pirédhu 1 , nm Definizione
genia de crau fatu de linna; in calecunu logu est fintzes s'ingurtidórgiu
Sinonimi e contrari
giau,
obbibi,
pilu 1,
pirodhu
/
agaju,
àngua,
gagaju,
gragaristu,
saxinedhu
Frasi
sa crabiga no si ndh'essit dae s'iscala ca a s'ala prus fine zughet unu piredhu a la muntènnere
Cognomi e Proverbi
smb:
Pireddu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cheville de bois
Inglese
wooden pin
Spagnolo
clavija,
espiga
Italiano
cavìcchio,
chiòdo di légno,
piuolino
Tedesco
Holzpflock,
Holznagel.
piscagiólu , nm, agt: piscajolu Definizione
chie piscat, chi serbit a piscare (deosi si narat fintzes de sa terudha pertunta, cussa de aggrumai, po piscare s’ispruma)
Sinonimi e contrari
piscadore
Frasi
sa balca piscagiola piscat in altu mare aligusta e pazellu…◊ sos piscajolos batint su pische friscu dae Bosa, a bidha
2.
dae sa fentana si nche vident duas barcas piscajolas
Etimo
itl.
pescaiolo
Traduzioni
Francese
chalutier,
bateau de pêche
Inglese
fishing,
fishing boat
Spagnolo
pesquero
Italiano
pescheréccio
Tedesco
Fisch…
piscèdha , nf, nm: pischedha,
pischedhu Definizione
mógliu, genia de istrégiu tundhu, fundhudu e prus apertu in artu (segundhu sa forma chi si bolet giare), totu istampau in su fundhu e in costaos, de linna o de allumíniu, ue si ponet su casu piscau de su chedhàrgiu po dhu fàere iscolare e intostare: si narat mescamente cun su significau própriu de casu e si narat pruschetotu aiscu, díscua in su sensu de s’istrégiu; genia de istrégiu de diferente mannària, iscartedhu de pértigas intéssias (ollastu, modhitzi, lumu, sàlighe) po pònnere prus che àteru cosa de sartu: is costaos si faent fintzes cun canna isperrada, is oros si acabbant cun sa pértiga chi lompet de su fundhu, is postas, (e cun cussas de mesania – partes contràrias in su diàmetru – si faet un’asa sola) faendho arresurtare sa buca prus pitica de su fundhu, o cantepare, dipendhet de comente s’intessent is giros – totu cantepare o prus piticos – a manu a manu chi si artzat / min. pischezone, pischizolu, piscedhitu
Sinonimi e contrari
aiscu,
discuedhu,
frussella
/
coignolu,
scartedha
/
postura 1
Modi di dire
csn:
partis de sa pischedha: fundhu, costazos, oros, asa; piscedha de casu = unu pischedhu de casu; sa pischedha de sos ocros = sa calanca de s'ogru
Frasi
dhi at fatu portai una piscedha de casu ◊ dhi giau unu bellu cacòi e una mesu piscedha de casu ◊ cun custu late faghimus bellos pischedhos de casu ◊ pro s'afitu de sa terra li ant dadu cos'e pischedhos de casu ◊ stau bèni meda, coment'e unu topi aintru de una piscedha de casu ◊ pro ratare segamus unu pischedhu de casu betzu
2.
prenamus sa pischedha de ua a che la ghirare a bidha ◊ batiant pischedhos de ficumurisca ◊ sas féminas ant aferradu onzuna su pischedhu sou e ant comintzadu a binnennare ◊ su dinari est che una pischedha de figu ’e tríulas: durat pagu!
3.
nos intendhimus sa tentascione a múghidas in sas uricras e chin sos istedhos in sa pischedha de sos ocros
Cognomi e Proverbi
smb:
Piscedda, Pischedda, Pischeddu
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ltn.
fiscella, fiscellus
Traduzioni
Francese
faisselle,
forme de fromage
Inglese
chesse-mould
Spagnolo
encella,
formaje,
queso
Italiano
cascino,
fiscèlla,
fórma di formàggio
Tedesco
Käseform,
Weidenkorb,
Käselaib.
pispinidúra , nf Definizione
su pentzamentu e is dolores chi benint a sa fémina príngia candho si sentit de s'illibbertare
Sinonimi e contrari
dolorias,
penas,
pispinu,
subrina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
douleurs de l'accouchement
Inglese
labour pains
Spagnolo
dolores
Italiano
dòglie
Tedesco
Wehen.
pistòre , nm Sinonimi e contrari
pistada,
pistadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
raclée,
volée de coups
Inglese
crushing
Spagnolo
trituración,
molienda
Italiano
pestatura
Tedesco
Zerstoßen,
Schläge,
Prügel.
