Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

antúa , nf: antzua 1 Definitzione múngia, pelea meda faendho trebballu grae, o fintzes surra de cropos Sinònimos e contràrios cadha, cària, cumbata, impodha, inzotu, istimpida, istripa 1, matana, mugna, pistapone, podha, rebbatu, tzumba / banzu, surra Frases za l'at leada s'antzua carrendhe a codhu totu cussa preda!…◊ si no faghes a bonu ti dao antua! ◊ giaghi est tanta s'antua chi mi dana, de imbetzare mi benit sa gana Tradutziones Frantzesu coups (de baton), tourment Ingresu setback, travail Ispagnolu paliza Italianu batòsta, travàglio Tedescu Schlag, Sorge.

bànzu 1 , nm: vanzu 1 Definitzione cropos a meda giaos a unu, o a un'animale, po su male chi at fatu, po dh’obbrigare a calecuna cosa / leare, dare, pitzigare b. = pigai una surra, surrai Sinònimos e contràrios addibbonzu, apiossa, arruciada, cabossa, carda, dobbe, mazadina, pista, surra Frases isse at fatu buldellu e tandho li ant dadu unu cantu de banzu ◊ banzu ti pítzigo, mih, si mi che artérias! ◊ banzu che àinu in domadura li dao, si at fatu cussa! ◊ si no andhas a su cumandhu leas banzu, oe! Tradutziones Frantzesu volée de coups de bâton Ingresu beating Ispagnolu paliza Italianu bastonatura Tedescu Prügeln.

càdha , nf: cadra, calda, carda Definitzione surra, passada de cropos (fintzes de àteru: es. de súrbios po pigare a befa); pelea manna o ifadu de su faghevaghe a meda, de unu trebballu fortzau, de s'arrennegu po cosas chi andhant a trotu, e àteru: totu significaos naos in cobertantza, ca sa calda is ferreris dhu narant a s'abbrigamentu de su ferru, candho est deasi abbrigau chi essit biancu Sinònimos e contràrios fraca 2, surra / arrebbentada, arrebbentu, bataria, cària, cumbata, demozu, impodha, inzotu, istimpida, istripa 1, matana, mugna, munziada, pista, pistapone, podha, rebbatu, stragu 1 | ctr. discànciu, pasu Maneras de nàrrere csn: donai una carda a unu = abbanzare, surrai; donai una cadra de buca = improverare, refaciai; donai una carda de dentis = fuedhai mali, brigare a unu; leare, dare cadha = leare o dare arrebbentu, matana; cadha de prantu, de tússiu, de fele = atacu de prantu, de tússiu, de arrennegu; cadha de sole, de fogu = su abarrai a tropu pighendi soli forti me in istadi, istudendi fogu; donai sa carda = (puru) achicare fogu, fàghere fogu meda pro còghere sa terralla, inchèndhere su furru, assidai su forru cun faschinas medas: pro su ramenaju a "donai sa carda" est a martedhare su ràmine pro li dare sa forma; fai sa carda a margiani = arrexonai o afrontai a unu chena de profetu Frases dhi at donau una carda de corpus, dh'at callentau!…◊ dhi donant una carda de fusti e dhu faint totu liagau ◊ una calda de tribbàgliu aiant créfidu!◊ si dh'isperdu s'ègua, babbu mi arrogat a cardas! 2. sos fizos sunt bochindhe su babbu a cadhas de fele! ◊ su pitzinnu si at fatu una cadha de prantu ◊ chi mi seu donau una cadra de marrai gei no est po dabbadas! ◊ una carda de bisonzu aiat créfidu po dhi passare sos vítzios!◊ sa cadha chi mi at dadu su pitzinnu?! odheu! ◊ Giuanni Batista iat donau una cadra de buca a su rei ca fut afancedhau cun sa connada Sambenados e Provèrbios smb: Cadda Ètimu spn. carda Tradutziones Frantzesu rossée Ingresu hail of thrashing Ispagnolu paliza Italianu carpìccio, scàrica di busse, strapazzata Tedescu Prügel, Anpfiff.

dòbbe , nm: dobbo Definitzione su cropu o sonu surdu chi faet una cosa orruendho a terra; cropos a meda iscudendho a ccn. po calecuna cosa chi at fatu / dare, leare, buscare, collire d. Sinònimos e contràrios addobbu, apiossa, arropu, banzu 1, cabossa, carda, mazadina, piritzofu, pista, surra 2. che unu macu est essidu bochindhe a dobbes de fuste anades e dindos ◊ oe che leas dobbe, si no l'agabbas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coups, rossées Ingresu blow, stroke Ispagnolu choque, paliza Italianu percòssa, bòtta Tedescu Schlag.

