tíngiu , nm Definition
genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas
Scientific Terminology
crp
Etymon
srd.
Translations
French
pou de San josé
English
plant louse
Spanish
piojo de las plantas
Italian
pidòcchio delle piante
German
Blattlaus.
típa 1 , nf Definition
taedha de mele, su pane de chera totu buidedhos paríviles, búsciulus, ue s'abe ponet su mele
Synonyms e antonyms
arrega,
avere,
bresca,
melarègia
Scientific Terminology
sbs
Translations
French
favus,
rayon de miel
English
honeycomb
Spanish
panal
Italian
favo
German
Honigwabe.
tiràda , nf: tirara,
tirata Definition
su tirare, su tirare a cropu, su fàere a tiradura, a suspidura; tantighedhu de cosa chi si suspit, chi s'ingurtit, e àteru; tretu longu e largu pigau totu pínnigu / t. de pinna = frigada, passada de pinna e singiale iscritu chi lassat a bisura de arraja
Synonyms e antonyms
tostada
/
sutzada
/
ingullida,
tichedhu,
tirone
/
istirada
Sentences
tres amantes pro un'isposa sunt a tiradas de pare ◊ at donau una tirada de funi
2.
mi apo fatu una tirata de custas sigaretas ◊ si allughiat su tzigarru e fachiat tiratas longas ◊ est iscurtu, muconosu e a tiradas de nares ◊ at fatu una tirada de binu
3.
su camminu fiat una bona tirada ◊ una borta eus fatu una tirara a Bidhexidru in Cincuxentus!
4.
arendhe abberiant surcos chi pariant tiradas de pinna
Etymon
srd.
Translations
French
action de tirer
English
pull,
draw,
stretch
Spanish
tirada
Italian
tirata
German
Ziehen.
tiràgiu , nm: tirazu Definition
sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare
Synonyms e antonyms
leva,
levada
Sentences
mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro
Etymon
itl.
tiraggio
Translations
French
passer le conseil de révision
English
medical examination for call up
Spanish
quinta,
fiesta de los quintos
Italian
vìsita di lèva
German
Musterung.
tiravúmmu , nm Definition
genia de tubbu o canna larga meda (cannone) po ch'essire o bogare su fumu de ue si faet su fogu
Synonyms e antonyms
fumajolu
Sentences
is zumineras de is domus portant su tiravummu
Etymon
srd.
Translations
French
conduit de fumée
English
flue
Spanish
cañón de chimenea
Italian
canna fumària
German
Rauchfang.
tirgúsa , nf: (sa t. = nr. satirgúsa) trigusa
trugusa,
turgusa,
tzurgusa 1 Definition
lau de arriu o de cuadhus, o fintzes martutzu de cuadhus, genia de erba chi assimbígiat unu pagu a s'àpiu po sa fògia chi faet, e po cussu dha narant àpiu de arriu puru, e creschet in is errios, in logu chi curret abba: est bona a papare, crua, a insalada puru
Synonyms e antonyms
cugusa 1,
giúguru 1,
giuru 1,
satzu 1,
tzurvusa,
venale 1
Sentences
sa tirgusa tenet unu sabore forte ◊ totus connoschiabamus e manicabamus sas erbas: garduminzone, trugusa, porru, martutzu, butones de marmarutza…
Scientific Terminology
rbz, Apium nodiflorum
Etymon
srdn.
Translations
French
faux cresson de fontaine
English
cress
Spanish
berraza
Italian
èrba cannèlla o sedanina d'àcqua
German
Wassereppich.
tiristràtza , nm Definition
tira e istratza, tira e tosta, nau prus che àteru in su sensu de murrúngiu, briga, su istare tirandho donniunu sa cosa a sa parte sua, s'arrexone sua
Synonyms e antonyms
atupetada,
gherrabiga,
repitida
Sentences
sa zente fit a su currente de su tiristratza de su marissallu chin sa sorre de su bandhiu
Etymon
srd.
