Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

pudhàju , nm Definitzione (f. -a) chie bendhet pudhos, caboniscos, petza de pudha o de cabone; fintzes acúliu o aprigu de pudhas, pudharzu 2. currit a sa domixedha sua acanta de su pudhaju Sambenados e Provèrbios smb: Puddaia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu marchand de volaille Ingresu poulterer Ispagnolu pollero Italianu pollivéndolo Tedescu Hühnerverkäufer.

pudhérigas , nf pl Definitzione casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu Sinònimos e contràrios càricas, chichiridhas, pudhedras Tradutziones Frantzesu taches rouges de la peau à cause de la chaleur Ingresu caloric spot Ispagnolu cloasma producido por el calor Italianu cloasma calòrico Tedescu Leberfleck (wegen der Feuerhitze).

pudhínu , agt Definitzione de pudhu, de pudha; nau de gente, chi istat sèmpere in domo Sinònimos e contràrios domaresu, casandrinu Maneras de nàrrere csn: andhare o cúrrere a p. = acudire che pudhas, andhare ifatu comente faghent sas pudhas addaghi las cramant a lis betare cosa; nàrrere a p. = a tantas bias, coment'e cramendhe pudhas, coment'e pudhas cantendhe; ingullire a p. = che a sas pudhas, intreu, chentza mastigare Frases préigu, piugu pudhinu, erba pudhina 2. su guvernu italianu a inoghe at mandhadu bator frillos de ministros cun fàulas repitidas a pudhinu annos e annos Sambenados e Provèrbios smb: Puddinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de la volaille Ingresu fowl Ispagnolu de las aves de corral Italianu pollino Tedescu Hühner, Huhn.

pugnalàda , nf: apugnalada, pugnolada, pungelada, pungialada, pungiolada, punniolada, punnolada Definitzione istichia de pugnale, nau fintzes cun afuta e a frastimu Sinònimos e contràrios abbudhada, issacada, istocada Frases in sa furca chi andit e una pugnolada chi dhis papit! ◊ bi at giustíssia, e carabbineris e barracellus e pungioladas! ◊ ita punniolada si ndi fait de su dinai?! ◊ punnolada, epuru l'est piàghida sa cosa chentza la triballare! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu coup de poignard Ingresu stab Ispagnolu puñalada Italianu pugnalata Tedescu Dolchstoß.

pulicànu , nm: puliganu Definitzione tonàgias po bogare dentes Terminologia iscientìfica ans Ètimu spn. pulicán Tradutziones Frantzesu pinces de chirurgien-dentiste Ingresu forceps Ispagnolu pinza Italianu pinza per estrazióne dentària Tedescu Zahnzange.

puntarésu , agt, nm Definitzione chi o chie andhat a innanti, in punta, nau pruschetotu de animale in su tàgiu Sinònimos e contràrios afiladore, punteri 1 / cabidraxu | ctr. coinàrgiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chef de file Ingresu leader Ispagnolu primero de una fila Italianu capofila Tedescu erste, Erste.

puntigliósu , agt: puntillosu Definitzione chi costumat a fàere puntíllias, chi no ndhe giaet in bínchida a s'àteru, chi pigat is cosas a puntíllia, a dispetu; chi faet própriu su giustu a didudentu, cun precisione, chi no fartat Sinònimos e contràrios abbetiosu, dirbetosu, impuntilladore, perraliosu, puntosu / ttrs. ipuntósigu Frases lampu, ca est puntillosu est abberu: no ti ndhe perdonat una! 2. fit puntillosu: su suo fit su suo e si lu picabat, ma s'anzenu lu rispetabat ◊ issu est puntillosu in sos impinnos Terminologia iscientìfica ntl Tradutziones Frantzesu obstiné, qui a de l'amour-propre Ingresu obstinate, determined Ispagnolu puntilloso Italianu puntiglióso Tedescu eigensinnig.

