Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

atentadòre , nm Definitzione chie cricat de fàere o faet una morte o fintzes dannu mannu Tradutziones Frantzesu auteur de l'attentat Ingresu attacker Ispagnolu atentador Italianu attentatóre Tedescu Attentäter.

ateretànte, ateretàntu , avb, prn, agt: aturetanti, aturetantu Definitzione un'àteru tanti oguale, su própiu tanti, de sa matessi manera Sinònimos e contràrios acetotu, matessi Frases in cada aversidade fis de amparu e zeo fipi pro tene ateretantu ◊ in custu solenni istanti chi mi depu separai, babbu mi at a perdonai: perdonit aturetanti mamma! (G.Cadeddu) 2. fintzas tue as a fàghere ateretantu ◊ fit una corte neta e sa domo deviat èssere ateretantu ◊ aturetantu iant fatu Gavinu cun Eugéniu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu autant de, autant, aussi Ingresu as much (as) Ispagnolu igualmente, otro tanto Italianu altrettanto Tedescu ebensofiel.

atitulàu , agt Definitzione chi est fatu a títulas, a silibbas, a isprigos es. aràngiu, àgiu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu composé de caïeux, de gousses, de quartiérs Ingresu sliced Ispagnolu en gajos Italianu fatto a spìcchi Tedescu in Scheiben aufgeteilt.

atufài , vrb Definitzione fàere atufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta; nau de gente, pèrdere de ànimu Sinònimos e contràrios afungai, afungorai, allanire, ammucorai, ammufai, annabrai, intufire, intuvare, limire, morighinire, tufire Ètimu spn. atufar Tradutziones Frantzesu prendre une odeur de moisi, moisir Ingresu to grow musty Ispagnolu enmohecer, atufar Italianu prèndere odóre di tanfo, ammuffire Tedescu dumpfig riechen, verschimmeln.

atufòri , nm: tufori Sinònimos e contràrios allanadura, atufamentu, atúfidu, atufu, intuvu, lanidura / umidore Frases is minadoris biviant in barracas prenas de atufori Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu odeur de renfermé, odeur de moisi Ingresu stink Ispagnolu tufo Italianu tanfo Tedescu dumpfer Geruch.

atzantaràre , vrb: atzarantare Definitzione pigare a tzàntara, a befa, bogare o pònnere in bregúngia Sinònimos e contràrios abbefare, abbilgonzare, ibregungire, isbirgonzare Frases istaiat atzarantendhe sos àteros e isparghendhe lumenadas malas ◊ ti devo atzantarare in dogni festa si a cantare ti atrivis in logu! (Pirastru)◊ un'úrulu betesit de dolore, atzantaradu bidíndhesi in s'onore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir de honte, se moquer Ingresu to shame, to laugh at Ispagnolu mofarse, ridiculizar Italianu svergognare, derìdere Tedescu beschämen, auslachen.

atzoladúra , nf Definitzione su fàere is atzolas, is madassas, sa lana filada o àteru filu a lobos mannos a matzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de faire des écheveaux Ingresu skeining Ispagnolu el aspar el hilo Italianu matassatura Tedescu Legen in Strähnen.

àtzos , nm Definitzione puntos de cosidura in segadas de sa carre / pònnere atzos = cosire una ferida Sinònimos e contràrios puntos Tradutziones Frantzesu points de suture Ingresu stiches Ispagnolu puntos de sutura Italianu punti di sutura Tedescu Suturfäden.

auràdu , agt Definitzione chi tenet ura bona Sinònimos e contràrios addiciadu, afoltunadu, assortadu, aurosu, diciosu, fadosu, iscofadu | ctr. ifoltunadu Frases chie dícia at tentu in beranos de paghe e de amore fit un'auradu (A.Dettori) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a de la chance Ingresu lucky Ispagnolu afortunado Italianu fortunato Tedescu glücklich.

avalèssi , vrb rfl Definitzione su si serbire de calecuna cosa o de ccn., nau mescamente in su sensu de ndhe aprofitare Sinònimos e contràrios avaliri Ètimu itl.t Tradutziones Frantzesu se servir de, faire usage de Ingresu to make use Ispagnolu valerse, acogerse Italianu avvalérsi Tedescu sich bedienen.

avère , nf: bera, vera 1 Definitzione su pane de chera totu buidedhos paríviles (búsciulus o oxos) ue s'abe ponet su mele Sinònimos e contràrios arrega, bresca, melarègia, tipa 1 Frases sas averes de su mele ◊ tue as isapiatu sas averes ◊ su puzone chin sos frores de tiria at formatu sas averes: sos mojos sont prenos de mele e cria (G.Farris) Terminologia iscientìfica sbs Tradutziones Frantzesu rayon de miel Ingresu honeycomb Ispagnolu panal Italianu favo Tedescu Bienenwabe.

babballúca , nf: bambaloca, bombulita, bubbalica Definitzione bubburuca o luna de sabone, ma fintzes bubburuca de freadura o iscardidura Sinònimos e contràrios bubbugiuca, bumbuglione 2. trabballendi custa cosa ti essint is babballucas coment'e bocioedhas in sa manu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bulle de savon Ingresu little soap bubble Ispagnolu burbuja de jabón Italianu bollicina di sapóne Tedescu Seifenblase.

