umbrài , vrb: umbrare Definizione
betare o fàere umbra, pònnere in s'umbra, pigare umbra: si narat a sa matessi manera de assoliare; ingòllere umbra, assicare coment'e biendho umbra mala, pantumas
Sinonimi e contrari
abbabbarrotai,
addojare,
adumbrai,
arreselai,
assumbrai
| ctr.
assoliare
Frasi
un'àrbure de nughe umbraiat sa parada ◊ mi ponzo a umbrare ◊ teniat su meriagu po umbrai is brebeis
2.
in s'assolada ísula nostra antiga carestias de abba umbrant su logu ◊ a is gianas unu fundu de tamatas dhis est bastanti po umbrai ◊ s'ebba mea si est umbrada
Etimo
ltn.
umbrare
Traduzioni
Francese
faire de l'ombre,
prendre ombrage
Inglese
to overshadow
Spagnolo
sombrear
Italiano
ombrare
Tedesco
beschatten.
ungàda , nf: ungiada,
ungrada Definizione
cropu de unga, de farranca
Sinonimi e contrari
frascada,
iscarràfiu
Frasi
issos, in logu de sa bona bénnida, si la leant a bicos e ungiadas ◊ ungiadas e ràfios at pigadu! ◊ su gatu mi at donau un'ungrada a faci
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de griffe
Inglese
scratch
Spagnolo
zarpazo
Italiano
unghiata
Tedesco
Krallenhieb.
urósu , agt: aurosu* Definizione
chi tenet bonas uras, chi portat fortuna
Sinonimi e contrari
afoltunadu,
assortadu,
auradu
Frasi
rusignolos e canàrios intonant s'urosu cantu
Traduzioni
Francese
qui a de la chance,
qui porte bonheur
Inglese
good wish,
lucky
Spagnolo
que tienetrae buena suerte
Italiano
augurale,
fortunóso
Tedesco
Glückwunsch.
vavàtza , nf Definizione
sa bandha de aintru de is còscias
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
partie intérieure de la cuisse
Inglese
inside face of the thigh
Spagnolo
entrepierna
Italiano
fàccia interna della còscia
Tedesco
Innenseite des Oberschenkels.
vinatéri , nm Definizione
bendhiolu de binu
Sinonimi e contrari
tzilleràgiu
Traduzioni
Francese
marchand de vin
Inglese
wine-seller
Spagnolo
vinatero
Italiano
vinàio
Tedesco
Weinhändler.
zinzíu , nm, nf: ciciu 1*,
zizia 3,
ziziu Definizione
orrugu de istrégiu de terra o de ghisu; frorighedhu de campu e fintzes frocu o àtera cosighedha po bellesa / ziziu grogo = caragànciu
Sinonimi e contrari
cicia 1,
zínzili
/
ghísciu
/
fioredhu,
zizioli
Frasi
cussu curustu no cúmbidat a nemmos mancari lu facant a zizios! ◊ in su presépiu bi aiat berveghedhas de zinziu
2.
sos zizios de su campu cherent abba e sole pro èssere bellos ◊ za si ndhe at postu de zizios e de fetas, cussa!…◊ pintat che zizios totu su chi acatat
Traduzioni
Francese
débris de terre cuite,
petite fleur
Inglese
shard,
small flower
Spagnolo
trozos,
flor pequeña
Italiano
còccio,
fiorellino
Tedesco
Scherbe,
Blümchen.
zísa , nf: zisu Definizione
bisura, prus che àteru nau sèmpere po assimbígiu: a z. de… = comenta a…, a manera de pàrrere…, a usu de…
Sinonimi e contrari
disa,
ghisa 1
Frasi
bi aiat pensadu su tempus a la modellare a cussa zisa ◊ a la mirare benint dae atesu in medas, a zisa de profiscione ◊ cussu est a zisa de fustialvu ◊ est incapotadu a zisa de mammutone ◊ a zisu de marrania ◊ las sutzant a zisu de ampullitas ◊ faedhat a zisa de macu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
en guise de
Inglese
like
Spagnolo
guisa,
modo
Italiano
a guisa
Tedesco
wie.
