tíngiu , nm Definizione
genia de preughedhu chi ponet a is puntas modhes de is matas
Terminologia scientifica
crp
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pou de San josé
Inglese
plant louse
Spagnolo
piojo de las plantas
Italiano
pidòcchio delle piante
Tedesco
Blattlaus.
típa 1 , nf Definizione
taedha de mele, su pane de chera totu buidedhos paríviles, búsciulus, ue s'abe ponet su mele
Sinonimi e contrari
arrega,
avere,
bresca,
melarègia
Terminologia scientifica
sbs
Traduzioni
Francese
favus,
rayon de miel
Inglese
honeycomb
Spagnolo
panal
Italiano
favo
Tedesco
Honigwabe.
tiràda , nf: tirara,
tirata Definizione
su tirare, su tirare a cropu, su fàere a tiradura, a suspidura; tantighedhu de cosa chi si suspit, chi s'ingurtit, e àteru; tretu longu e largu pigau totu pínnigu / t. de pinna = frigada, passada de pinna e singiale iscritu chi lassat a bisura de arraja
Sinonimi e contrari
tostada
/
sutzada
/
ingullida,
tichedhu,
tirone
/
istirada
Frasi
tres amantes pro un'isposa sunt a tiradas de pare ◊ at donau una tirada de funi
2.
mi apo fatu una tirata de custas sigaretas ◊ si allughiat su tzigarru e fachiat tiratas longas ◊ est iscurtu, muconosu e a tiradas de nares ◊ at fatu una tirada de binu
3.
su camminu fiat una bona tirada ◊ una borta eus fatu una tirara a Bidhexidru in Cincuxentus!
4.
arendhe abberiant surcos chi pariant tiradas de pinna
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de tirer
Inglese
pull,
draw,
stretch
Spagnolo
tirada
Italiano
tirata
Tedesco
Ziehen.
tiràgiu , nm: tirazu Definizione
sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare
Sinonimi e contrari
leva,
levada
Frasi
mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro
Etimo
itl.
tiraggio
Traduzioni
Francese
passer le conseil de révision
Inglese
medical examination for call up
Spagnolo
quinta,
fiesta de los quintos
Italiano
vìsita di lèva
Tedesco
Musterung.
tiravúmmu , nm Definizione
genia de tubbu o canna larga meda (cannone) po ch'essire o bogare su fumu de ue si faet su fogu
Sinonimi e contrari
fumajolu
Frasi
is zumineras de is domus portant su tiravummu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
conduit de fumée
Inglese
flue
Spagnolo
cañón de chimenea
Italiano
canna fumària
Tedesco
Rauchfang.
tirgúsa , nf: (sa t. = nr. satirgúsa) trigusa
trugusa,
turgusa,
tzurgusa 1 Definizione
lau de arriu o de cuadhus, o fintzes martutzu de cuadhus, genia de erba chi assimbígiat unu pagu a s'àpiu po sa fògia chi faet, e po cussu dha narant àpiu de arriu puru, e creschet in is errios, in logu chi curret abba: est bona a papare, crua, a insalada puru
Sinonimi e contrari
cugusa 1,
giúguru 1,
giuru 1,
satzu 1,
tzurvusa,
venale 1
Frasi
sa tirgusa tenet unu sabore forte ◊ totus connoschiabamus e manicabamus sas erbas: garduminzone, trugusa, porru, martutzu, butones de marmarutza…
Terminologia scientifica
rbz, Apium nodiflorum
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
faux cresson de fontaine
Inglese
cress
Spagnolo
berraza
Italiano
èrba cannèlla o sedanina d'àcqua
Tedesco
Wassereppich.
tiristràtza , nm Definizione
tira e istratza, tira e tosta, nau prus che àteru in su sensu de murrúngiu, briga, su istare tirandho donniunu sa cosa a sa parte sua, s'arrexone sua
Sinonimi e contrari
atupetada,
gherrabiga,
repitida
Frasi
sa zente fit a su currente de su tiristratza de su marissallu chin sa sorre de su bandhiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prise de bec
Inglese
bickering
Spagnolo
discusión
Italiano
battibécco
Tedesco
Wortstreit.