piueràza, piueràzu , nf, nm Definizione
pruine bolandho, pesau a bolare
Sinonimi e contrari
peúere,
proine
Frasi
una nue de piueraza che intreit in sas zannas abbeltas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tourbillon de poussière
Inglese
dust cloud
Spagnolo
polvareda
Italiano
polverìo
Tedesco
Staubwolke.
pobidhéri , agt Definizione
de domo, chi est fatu in domo, nau de su pane
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de ménage
Inglese
homely
Spagnolo
casero
Italiano
casaréccio
Tedesco
häuslich,
Haus.
pódhine , nm Definizione
sa parte prus bianca e fine de sa farra de su trigu; su pane chi si ndhe faet (si distinghet de su crivàgiu – chi no est civraxu –, prus niedhudu e prus pagu gustosu de sabore)/ pane pódhine (grussu) = ispianada, cogone
Sinonimi e contrari
boledu,
podha 1,
scèti
Frasi
zughiat unu bículu de casu, de pane pódhine e unu ticu de binu ◊ su sacerdote depiat picare unu punzu de pódhine e de ozu, chin s’incensu, e lu depiat brujare in s’artare
2.
babbu e mamma lis cheriant pònnere calchi pacu chin casu, sartitza, pódhine e àteras cosas a manigare in viazu
Cognomi e Proverbi
smb:
Poddine, Poddini
Terminologia scientifica
pne
Etimo
ltn.
polline(m)
Traduzioni
Francese
fleur de farine
Inglese
superfine flour
Spagnolo
harina de flor
Italiano
fior di farina
Tedesco
Auszugmehl.
podhinósu , agt Definizione
nau de farra, chi portat pódhine meda; chi est intzitziedhau
Sinonimi e contrari
fodhinosu
/
mascarosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plein de son
Inglese
branny
Spagnolo
con mucho salvado
Italiano
cruscóso
Tedesco
kleiig.
ponapàre, ponapàri, ponapàru , nm: ponimpari Definizione
chie costumat a istare betandho apare naendho cosas chi no funt, ponendho male de s'àteru, ponendho a brigare s'unu cun s'àteru
Sinonimi e contrari
afusadore,
afuseri,
limbibúdidu,
mintapare,
missimpari,
tragalleri
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
semeur de discorde
Inglese
troublemaker
Spagnolo
encizañador,
soplador
Italiano
mettimale
Tedesco
Störenfried.
pòre , nm Definizione
cantidade manna, meda, aira / avb., a p. = meda
Sinonimi e contrari
aira,
meda,
muntone
/
bundhàntzia
Frasi
che ghirabat unu pore de dinare ◊ terra bona cussa: su pore chi ocannu est batindhe l'ant a zúchere a montovu! ◊ cun totu su pore chi aiant, medas fint bestios che pidores ◊ bidu as su pore de s'erba chi bi est? ◊ l'ant arrocau unu pore de carabbineris ◊ in cussa dommo bi est su pore: cada gràssia de Deus!
2.
nche li mandhant robba de ortu, frútura e binu a pore ◊ arribbant a pore sas rúnchines ◊ si fit divertiu a pore ◊ sa musca si li ghetaiat a pore
Etimo
ctl.
por
Traduzioni
Francese
myriade,
un très grand nombre de
Inglese
multitude,
very much
Spagnolo
sinfín,
muchísimo
Italiano
mirìade,
moltìssimo
Tedesco
Myriade,
sehr viel.
poxilósu , agt: pulicosu,
puligiosu,
puligosu,
pulixosu Definizione
chi portat púlighe, chi est càrrigu prenu de púlighe
Sinonimi e contrari
cdh. puliciosu
Cognomi e Proverbi
prb:
cini si corcat cun calledhu si ndi pesat puligiosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plein de puces
Inglese
flea ridden
Spagnolo
pulgoso
Italiano
pulcióso
Tedesco
flöhig.
prammarítza, prammarítzia , nf Definizione
su fedu minudu o trotischedhu (upm) de sa canina, ma fintzes sa canina manna bona de pòdere papare (cantu una manu)
Sinonimi e contrari
cania 1
Frasi
cussus candu benint a pigai pisci circant sempri prammarítzia
2.
sa cania… candu est matuca cantu sa manu dhi naraus prammaritza e candu est prus piticu dhi naraus caniotu
Terminologia scientifica
psc
Traduzioni
Francese
alevin de la daurade
Inglese
gilthead bream alevin
Spagnolo
alevín de dorada
Italiano
avannòtto dell'orata
Tedesco
Fischbrut der Goldbrasse.
pratòri , nm: pretore,
pretori Definizione
giúdice chi cumponet pretos prus che àteru in primu gradu, tenet cumpeténtzia in su mandhamentu e solu po unas cantu chistiones / fàchere dimandhas cun sa cara de unu pretore = che unu chi imbístigat chirchendhe sa curpa
Frasi
calchi cosa no la naraia comente cheriat issu: tandho si bi atacaiat che pretore ◊ seu isprichendidhu sa cosa po chi su pratori dha potzat isprobugai!