zoronàda , nf: (sa z. = sazoronàda) gerronada*
tzorronata,
zorronada,
zorronata Definizione
die de trebballu; su badàngiu, sa paga, su trebballu de una die
Modi di dire
csn:
conchistare, lucurare, acapidare, pèrdere sa z. = trabballai po cosa, trabballai po debbadas; andhare o èssere a sa z. = no àere unu triballu fetivu, unu postu, triballare a dies; z. anzena = fata a contu de àtere; fàghere z. bona = trabballai, godangiai meda; fàghere z. = totu su triballu chi si podet fàghere in tempus de una zoronada, triballare chentza pèrdere tempus; cumprire sa z. = fàghere z. manna, triballare totu s'ora chi faghet; essire sa z. = àere zoronada, èssere chircados a triballare; collire sa z. = andai a trabballai, si cumbinat de èssiri circaus; chircare o leare a unu a sa z. = a fàghere triballu a zoronadas
Frasi
mi ndhe andho che operàgiu chi at servidu sa zorronada (A.Casula)◊ su póberu no at àteru aficu si no sa miserina zoronada ◊ acomi tristu a zorronada anzena! ◊ mi fato carchi bruncone de linna candho no mi essit zoronada ◊ collidila, sa zoronada, candho essit! ◊ chircaimus a Fulanu a sa zoronada pro ispilire olia
Traduzioni
Francese
journée de travail
Inglese
day
Spagnolo
jornada,
jornal
Italiano
giornata
Tedesco
Arbeitstag,
Tagelohn.
zú , nm: giú*,
zubu,
zuo,
zuvu Definizione
loba de boes domaos chi si ponent imparre po tirare su carru, s'arau o àteru / min. zuvitu, pl. zuos
Sinonimi e contrari
ciuntu
Frasi
aiat imparatu deretu a cropare su zuvu a su zuvale ◊ sas campanas che las ant antziadas a campanile chin duos zubos totu galavera ◊ su sero est torradu su maridu cun d-unu carru de paza pro su zuo
Traduzioni
Francese
une paire de bœfs
Inglese
yoke oxen
Spagnolo
yunta de bueyes
Italiano
còppia di buoi
Tedesco
Ochsenpaar.
zuncuvémina , nm Definizione
giuncu a tres atzas, a triàngulu
Sinonimi e contrari
sènsene
Terminologia scientifica
rba
Traduzioni
Francese
jonc de la famille des cypéracées
Inglese
reed
Spagnolo
juncia
Italiano
cìpero
Tedesco
Zypergras.
zúnta , nf: giunta* Definizione
is manos postas impare cun is pódhighes bene acostios apare coment'e a fàere una conchedha o cíchera a pigare cosa; sa cosa chi cabet in is manos postas deasi
Sinonimi e contrari
farrancada
Frasi
dàemi una zunta de méndhula, de olia, de cariasa ◊ leare sa cosa a zuntas ◊ in sa funtana at bufadu s'abba a zuntas ca no bi aiat isterzu a umprire
Traduzioni
Francese
creux de mains
Inglese
double-handful
Spagnolo
hueco de la mano,
almorzada
Italiano
giumèlla
Tedesco
zwei Handvoll.
zúra , nf, nm: giua 2,
zuru 1 Definizione
orrugu de terrenu cumonale giau a prènnere a ccn.; tretu de terrenu piticu, mescamente po fàere domo; tretu fintzes ananti de domo, in s'orruga, orruga etotu, e a logos fintzes leada, su logu / essire dae z. = (in cobertantza) esagerare
Sinonimi e contrari
iscaparrone
Frasi
fint brigandhe binti annos pro una zura
2.
sa Comuna at dadu totu zuras de batoschentos metros pro si fraigare sa domo
3.
donzunu si mundhat sa zura sua e gai sa carrela abbarrat neta ◊ su sero primu de mesaustu, sos ómines in bidha giughent a codhu in sos zuros piús antigos sos Tres Candhaleris
4.
sont ridendhe pro sos istorodhos chi ant intesu, ma totu abbarrat intro de sas zuras de su rispetu
Traduzioni
Francese
lot de terrain
Inglese
lot
Spagnolo
parcela de terreno
Italiano
lòtto di terréno
Tedesco
Parzelle.