arremazàre , vrb Definitzione
coment'e mazare torra, a tantas bortas, acropandho po fàere sa conca a unu crau o cosas deasi
Sinònimos e contràrios
arrabronai,
arramaciai*,
rebbaire
Tradutziones
Frantzesu
rebattre
Ingresu
to rivet
Ispagnolu
remachar
Italianu
ribàttere
Tedescu
wieder schlagen.
assabiàdu , agt, nm Definitzione
chi o chie at cagiau a crebedhu, si est fatu sàbiu
Sinònimos e contràrios
acabadu,
acuntzentau,
atinadu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
assagi,
devenu sage
Ingresu
become sane again
Ispagnolu
que ha recobrado el juicio
Italianu
rinsavito
Tedescu
wieder zu Verstand gekommen.
imbirdadúra , nf Definitzione
su imbirdare, su si fàere de colore birde
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
reverdissement
Ingresu
becoming green again
Ispagnolu
reverdecimiento
Italianu
rinverdiménto
Tedescu
wieder Grünen.
imbirdèssi, imbirdèssiri , vrb Definitzione
essire de colore bidre, nau de su logu, naschire erba, prènnere de erba
Sinònimos e contràrios
imbidrigai,
imbirdire
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
reverdir
Ingresu
to make green again
Ispagnolu
reverdecer
Italianu
rinverdire
Tedescu
wieder grün machen.
incidài , vrb: incidiare,
incirai 1,
insidai 1,
intzediare,
intzidare,
intzidiare,
intziliare,
intzirai 1,
intzitai,
intzitare Definitzione
mòvere o fàere mòvere s'àteru atzitzandhodhu, naendho e faendho e ofendhendho puru, ponendho s'unu contras a s'àteru / incirai su logu = pònnere sa zente, sos àteros, o fintzas solu s'àteru in buluzu, fàghere pessare in su malu
Sinònimos e contràrios
aciopai,
ateneae,
atiare,
auntzare,
imbriscare,
incirigare,
inciulai,
insissiligai,
intrulliare,
intzifrire,
intzigare,
intzudie,
intzullire,
issolociare,
pretzipitare,
sotae,
tzintzigare,
ubetzare,
umprigare
/
intriscare,
mincidiare,
suberiare,
purruntzare,
tinghitare
Frases
un'ora ses intzidiendhe: ma si ti aferro ti ndhe passo sa gana! ◊ a filla mia est sa cumpàngia chi dha incidat a fai cussas cosas ◊ ti pregu chi no insidis de fronti a custa disputa, chi no fatzas su disconnotu! (Pani)◊ prus de unu l'intzediaiat pro la cherrer fàghere cantare ◊ non m'intzédies: menzus mudu ti abbarra!◊ no dhi neris cosa, a su pipiu, ca dh'incidas, ca est dormendisí!
2.
at incidau totu su logu chi depit andai a s'èstero ◊ su piciochedhu est incirendi is fradis a pedí dinai a sa mama ◊ ant iscambillau is pipius… funt giogus de natura…: ita bollis intzirai?!
Ètimu
itl.
incitare
Tradutziones
Frantzesu
provoquer
Ingresu
to cause
Ispagnolu
provocar,
atizar
Italianu
provocare,
rinfocolare
Tedescu
provozieren,
wieder entzünden.
isveltudídu , agt Definitzione
nau de unu immadoinau, chi si est coment'e ischidau, torrau in bidórios
Sinònimos e contràrios
irvertudadu
Tradutziones
Frantzesu
qui est revenu à soi,
réveillé
Ingresu
to come to,
to awake
Ispagnolu
reanimado
Italianu
rinvenuto,
risvegliato
Tedescu
wieder zu sich gekommen.
medràre , vrb Definitzione
mediare in is maneras de fàere, in su cumportamentu, callai a cerbedhu, imparare a èssere méngius
Sinònimos e contràrios
afrenai,
arregulai,
insabiai,
medrire,
moderai
Ètimu
spn.
medrar
Tradutziones
Frantzesu
s'assagir,
revenir à la raison
Ingresu
to recover one's wits
Ispagnolu
sentar la cabeza
Italianu
rinsavire
Tedescu
wieder vernünftig werden.
rampudhàre , vrb: rempudhare Definitzione
bogare pigionatzos, nau de is linnas; bogare, essire (nau fintzes de àteru)
Sinònimos e contràrios
piglionai,
rampudhire
Frases
s'àrbure at rampudhadu sos briones
2.
sa limba est benale chi deretu benit dae s'ànima sarda e rampudhat friscu (Z.A.Cappai)
Ètimu
ltn.