titivríos, titivríus , nm: atitivriu Definizione
genia de trémia chi faet sa carena po fritu chi at pigau
Sinonimi e contrari
arpilia,
astriada,
istriore,
tidilia
Frasi
a titivrius, a coru frunziu de s'atzíchidu, est passada puru custa Paschixedha (A.Cannas)◊ cun custu titivrius no drommu ◊ tegno fritu e seo a titivrios
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frisson de froid
Inglese
shiver
Spagnolo
escalofrío
Italiano
brìvido di fréddo
Tedesco
Frösteln.
tòrra , avb Definizione
un'àtera borta, àteras bortas
Frasi
beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nouvellement,
de nouveau
Inglese
again
Spagnolo
de nuevo,
otra vez
Italiano
nuovaménte,
daccapo
Tedesco
wieder.
tostòre , nm Definizione
su èssere tostau, pruschetotu de su fritu; nau po cumportamentu, manera de fàere abbetiosa, tostorruda; fintzes su aguantare o padire meda
Sinonimi e contrari
cidrinori,
duresa,
tetericore,
titirigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de froid,
rigidité,
obstination
Inglese
frostbite,
tenacity,
rigidity
Spagnolo
aterimiento,
tenacidad
Italiano
assideraménto,
rigidità,
pertinàcia
Tedesco
Erfrierung,
Starrsinn.
toviadórju , nm Definizione
logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa
Sinonimi e contrari
assortidorzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
point de rencontre,
de convergence
Inglese
meeting point
Spagnolo
lugar de encuentro
Italiano
punto,
luògo di convergènza,
di incóntro
Tedesco
Punkt,
Treffpunkt.
tracàza , nf Definizione
chistionu a isciolóriu, chentza contu e chentza cabu
Sinonimi e contrari
iscantarúmene
Traduzioni
Francese
propos dénués de fondement
Inglese
long and idle talk
Spagnolo
parrafada,
discurso vano
Italiano
discórso lungo,
inùtile e sènza fondaménto
Tedesco
lange,
unnütze Rede.
tràgiu , nm: traju,
trazu 1 Definizione
manera (fintzes moda) de si bestire, manera, betu de fàere; fintzes su chi unu paret a cara, a sa carena
Sinonimi e contrari
grabbu,
manera,
tratu
/
aerada,
bisura
Frasi
ses giòvanu de bellu tràgiu, non feu che a mie ◊ su ghéneru teniat unu bonu traju in su manizu de sas piatzas de carbone ◊ bi at poetes a tràgiu lestru e poetes a tràgiu lenu, cantendhe ◊ su tràgiu est su chi distinghet su poete de palcu
2.
chie est cudhe? a su traju mi paret gente nostra! ◊ a su tràgiu assimbillant a su babbu ◊ bidei custos benzendhe, ma de tràgiu no pariant de bidha ◊ custas poesias sunt a trazu de trallallera
Etimo
ctl., spn.
trajo
Traduzioni
Francese
allure,
port,
façon de s'habiller
Inglese
style,
carriage,
look
Spagnolo
traje,
porte
Italiano
fòggia di vestire,
tratto,
portaménto
Tedesco
Tracht,
Haltung.
trallàtzu , nm Definizione
odríngiu de trallas po pònnere a unu de punta cun s'àteru
Sinonimi e contrari
abbisu 1,
concivada,
transa
Traduzioni
Francese
complot en vue de semer le désaccord
Inglese
intrigue
Spagnolo
tejemaneje
Italiano
macchinazióne per creare disaccòrdo
Tedesco
Anstiftung.
transilléri , nm, nf: trantzilleri,
trantzilloru,
trintzillera,
trintzilleri,
truntzilleri Definizione
unos cantu acàpios postos impare in su derreri de sa sedha, pendhe pendhe, po acapiare, apicare cosa, e fintzes su chintórgiu po acapiare sa sedha etotu a s'animale
Sinonimi e contrari
presógliu
/
apasibi,
pendhone
Modi di dire
csn:
a t. = a gurdoni; portai fangotu a trantzilleris = apicadu a sa sedha; zúchere a ccn. a trantzilloru = portaidhu sempri apicigau avatu (fintzas innamoradu)
2.
cussa ti nche ghetat sa dommo, ti nche ghetat, ca no bi cheret su trantzilleri tuo a mantènnere una fémina prena de bíssios! ◊ nara, ma no seghist is trantzilleris meda meda, no!