bacàgiu , nm: bacraxu, bacàgliu, bacàrgiu, bacarxu, bacarzu, bagarju, vacàgliu Definitzione chie pastórigat su paru bàchinu, pegos de bulu Frases bàtoro annos bagarju so istau pasculendhe sas vacas de Fulanu ◊ mi so pesadu bacarzu ca babbu fiat bacarzu ◊ custa fit una família de pastores bacàglios Sambenados e Provèrbios smb: Baccàrgiu Terminologia iscientìfica prf Ètimu ltn. *vaccarius Tradutziones Frantzesu vacher, gardien de vaches Ingresu cowboy Ispagnolu vaquero Italianu vaccaro Tedescu Kuhhirt.

bàchinu , agt: bàcinu, vàchinu Definitzione nau de late o de casu, chi est de baca Ètimu ltn. vaccinus Tradutziones Frantzesu de vache Ingresu vaccine Ispagnolu vacuno Italianu vaccino Tedescu Kuh…

bacínu , nm, nf: bascinu, bassinu, batzina, batzinu Definitzione su sannori, nau in cobertantza: genia de istrégiu po dhue fàere de bisóngiu; si narat fintzes de bodheta, foedhos o cosas de maleducaos Sinònimos e contràrios orinale, orineri, seglieta, vitillu / bassinada Frases prus la móricas, sa batzina, e prus putit! ◊ batzinones chi leant una carra dogni note ndhe prenant chimbe e ses! ◊ in momentos de apretu teniant su bacinu suta de su letu ◊ su bascinu si allogàt in su comodinu 2. buca de luru citirí, chi no bengu a innòi po intèndiri bassinus! Sambenados e Provèrbios smb: Bassinu Terminologia iscientìfica stz Ètimu spn. bacín Tradutziones Frantzesu pot de chambre, jules Ingresu pot (chamber) Ispagnolu orinal Italianu pitale Tedescu Nachttopf, Nachtgeschirr.

bàgnu , nm: bàngiu, bànniu, bannu, banzu, vanzu Definitzione su si pònnere o istare in mesu de s'abba o àteru po si samunare o ispàssiu; su pl., logu inue dhue at abbas meighinosas caentes o fintzes ludu po cura; logu, aposentedhu aintru de domo fatu adatu po si samunare e fàere de bisóngiu Sinònimos e contràrios peschina Frases semus andhados a Fordongianus a fàghere sos bagnos ◊ che sunt in mare pro sos bagnos ◊ a sa camba dhi faint bèni is bàngius de axedu callenti ◊ andhaiant a frúmmene a impojare ca no si podiant fàede su banzu in dommo 2. in Benetuti e in Sàrdara bi sunt sos bagnos ◊ bai e isciacuadí in su bàngiu de Síloe! 3. in sas domos como su bagnu lu faghent intro Sambenados e Provèrbios smb: (Anzos) Terminologia iscientìfica dmo Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu bain, salle de bain Ingresu bath Ispagnolu baño, cuarto de baño Italianu bagno, tèrme o stabiliménto termale (al pl.) Tedescu Bad, Badezimmer, Thermalbad.

banàtza , nf: benassa, benatza, binansa, binassa, binata, binatza, vinata Definitzione su chi abbarrat de s'àghina candho ndhe ant bogau su mustu: fodhe, sèmene, carena Sinònimos e contràrios ainata, natza Frases faint piriciolu de sa benassa prentzada Ètimu ltn. vinacea Tradutziones Frantzesu marc de raisin Ingresu marc Ispagnolu orujo Italianu vinàcce Tedescu Weintrester.

bànzu 1 , nm: vanzu 1 Definitzione cropos a meda giaos a unu, o a un'animale, po su male chi at fatu, po dh’obbrigare a calecuna cosa / leare, dare, pitzigare b. = pigai una surra, surrai Sinònimos e contràrios addibbonzu, apiossa, arruciada, cabossa, carda, dobbe, mazadina, pista, surra Frases isse at fatu buldellu e tandho li ant dadu unu cantu de banzu ◊ banzu ti pítzigo, mih, si mi che artérias! ◊ banzu che àinu in domadura li dao, si at fatu cussa! ◊ si no andhas a su cumandhu leas banzu, oe! Tradutziones Frantzesu volée de coups de bâton Ingresu beating Ispagnolu paliza Italianu bastonatura Tedescu Prügeln.

barbarótu , nm Definitzione pilloni de santa Luxia, genia de orrúndhine, ma bianca deunudotu asuta, portat unu marcu biancu nidu in pitzu ue cumènciat sa coa e sa coa prus curtza a ischeadura minore (s'orrúndhine dha portat a fórtighe aperta): in Sardigna nidat totue e che faet abbitu de martzu a cabudanni Sinònimos e contràrios mongitedha Terminologia iscientìfica pzn, delichon urbica Tradutziones Frantzesu hirondelle de fenêtre Ingresu house-martin Ispagnolu avión Italianu balestrùccio Tedescu Mehlschwalbe.

barbígias , nf pl Definitzione is pilos lassaos prus a bàsciu in is trempas, a parte e àtera acanta a is origas, a parte de ananti Sinònimos e contràrios facetas, lemmas Ètimu itl. barbigi Tradutziones Frantzesu favoris, pattes de lapin Ingresu sideburns Ispagnolu patilla Italianu fedine, basétte Tedescu Koteletten (Pl.)