Terminologia scientifica
prf
Traduzioni
Francese
juge de première instance
Inglese
lower court judge
Spagnolo
juez de primera instancia
Italiano
pretóre
Tedesco
Amtsrichter.
prèsa , nf Definizione
in is impiantos elétricos, aparíciu a ue lompent is filos (línia) e faet a pigare sa currente / fai p. (fuedhendi de ciumentu impastau) = intostare, essire forte
Traduzioni
Francese
prise de courant
Inglese
plug,
setting
Spagnolo
toma,
enchufe
Italiano
présa
Tedesco
Steckdose.
pretúra , nf Definizione
ufíciu de su pretore, su tribbunale de su mandhamentu
Frasi
si no pagas ti avisu a pretura!
Traduzioni
Francese
tribunal de première instance
Inglese
magistrate's court,
courthouse
Spagnolo
juzgado
Italiano
pretura
Tedesco
Amtsgericht.
pròba , avb, prep: aproba,
probe,
probi,
próbiu,
prope,
propes,
prove Definizione
a pagu tretu, a pagu tempus, nau fintzes in su sensu de andhare bene a fàere ccn. cosa / a probe de, a p. a… = acanta de, acanta a…; a propes tuo, suo = acurtzu tou, sou, acanta tua, sua; a prope = luego, a presse
Sinonimi e contrari
acanta,
acultu,
afaca
| ctr.
atesu
Frasi
già est a prope, a umbe ses annanne!…◊ sa lampanedha de cussa creadura est mori mori, che sa luna chin s'istedhu a prope ◊ tres ómines fint ritzos a propes suo ◊ - Candho naschit su pitzinnu? - A prope!
2.
sa gara poética fit a proba a incomintzare ◊ est probe a su fossu ◊ passemus gai probe a su cuzone de sa gula pecados intendhendhe giustos a meressida passione (P.Casu)◊ cussa est sa piús probe a nois ◊ fia a prope a ndhe pèrdere su podere ◊ est bolau in artu a probi de su soli ◊ che los at rimunidos a propes suo
Etimo
ltn.
prope
Traduzioni
Francese
tout près,
près de
Inglese
near
Spagnolo
cerca
Italiano
vicino
Tedesco
nahe,
dabei,
daneben,
nah,
nebenan,
Nachbar.
prubbicàtas , nf pl: pubblicata,
pubbricada,
pubbricata Definizione
paperi cun is númenes de is giòvonos (o no giòvonos!) chi ant decídiu de si cojuare, a manera chi totus dh'ischípiant (e poite, si pentzat, dhue podet àere cosa in contràriu)/ fàghere sas prubbicatas = arregossiare, pònnere sos papiros, o sas cartas, in crésia de comente ómine e fémina si cherent cojare
Sinonimi e contrari
ammonestatzioni,
prenúnscia
Frasi
po sa coja de custus dus est totu prontu, su vicàriu at fatu is prubbicatas puru ◊ aiant detzisu de si coxuare e aiant postu sas prubbicatas in su Comune e in chéxia
Etimo
ctl., spn.
publicata
Traduzioni
Francese
publications de mariage
Inglese
banns
Spagnolo
amonestaciones
Italiano
pubblicazióne matrimoniale
Tedesco
Aufgebot.
prudòne , nm: brutone*,
prutone,
pudrone,
pudroni,
purdoni,
putrone,
vurdone Definizione
sa prima àghina (prima muta o pasia) comente dha bogat su fundhu de sa bide; s'ispiga de su moriscu; is bobbois chi portant a piscare po esca; cosa posta craca a bisura de pibiones de àghina in d-unu gurdone; genia de ricamu
Sinonimi e contrari
budrilloni,
gudrilloni,
gudroni,
iscala 1,
trone
Frasi
prannucas de chessa, prudones de tandha ◊ candho sas ispinas de bidhighia si zirant in prudones de selenu, a boghe de prantu muto
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
grappe de raisin
Inglese
bunch of grapes
Spagnolo
racimo
Italiano
gràppolo d'uva
Tedesco
Weintraube.
prueràrgia, prueràrza , nf: prugheraza Definizione
pruine etotu ma pigau a meda, a nue
Sinonimi e contrari
brúere,
bruine,
piúghere
Frasi
nue de prugheraza ◊ prugheraza de istedhos nobales mi est fudighinandhe sa petorra (G.Piga)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tourbillon de poussière
Inglese
dust cloud
Spagnolo
polvareda
Italiano
polverìo
Tedesco
Staubwolke.