3.
sa superba bogat su frutu a trintzilleris
Etimo
spn.
trencillo
Traduzioni
Francese
ficelle de la selle
Inglese
saddle string
Spagnolo
cincha
Italiano
legàcciolo della sèlla
Tedesco
Schlaufe.
trastocadúra , nf Definizione
su trastocare, mescamente su fàere un'iscritura falsa
Sinonimi e contrari
trassinnadura,
trassinnu,
trastocu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
contrefaction de signatures
Inglese
counterfeit
Spagnolo
falsificación
Italiano
contraffazióne,
falsificazióne
Tedesco
Fälschung.
tratèsa , nf Definizione
su si tratènnere
Sinonimi e contrari
biltentu,
intertenimentu,
intratesa,
istallia,
stentu
Frasi
in sas musas mi fato tratesa ca sullevu mi sunt in donzi pena (M.Dore)◊ ti che cuas apalas de su monte, ue t'est possíbbile a fàghere tratesa (C.Longu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de rester
Inglese
entertainment
Spagnolo
el quedarse,
entretenimiento
Italiano
tratteniménto
Tedesco
Unterhaltung.
trebuléri , agt, nm: treuleri,
treguleri Definizione
chi o chie ponet tréulu, pesat burdellu, ponet avolotu
Sinonimi e contrari
imprenidore,
insulladori,
piliseri,
supuzadore,
supuzeri,
triulanu,
trobbuscadore
Frasi
a cussa gelosa e tragallera dh'ant annomingiada treulera de professioni!
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
agitateur,
fauteur de troubles
Inglese
instigator
Spagnolo
agitador
Italiano
agitatóre,
sobillatóre
Tedesco
Aufwiegler.
tremizólu , nm, agt: tremuzolu,
trimizolu,
trummutzolu,
trumuzolu,
trumuzoru Definizione
nue forte de bentu a molinadura; chi tremet o faet trèmere
Sinonimi e contrari
bruxajolu,
molione,
mommurzolu,
momonissa,
mummugione,
torvellinu,
tramúghine,
tremuine,
trumujone
Frasi
si est pesadu unu tremuine de tremizolos chi no at lassadu téula in copertura ◊ si pesat unu trummutzolu e faet bolare totu sos pratos ◊ si fuit pesau unu tremizolu chi faiat bolare foza, proine e crabeturas
2.
ses bolitanne che frocu de lana crébina portadu de una frina tremizola
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tourbillon de vent
Inglese
whirlwind
Spagnolo
torbellino
Italiano
tùrbine di vènto
Tedesco
Wirbelwind.
trèta , nf Definizione
brulla, funtzione mala, fata chi ofendhet, dannu, unu pagu coment'e traitoria chi s'àteru no si podet ibertare
Sinonimi e contrari
estremagiogu,
ingànniu,
trampa,
trastamèngia
/
abborrigada
Frasi
su santu est istrammancau po treta de cussus ◊ sa treta de s'incasada pitzigada si dh'iat una fémmia chi dhui aiat me in cussa cambarada ◊ cumandendimí a dedí e a denoti sentza de mi giai mancu unu giantésimu, própiu a imi depiat fai custa treta?! ◊ bollu connosci sa treta cuada chi ndi furat su pani a is fradis mius ◊ mischina, ge no nd'at a fai calincuna treta maba?! ◊ arratza de treta de dhi fai, tui puru, agiummai no torrat in trassa de s'atzíchidu!
2.
cun totu custu chi apo tentu de fàghere no apo àpidu sa treta de essire mancu a sa gianna!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
embûche,
plaisanterie de mauvais goût
Inglese
ambush,
bad joke
Spagnolo
treta
Italiano
insìdia,
brutto schérzo
Tedesco
Hinterlist.