhedra mi ndhe at betadu ◊ sas àteras fint tontas o mancantes e ant trascuradu totu ◊ cussos sunt ventureris mancantes e ingurdos
Traduzioni
Francese
manquant,
imparfait,
hors de raison,
elliptique
Inglese
lacking,
out of one's mind
Spagnolo
que falta,
carente,
chiflado,
elíptico
Italiano
mancante,
carènte,
imperfètto,
fuòr di sénno,
ellìttico
Tedesco
mangelnd (di = an+ Dat.),
fehlend,
verrückt.
pertocàdu , pps, agt: pertocatu,
pertocau,
pratocau,
prestocau,
pretocau Definizione
de pertocare; mescamente nau de gente, chi no est tanti giusta o apostu de conca, chi faet calecunu machiore
Sinonimi e contrari
alivertu,
gadhighinosu,
iscaltaredhadu,
macu,
médiu 2
2.
in bidha la creiant pretocada: sèmpere in sognu andhendhe, sos ojos in sas nues fissos (S.Baldino)◊ o pratocau, bintranci a intru ca ses ispollincu! ◊ genti pretocada no circat mai morti! ◊ si unu che at chi narat pane a su pane lu mirant che conca pertocada!
Traduzioni
Francese
timbré,
sonné
Inglese
touch
Spagnolo
toque,
chiflado
Italiano
tócco
Tedesco
verrückt.
sciallocàu , agt: scialocau Definizione
nau de ccn., chi narat o faet sciolocus
Sinonimi e contrari
abbambanau,
ballalloe,
irbentiadu,
isambrulidu,
sciloriau,
scimpri,
sciollocau
Frasi
si no seus sciallocaus, cosas de contai ndi teneus medas
Etimo
ctl.
xaloc
Traduzioni
Francese
idiot
Inglese
insane
Spagnolo
mentecato
Italiano
mentecatto
Tedesco
verrückt.