rabatzòne, rabatzòni , nm Definitzione fundhu de bide (mescamente andhau male, sicau) Sinònimos e contràrios cocina, truigu Frases pro su fogu batiat chimuza e calchi rabatzone Ètimu ctl. rabassó Tradutziones Frantzesu cep de vigne Ingresu vine stump Ispagnolu cepa de vid Italianu céppo di vite Tedescu Rebenstamm.

rampudhàre , vrb: rempudhare Definitzione bogare pigionatzos, nau de is linnas; bogare, essire (nau fintzes de àteru) Sinònimos e contràrios piglionai, rampudhire Frases s'àrbure at rampudhadu sos briones 2. sa limba est benale chi deretu benit dae s'ànima sarda e rampudhat friscu (Z.A.Cappai) Ètimu ltn. *repullare Tradutziones Frantzesu pulluler de nouveau Ingresu to spring up again Ispagnolu brotar Italianu ripullulare Tedescu wieder hervorsprießen.

randhinàda , nf: randilada Definitzione su grandhinare; nue, iscutulada de gràndhine Sinònimos e contràrios grandhinada, grandilada, landiredhada, ranzudada Frases cun sas randhinadas no distruas su semenadu! Terminologia iscientìfica tpm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu averse de grêle Ingresu hailstorm Ispagnolu granizada Italianu grandinata Tedescu Hagelschlag, Hagelfall.

realíncu , nm Definitzione propiedade reale o demaniale Ètimu ctl. realenc Tradutziones Frantzesu domaine de l'Etat Ingresu state property Ispagnolu propiedad del estado Italianu demànio Tedescu Domäne.

refàciu , nm: refatzu, rifatzu, rinfàciu, rinfatzu Definitzione su rifatzare, cosa chi si narat a unu betandhosidha a curpa, coment'e a briga Sinònimos e contràrios afetuada, apoboretada, atzúrridu, ripitimenta, rimbicu, sfacidhamentu Frases mai unu refatzu de neune at tentu, cussa! ◊ si no fit ca ses antzianu ti tias meritare unu rifatzu: curpa de su cuidu o de su bratzu, raru sa die a ti agatare sanu! ◊ sas peràulas suas sunt ammunimentu e rinfatzu pro un'ammentu eternu ◊ cosa mala a dèpiri arriciri refàcius pustis de ai trabballau cun cunsiéntzia! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de reprocher Ingresu reproach Ispagnolu el echar en cara Italianu rinfacciaménto Tedescu Vorwurf.

règa , nf: arrega, era 2, règia, rege, regra, reja Definitzione su pane de chera totu buidedhos paríviles ue s'abe ponet su mele; sa fita de su casu segau in su cadhàrgiu po ndhe dhu piscare faendhodhu a pischedha / una rega de cazau = una fita de callau, de preta Sinònimos e contràrios avere, bresca, legra, melarègia, tipa 1 / fita Frases tirabat sas regras, las secabat e dogabat sa parte bianca ◊ una regra de mele t'imbio, pitzinnu innoscente! ◊ nche at sutzau su mele e fulliau sas regras ◊ leu, cheripighe, mele e chera pones in rejas bene modelladas Terminologia iscientìfica sbs Ètimu ltn. reg(u)la Tradutziones Frantzesu favus, rayon de miel Ingresu honeycomb Ispagnolu panal Italianu favo Tedescu Wabe.

