pudhàju , nm Definizione
(f. -a) chie bendhet pudhos, caboniscos, petza de pudha o de cabone; fintzes acúliu o aprigu de pudhas, pudharzu
2.
currit a sa domixedha sua acanta de su pudhaju
Cognomi e Proverbi
smb:
Puddaia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marchand de volaille
Inglese
poulterer
Spagnolo
pollero
Italiano
pollivéndolo
Tedesco
Hühnerverkäufer.
pudhérigas , nf pl Definizione
casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu
Sinonimi e contrari
càricas,
chichiridhas,
pudhedras
Traduzioni
Francese
taches rouges de la peau à cause de la chaleur
Inglese
caloric spot
Spagnolo
cloasma producido por el calor
Italiano
cloasma calòrico
Tedesco
Leberfleck (wegen der Feuerhitze).
pudhínu , agt Definizione
de pudhu, de pudha; nau de gente, chi istat sèmpere in domo
Sinonimi e contrari
domaresu,
casandrinu
Modi di dire
csn:
andhare o cúrrere a p. = acudire che pudhas, andhare ifatu comente faghent sas pudhas addaghi las cramant a lis betare cosa; nàrrere a p. = a tantas bias, coment'e cramendhe pudhas, coment'e pudhas cantendhe; ingullire a p. = che a sas pudhas, intreu, chentza mastigare
Frasi
préigu, piugu pudhinu, erba pudhina
2.
su guvernu italianu a inoghe at mandhadu bator frillos de ministros cun fàulas repitidas a pudhinu annos e annos
Cognomi e Proverbi
smb:
Puddinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de la volaille
Inglese
fowl
Spagnolo
de las aves de corral
Italiano
pollino
Tedesco
Hühner,
Huhn.
pugnalàda , nf: apugnalada,
pugnolada,
pungelada,
pungialada,
pungiolada,
punniolada,
punnolada Definizione
istichia de pugnale, nau fintzes cun afuta e a frastimu
Sinonimi e contrari
abbudhada,
issacada,
istocada
Frasi
in sa furca chi andit e una pugnolada chi dhis papit! ◊ bi at giustíssia, e carabbineris e barracellus e pungioladas! ◊ ita punniolada si ndi fait de su dinai?! ◊ punnolada, epuru l'est piàghida sa cosa chentza la triballare!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
coup de poignard
Inglese
stab
Spagnolo
puñalada
Italiano
pugnalata
Tedesco
Dolchstoß.
pulicànu , nm: puliganu Definizione
tonàgias po bogare dentes
Terminologia scientifica
ans
Etimo
spn.
pulicán
Traduzioni
Francese
pinces de chirurgien-dentiste
Inglese
forceps
Spagnolo
pinza
Italiano
pinza per estrazióne dentària
Tedesco
Zahnzange.
puntarésu , agt, nm Definizione
chi o chie andhat a innanti, in punta, nau pruschetotu de animale in su tàgiu
Sinonimi e contrari
afiladore,
punteri 1
/
cabidraxu
| ctr.
coinàrgiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chef de file
Inglese
leader
Spagnolo
primero de una fila
Italiano
capofila
Tedesco
erste,
Erste.
puntigliósu , agt: puntillosu Definizione
chi costumat a fàere puntíllias, chi no ndhe giaet in bínchida a s'àteru, chi pigat is cosas a puntíllia, a dispetu; chi faet própriu su giustu a didudentu, cun precisione, chi no fartat
Sinonimi e contrari
abbetiosu,
dirbetosu,
impuntilladore,
perraliosu,
puntosu
/
ttrs. ipuntósigu
Frasi
lampu, ca est puntillosu est abberu: no ti ndhe perdonat una!