Translations
French
prise de bec
English
bickering
Spanish
discusión
Italian
battibécco
German
Wortstreit.
titivríos, titivríus , nm: atitivriu Definition
genia de trémia chi faet sa carena po fritu chi at pigau
Synonyms e antonyms
arpilia,
astriada,
istriore,
tidilia
Sentences
a titivrius, a coru frunziu de s'atzíchidu, est passada puru custa Paschixedha (A.Cannas)◊ cun custu titivrius no drommu ◊ tegno fritu e seo a titivrios
Etymon
srd.
Translations
French
frisson de froid
English
shiver
Spanish
escalofrío
Italian
brìvido di fréddo
German
Frösteln.
tòrra , avb Definition
un'àtera borta, àteras bortas
Sentences
beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?!
Etymon
srd.
Translations
French
nouvellement,
de nouveau
English
again
Spanish
de nuevo,
otra vez
Italian
nuovaménte,
daccapo
German
wieder.
tostòre , nm Definition
su èssere tostau, pruschetotu de su fritu; nau po cumportamentu, manera de fàere abbetiosa, tostorruda; fintzes su aguantare o padire meda
Synonyms e antonyms
cidrinori,
duresa,
tetericore,
titirigu
Etymon
srd.
Translations
French
coup de froid,
rigidité,
obstination
English
frostbite,
tenacity,
rigidity
Spanish
aterimiento,
tenacidad
Italian
assideraménto,
rigidità,
pertinàcia
German
Erfrierung,
Starrsinn.
toviadórju , nm Definition
logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa
Synonyms e antonyms
assortidorzu
Etymon
srd.
Translations
French
point de rencontre,
de convergence
English
meeting point
Spanish
lugar de encuentro
Italian
punto,
luògo di convergènza,
di incóntro
German
Punkt,
Treffpunkt.
tracàza , nf Definition
chistionu a isciolóriu, chentza contu e chentza cabu
Synonyms e antonyms
iscantarúmene
Translations
French
propos dénués de fondement
English
long and idle talk
Spanish
parrafada,
discurso vano
Italian
discórso lungo,
inùtile e sènza fondaménto
German
lange,
unnütze Rede.
tràgiu , nm: traju,
trazu 1 Definition
manera (fintzes moda) de si bestire, manera, betu de fàere; fintzes su chi unu paret a cara, a sa carena
Synonyms e antonyms
grabbu,
manera,
tratu
/
aerada,
bisura
Sentences
ses giòvanu de bellu tràgiu, non feu che a mie ◊ su ghéneru teniat unu bonu traju in su manizu de sas piatzas de carbone ◊ bi at poetes a tràgiu lestru e poetes a tràgiu lenu, cantendhe ◊ su tràgiu est su chi distinghet su poete de palcu
2.
chie est cudhe? a su traju mi paret gente nostra! ◊ a su tràgiu assimbillant a su babbu ◊ bidei custos benzendhe, ma de tràgiu no pariant de bidha ◊ custas poesias sunt a trazu de trallallera
Etymon
ctl., spn.
trajo
Translations
French
allure,
port,
façon de s'habiller
English
style,
carriage,
look
Spanish
traje,
porte
Italian
fòggia di vestire,
tratto,
portaménto
German
Tracht,
Haltung.
trallàtzu , nm Definition
odríngiu de trallas po pònnere a unu de punta cun s'àteru
Synonyms e antonyms
abbisu 1,
concivada,
transa
Translations
French
complot en vue de semer le désaccord
English
intrigue
Spanish
tejemaneje
Italian
macchinazióne per creare disaccòrdo
German
Anstiftung.
transilléri , nm, nf: trantzilleri,
trantzilloru,
trintzillera,
trintzilleri,
truntzilleri Definition
unos cantu acàpios postos impare in su derreri de sa sedha, pendhe pendhe, po acapiare, apicare cosa, e fintzes su chintórgiu po acapiare sa sedha etotu a s'animale
Synonyms e antonyms
presógliu
/
apasibi,
pendhone
Idioms
csn:
a t. = a gurdoni; portai fangotu a trantzilleris = apicadu a sa sedha; zúchere a ccn. a trantzilloru = portaidhu sempri apicigau avatu (fintzas innamoradu)
2.
cussa ti nche ghetat sa dommo, ti nche ghetat, ca no bi cheret su trantzilleri tuo a mantènnere una fémina prena de bíssios! ◊ nara, ma no seghist is trantzilleris meda meda, no!