repitída , nf: ripitia, ripitida Definitzione foedhare, arrespòndhere coment'e po no dha giare binta a s'àteru, fintzes coment'e chistionu; foedhandho de sonu de campana, su segundhu tocu po sa matessi cosa (ora, o àteru); manígiu de sa limba a manera de torrare a nàrrere cosa nada po dhi giare prus fortza / leàresi, tènnere repitida = abbetiai Sinònimos e contràrios abbétia / ttrs. ribidia / repitu Frases nos amus leadu repitida: deo nendhe goi e issa chi nono! ◊ chin issa no bi at àpiu mai una ripitia o un'irbúfida in tantu tempus chi biviat in dommo ◊ biendhe chi babbu e fizu si fint caentandhe meda, si est posta in mesu pro abbrandhare sa ripitia 2. sos tocos de s'orolozu ant sonadu sa ripitia de mesunote 3. ndhe li mutzo sa conca, ndhe li mutzo! ◊ màniga casu, màniga! ◊ inchi ti fatzant iscritu, ti fatzant! ◊ baxi in sa fruca chi andeis! ◊ bae in bonora, bae! ◊ ancu lu sulent sas píberas, chi lu sulent! ◊ ma cale bucu?!… ancu ti che falet su mucu, ti che falet! ◊ si no fumis tribagliadores bonos bi fumis istados una chida, bi fumis istados, in cussa faina! ◊ e gopai sartat, sartat? ◊ Prontos semus, prontos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu insistance, prise de bec Ingresu little vendetta, insistence, squabbles Ispagnolu insistencia, discusión Italianu ripicca, insistènza, battibécco Tedescu Einwand, Widerrede.

retàda , nf: arretzara*, retzada Definitzione betada de arretza; su tanti chi si pigat cun d-una betada de arretza Sinònimos e contràrios arraciada Frases su piscadori ndi at tirau a foras una bella retzada de pisci Tradutziones Frantzesu coup de filet Ingresu haul, roundup Ispagnolu redada Italianu retata Tedescu Netzwurf, Fang.

réula , nf, nm: arréula, réulu Definitzione cosa chi si narat o chi si faet po pigare a bregúngia, fàere a befa a unu; crufessone manna de ànimas de mortos chi nanca iant a essire addenote Sinònimos e contràrios allera, befa, ciacota, cionfra, deleu, dríngula, iscàranu, mofa, siera / régula 1, traigógiu 3. is àturus fiant a réulu sentz'e isciri aundi andai Ètimu itl.t regola Tradutziones Frantzesu dérision, foule de morts Ingresu noisy derision, a crowd of dead Ispagnolu escarnio, mofa, procesión de muertos Italianu derisióne rumorósa, schièra di mòrti Tedescu Spott, Lemurenzug.

rísida , nf Definitzione su erríere, iscracaliada o pasta de errisu Sinònimos e contràrios iscacagliada, iscacàgliu, iscacaratzu, iscracanzu, iscracaxu / cdh. risaredha Frases est de una rísida ischifosa! ◊ li fruscieit in orijas una rísida manna Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éclat de rire, petit rire Ingresu laughter, small laugh Ispagnolu risotada, carcajada, risilla, risita Italianu risata Tedescu Lachen, unterdrücktes Lachen.

rodíglia, rodílla , nf: rudíglia, rutíllia Definitzione orrosinita, aina po segare pígiu fine de pasta: est una orrodighedha cun s'oru segante e fatu a manera de lassare una segada cun s'oru totu a egaseogas e si pigat a una màniga cun d-una manu Sinònimos e contràrios orrodàntzia, orrosenita, rodeta, sarreta, taglianti Terminologia iscientìfica ans Ètimu spn. rodilla Tradutziones Frantzesu roulette de pâtissier Ingresu castor Ispagnolu cortapasta Italianu rotèlla Tedescu Teigrädchen.

sabòca , nf, nm: sabocu, saloca, saloco, saluca, saruca, sauca Definitzione sale fine a bisura de tzúcuru, o prus fine puru Sinònimos e contràrios salipa Frases mallai, ferreris, mallai tot'e is centu milla custu mar'e saboca… cantu saboca! (V.Pisanu)◊ a unu chirru dhi at postu pane, una patata ispuligada e chibudha cun saloca ◊ sa saloca la teniat in su corru pro istare in assutu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sel de table Ingresu table salt Ispagnolu sal fina Italianu sale da tàvola Tedescu Tafelsalz.

saghinàdu , pps, agt Definitzione de saghinare; nau de logu, chi est isciustu de saina, de lentore; nau de animale o de carre, chi est grassu Sinònimos e contràrios allentoridu / rassu, saginosu Tradutziones Frantzesu humide de rosée Ingresu dewy Ispagnolu rociado Italianu cosparso di rugiada Tedescu tauig.