2.
fit puntillosu: su suo fit su suo e si lu picabat, ma s'anzenu lu rispetabat ◊ issu est puntillosu in sos impinnos
Terminologia scientifica
ntl
Traduzioni
Francese
obstiné,
qui a de l'amour-propre
Inglese
obstinate,
determined
Spagnolo
puntilloso
Italiano
puntiglióso
Tedesco
eigensinnig.
rabatzòne, rabatzòni , nm Definizione
fundhu de bide (mescamente andhau male, sicau)
Sinonimi e contrari
cocina,
truigu
Frasi
pro su fogu batiat chimuza e calchi rabatzone
Etimo
ctl.
rabassó
Traduzioni
Francese
cep de vigne
Inglese
vine stump
Spagnolo
cepa de vid
Italiano
céppo di vite
Tedesco
Rebenstamm.
rampudhàre , vrb: rempudhare Definizione
bogare pigionatzos, nau de is linnas; bogare, essire (nau fintzes de àteru)
Sinonimi e contrari
piglionai,
rampudhire
Frasi
s'àrbure at rampudhadu sos briones
2.
sa limba est benale chi deretu benit dae s'ànima sarda e rampudhat friscu (Z.A.Cappai)
Etimo
ltn.
*repullare
Traduzioni
Francese
pulluler de nouveau
Inglese
to spring up again
Spagnolo
brotar
Italiano
ripullulare
Tedesco
wieder hervorsprießen.
randhinàda , nf: randilada Definizione
su grandhinare; nue, iscutulada de gràndhine
Sinonimi e contrari
grandhinada,
grandilada,
landiredhada,
ranzudada
Frasi
cun sas randhinadas no distruas su semenadu!
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
averse de grêle
Inglese
hailstorm
Spagnolo
granizada
Italiano
grandinata
Tedesco
Hagelschlag,
Hagelfall.
realíncu , nm Definizione
propiedade reale o demaniale
Etimo
ctl.
realenc
Traduzioni
Francese
domaine de l'Etat
Inglese
state property
Spagnolo
propiedad del estado
Italiano
demànio
Tedesco
Domäne.
refàciu , nm: refatzu,
rifatzu,
rinfàciu,
rinfatzu Definizione
su rifatzare, cosa chi si narat a unu betandhosidha a curpa, coment'e a briga
Sinonimi e contrari
afetuada,
apoboretada,
atzúrridu,
ripitimenta,
rimbicu,
sfacidhamentu
Frasi
mai unu refatzu de neune at tentu, cussa! ◊ si no fit ca ses antzianu ti tias meritare unu rifatzu: curpa de su cuidu o de su bratzu, raru sa die a ti agatare sanu! ◊ sas peràulas suas sunt ammunimentu e rinfatzu pro un'ammentu eternu ◊ cosa mala a dèpiri arriciri refàcius pustis de ai trabballau cun cunsiéntzia!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de reprocher
Inglese
reproach
Spagnolo
el echar en cara
Italiano
rinfacciaménto
Tedesco
Vorwurf.
règa , nf: arrega,
era 2,
règia,
rege,
regra,
reja Definizione
su pane de chera totu buidedhos paríviles ue s'abe ponet su mele; sa fita de su casu segau in su cadhàrgiu po ndhe dhu piscare faendhodhu a pischedha / una rega de cazau = una fita de callau, de preta
Sinonimi e contrari
avere,
bresca,
legra,
melarègia,
tipa 1
/
fita
Frasi
tirabat sas regras, las secabat e dogabat sa parte bianca ◊ una regra de mele t'imbio, pitzinnu innoscente! ◊ nche at sutzau su mele e fulliau sas regras ◊ leu, cheripighe, mele e chera pones in rejas bene modelladas
Terminologia scientifica
sbs
Etimo
ltn.
reg(u)la
Traduzioni
Francese
favus,
rayon de miel
Inglese
honeycomb
Spagnolo
panal
Italiano
favo
Tedesco
Wabe.
repitída , nf: ripitia,
ripitida Definizione
foedhare, arrespòndhere coment'e po no dha giare binta a s'àteru, fintzes coment'e chistionu; foedhandho de sonu de campana, su segundhu tocu po sa matessi cosa (ora, o àteru); manígiu de sa limba a manera de torrare a nàrrere cosa nada po dhi giare prus fortza / leàresi, tènnere repitida = abbetiai
Sinonimi e contrari
abbétia
/
ttrs. ribidia
/
repitu
Frasi
nos amus leadu repitida: deo nendhe goi e issa chi nono! ◊ chin issa no bi at àpiu mai una ripitia o un'irbúfida in tantu tempus chi biviat in dommo ◊ biendhe chi babbu e fizu si fint caentandhe meda, si est posta in mesu pro abbrandhare sa ripitia
2.
sos tocos de s'orolozu ant sonadu sa ripitia de mesunote
3.