3.
sa superba bogat su frutu a trintzilleris
Etymon
spn.
trencillo
Translations
French
ficelle de la selle
English
saddle string
Spanish
cincha
Italian
legàcciolo della sèlla
German
Schlaufe.
trastocadúra , nf Definition
su trastocare, mescamente su fàere un'iscritura falsa
Synonyms e antonyms
trassinnadura,
trassinnu,
trastocu
Etymon
srd.
Translations
French
contrefaction de signatures
English
counterfeit
Spanish
falsificación
Italian
contraffazióne,
falsificazióne
German
Fälschung.
tratèsa , nf Definition
su si tratènnere
Synonyms e antonyms
biltentu,
intertenimentu,
intratesa,
istallia,
stentu
Sentences
in sas musas mi fato tratesa ca sullevu mi sunt in donzi pena (M.Dore)◊ ti che cuas apalas de su monte, ue t'est possíbbile a fàghere tratesa (C.Longu)
Etymon
srd.
Translations
French
action de rester
English
entertainment
Spanish
el quedarse,
entretenimiento
Italian
tratteniménto
German
Unterhaltung.
trebuléri , agt, nm: treuleri,
treguleri Definition
chi o chie ponet tréulu, pesat burdellu, ponet avolotu
Synonyms e antonyms
imprenidore,
insulladori,
piliseri,
supuzadore,
supuzeri,
triulanu,
trobbuscadore
Sentences
a cussa gelosa e tragallera dh'ant annomingiada treulera de professioni!
Scientific Terminology
ntl
Etymon
srd.
Translations
French
agitateur,
fauteur de troubles
English
instigator
Spanish
agitador
Italian
agitatóre,
sobillatóre
German
Aufwiegler.
tremizólu , nm, agt: tremuzolu,
trimizolu,
trummutzolu,
trumuzolu,
trumuzoru Definition
nue forte de bentu a molinadura; chi tremet o faet trèmere
Synonyms e antonyms
bruxajolu,
molione,
mommurzolu,
momonissa,
mummugione,
torvellinu,
tramúghine,
tremuine,
trumujone
Sentences
si est pesadu unu tremuine de tremizolos chi no at lassadu téula in copertura ◊ si pesat unu trummutzolu e faet bolare totu sos pratos ◊ si fuit pesau unu tremizolu chi faiat bolare foza, proine e crabeturas
2.
ses bolitanne che frocu de lana crébina portadu de una frina tremizola
Scientific Terminology
tpm
Etymon
srd.
Translations
French
tourbillon de vent
English
whirlwind
Spanish
torbellino
Italian
tùrbine di vènto
German
Wirbelwind.
trèta , nf Definition
brulla, funtzione mala, fata chi ofendhet, dannu, unu pagu coment'e traitoria chi s'àteru no si podet ibertare
Synonyms e antonyms
estremagiogu,
ingànniu,
trampa,
trastamèngia
/
abborrigada
Sentences
su santu est istrammancau po treta de cussus ◊ sa treta de s'incasada pitzigada si dh'iat una fémmia chi dhui aiat me in cussa cambarada ◊ cumandendimí a dedí e a denoti sentza de mi giai mancu unu giantésimu, própiu a imi depiat fai custa treta?! ◊ bollu connosci sa treta cuada chi ndi furat su pani a is fradis mius ◊ mischina, ge no nd'at a fai calincuna treta maba?! ◊ arratza de treta de dhi fai, tui puru, agiummai no torrat in trassa de s'atzíchidu!
2.
cun totu custu chi apo tentu de fàghere no apo àpidu sa treta de essire mancu a sa gianna!
Etymon
spn.
Translations
French
embûche,
plaisanterie de mauvais goût
English
ambush,
bad joke
Spanish
treta
Italian
insìdia,
brutto schérzo
German
Hinterlist.