*repullare
Tradutziones
Frantzesu
pulluler de nouveau
Ingresu
to spring up again
Ispagnolu
brotar
Italianu
ripullulare
Tedescu
wieder hervorsprießen.
recuberài , vrb: arreguberare,
recuperai,
recuperare Definitzione
torrare in podere de calecuna cosa chi si fut pérdia, andhada male, fintzes aconciandhodha de torrare a serbire; rfl. pigare fortza / recuberaisí de unu dismaju = torrare àlidu, torrare sos atuamentos
Tradutziones
Frantzesu
récupérer
Ingresu
to recover
Ispagnolu
recuperar,
recobrar
Italianu
recuperare
Tedescu
wiedererlangen,
sich wieder erholen.
remíntere , vrb: arremíntiri,
remítere,
rimítere Definitzione
semenare o prantare torra sa cosa chi no at tentu o no est naschia (in nudha o in parte)/ pps. remíntidu, remítiu
Sinònimos e contràrios
arremíssiri 1,
remendhare
Frases
sunt remintindhe su pàstinu ◊ cheret remíntidu su basolu ca bi ndhe at nàschidu pagu
Ètimu
ltn.
remittere
Tradutziones
Frantzesu
replanter
Ingresu
to replant
Ispagnolu
replantar
Italianu
ripiantare
Tedescu
wieder pflanzen.
seguzàre , vrb: siguzare,
suguzare Definitzione
mòvere, pesare, cumenciare a andhare, fàere mòvere, fàere pesare gente o bestiàmene, ischidare, fintzes fàere naschire sentidos o ideas; nau mescamente de pegus fémina, bènnere in more, cricare mascu / suguzàrendhe una cosa = bogaindhedha de ue est allogada, pònniri a tretu ca serbit o ca podit serbiri
Sinònimos e contràrios
birbillare,
inciulai,
insuai,
tzuntzullare
/
ischidare,
pesare,
sciumbullai,
simudhire,
subuzare*,
sumbuzare
| ctr.
achedare
Frases
sa terra pariat tremendhe che candho si suguzat su vulcanu ◊ eo siguzo chito onzi manzanu, in chirca de achipire ◊ su pastore est suguzendhe sa robba ◊ cussas nues chi ant forma de gigante, e si bident su sole suguzendhe, ista certu chi sunt assinetendhe una tempesta (P.Serra)◊ su pitzinnu fit drommidu ma apustis de duas oras at siguzadu
2.
cantas boltas sa terra chi apeuto in s'ànima suguzat sos ammentos!…◊ sas campanas a repicu mi sunt suguzendhe fiotos de ammentos ◊ est chin s'aficu chi torret su beranu a suguzare ancora isperas noas (G.A.Salis)
3.
a sa sue, si suguzat, li cheret betadu su berre ◊ sa sue est suguzada e no faghet a la bochire como
4.
ndhe cheret suguzada sa frullana ca su fenu est de messare
Tradutziones
Frantzesu
réveiller,
mouvementer
Ingresu
to awake,
to enliven
Ispagnolu
despertar,
animar
Italianu
destare,
risvegliare,
movimentare
Tedescu
aufwecken,
wieder erwecken,
bewegen.
sfoghigiài , vrb Definitzione
coment'e pigare fogu, èssere abbruxandho
Sinònimos e contràrios
afocazare,
brugiare,
scallentai
2.
sa Sardigna est dogna istadi sa própiu cosa, sfoghigiada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
brûler,
prendre feu
Ingresu
to revive
Ispagnolu
quemar
Italianu
rinfocolarsi
Tedescu
sich wieder erhitzen.
solbèschere , vrb: sulbèschere,
surbèschere Definitzione
torrare, ischidare apustis de unu disimaju, pigare torra fortza apustis de si èssere inténdhios male; ischidare de su sonnu
Sinònimos e contràrios
abbeltudare
| ctr.
dilmagiare,
disimainai,
ildimajare
/
ischidare
Frases
apustis chi si est dilmajadu si est sulbéschidu ◊ cudha trota, canno che l'apo torrada a s'abba, a lenu a lenu si est surbéschida (N.Molinero)
2.
su bagamunneri fut crocadu in sa panchina e comente dh'ant tocadu si fuit solbéschidu e aiat apertu sos ogos
Tradutziones
Frantzesu
reprendre connaissence,
réanimer
Ingresu
to recover one’s senses,
to reanimate
Ispagnolu
reanimar
Italianu
rinvenire,
rianimare
Tedescu
wieder zu sich kommen.
tòrra , avb Definitzione
un'àtera borta, àteras bortas
Frases
beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
nouvellement,
de nouveau
Ingresu
again
Ispagnolu
de nuevo,
otra vez
Italianu
nuovaménte,
daccapo
Tedescu
wieder.