ndhe li mutzo sa conca, ndhe li mutzo! ◊ màniga casu, màniga! ◊ inchi ti fatzant iscritu, ti fatzant! ◊ baxi in sa fruca chi andeis! ◊ bae in bonora, bae! ◊ ancu lu sulent sas píberas, chi lu sulent! ◊ ma cale bucu?!… ancu ti che falet su mucu, ti che falet! ◊ si no fumis tribagliadores bonos bi fumis istados una chida, bi fumis istados, in cussa faina! ◊ e gopai sartat, sartat? ◊ Prontos semus, prontos!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
insistance,
prise de bec
Inglese
little vendetta,
insistence,
squabbles
Spagnolo
insistencia,
discusión
Italiano
ripicca,
insistènza,
battibécco
Tedesco
Einwand,
Widerrede.
retàda , nf: arretzara*,
retzada Definizione
betada de arretza; su tanti chi si pigat cun d-una betada de arretza
Sinonimi e contrari
arraciada
Frasi
su piscadori ndi at tirau a foras una bella retzada de pisci
Traduzioni
Francese
coup de filet
Inglese
haul,
roundup
Spagnolo
redada
Italiano
retata
Tedesco
Netzwurf,
Fang.
réula , nf, nm: arréula,
réulu Definizione
cosa chi si narat o chi si faet po pigare a bregúngia, fàere a befa a unu; crufessone manna de ànimas de mortos chi nanca iant a essire addenote
Sinonimi e contrari
allera,
befa,
ciacota,
cionfra,
deleu,
dríngula,
iscàranu,
mofa,
siera
/
régula 1,
traigógiu
3.
is àturus fiant a réulu sentz'e isciri aundi andai
Etimo
itl.t
regola
Traduzioni
Francese
dérision,
foule de morts
Inglese
noisy derision,
a crowd of dead
Spagnolo
escarnio,
mofa,
procesión de muertos
Italiano
derisióne rumorósa,
schièra di mòrti
Tedesco
Spott,
Lemurenzug.
rísida , nf Definizione
su erríere, iscracaliada o pasta de errisu
Sinonimi e contrari
iscacagliada,
iscacàgliu,
iscacaratzu,
iscracanzu,
iscracaxu
/
cdh. risaredha
Frasi
est de una rísida ischifosa! ◊ li fruscieit in orijas una rísida manna
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éclat de rire,
petit rire
Inglese
laughter,
small laugh
Spagnolo
risotada,
carcajada,
risilla,
risita
Italiano
risata
Tedesco
Lachen,
unterdrücktes Lachen.
rodíglia, rodílla , nf: rudíglia,
rutíllia Definizione
orrosinita, aina po segare pígiu fine de pasta: est una orrodighedha cun s'oru segante e fatu a manera de lassare una segada cun s'oru totu a egaseogas e si pigat a una màniga cun d-una manu
Sinonimi e contrari
orrodàntzia,
orrosenita,
rodeta,
sarreta,
taglianti
Terminologia scientifica
ans
Etimo
spn.
rodilla
Traduzioni
Francese
roulette de pâtissier
Inglese
castor
Spagnolo
cortapasta
Italiano
rotèlla
Tedesco
Teigrädchen.
sabòca , nf, nm: sabocu,
saloca,
saloco,
saluca,
saruca,
sauca Definizione
sale fine a bisura de tzúcuru, o prus fine puru
Sinonimi e contrari
salipa
Frasi
mallai, ferreris, mallai tot'e is centu milla custu mar'e saboca… cantu saboca! (V.Pisanu)◊ a unu chirru dhi at postu pane, una patata ispuligada e chibudha cun saloca ◊ sa saloca la teniat in su corru pro istare in assutu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sel de table
Inglese
table salt
Spagnolo
sal fina
Italiano
sale da tàvola
Tedesco
Tafelsalz.
saghinàdu , pps, agt Definizione
de saghinare; nau de logu, chi est isciustu de saina, de lentore; nau de animale o de carre, chi est grassu
Sinonimi e contrari
allentoridu
/
rassu,
saginosu
Traduzioni
Francese
humide de rosée
Inglese
dewy
Spagnolo
rociado
Italiano
cosparso di rugiada
Tedesco
tauig.