illinnarjàda , nf Definitzione cropu giau cun nae de linna Sinònimos e contràrios colpu, ilbarriada, irbirroncu, irrugada, irruncada, irzarriada Frases illinnarjada de fuste Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de bâton Ingresu blow (with a cudgel) Ispagnolu paliza, varapalo Italianu legnata Tedescu Stockschlag.

impòdha , nf, nm: impodhu Definitzione crepu, tzacu, rebbentu, immarritzone mannu chi si faet pigare o chi unu si leat, fintzes surra de cropos Sinònimos e contràrios antua, apodhada, cadha, cària, cumbata, inzotu, ismunziada, istimpida, istripa 1, matana, pista, pistapone, rebbatu / sarpa 1, surra Frases e fínilu s'impodhu: sos sacos a codhu chi si los giutat issu! ◊ s'ànima s'inganasat de bolare ma no leat su bolu netzessàriu: ahi cantas impodhas de calvàriu leo candho la cherzo supesare! ◊ si trabàglias cun su machinàriu leas su mesu de s'impodha 2. no m'importat nudha de bi àere unu babbu chi m'intzicat un'impodha canno faco a malu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu effort, grosse fatigue Ingresu rush, scolding Ispagnolu reventón, paliza Italianu scalmanata, strapazzata Tedescu Abhetzen, Schelten.

magiadúra , nf: malladura, mazadura, mazatura Definitzione su magiare, pistare a màgiu (es. fintzes su linu, sa fae, su chígere); manera de crastare is tentòrgios po dhos fàere a boes domaos, a pistadura a màgiu Sinònimos e contràrios mallamentu, pista, pistadura / cdh. maciatura 3. a mazadura si ndhe iscútinat sa landhe e fintzas s'olia (ma chentza pistare tropu s'àrbure) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rossée, raclée Ingresu beating (up) Ispagnolu el machacar, paliza Italianu pestàggio Tedescu Schläge.

múgna , nf: múngia, munza Definitzione pelea manna, arrebbentu; totu is fainas de domo, su trebballu, su frutu chi giaet su bestiàmene Sinònimos e contràrios cadha, cària, dimazu, fadiori, frica, impodha, matana, pista, rebbatu / trabballu Maneras de nàrrere csn: m. de suore, de prantu, de tzacu; àcua de m. = abba pro samunare; giare una mugna a ccn. = donai una surra, una carda Frases s'assessore faedhanne s'afutat e achicat po sa munza (A.Cossu)◊ solu tue mi ses de cunfortu e m'illébias sa munza ◊ die e note peleo pro sas munzas chi mi leo ◊ betat s'arzola cun tribàgliu e munza ◊ l'apo leada crispa, sa munza, chirchendhe unu fiadu! 2. me is bidhas genti meda bivit de sa múngia de masoni ◊ s'àcua serbit meda po is múngias de domu ◊ su de cumpònnere s'orrostu est múngia de is ómines Ètimu ltn. munia Tradutziones Frantzesu fatigue, grande fatigue, surmenage Ingresu weariness, strain Ispagnolu reventón, paliza Italianu affaticaménto, strapazzo Tedescu Strapaze, Anstrengung.

munziàda , nf Definitzione su munziare; pelea manna, múngia Sinònimos e contràrios arrebbentu, cadha, frica, istrachidúdine, strachímini Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réprimande, semonce, savon (fam.) Ingresu scolding Ispagnolu reventón, paliza Italianu strapazzata Tedescu Überanstrengen, Strapaze, Anstrengung.

pistatzína , nf Definitzione su istare pistandho, giaendho múngia meda, faendho istracare a tropu Sinònimos e contràrios cadha, impodha, matana, pista, pistamentu, pistatzu Frases a fortza de matanas, masellu e pistatzina iseredant sos benes de ognunu! (S.Casu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grande fatigue Ingresu anxious exertion Ispagnolu paliza, fatiga ansiosa Italianu fatica ansiósa Tedescu ängstliche Mühe.

pístu , agt, pps, nm Definitzione chi dh'ant pistau, chi portat pistadura; de pistare; genia de pelea meda o múngia chi unu si pigat o dhi giaent po calecuna cosa Sinònimos e contràrios ammarchedhau, pistadu, spampaniau / afarru, cadha, matana, pista / afródhiu, arraolu, finitzu, ischinitzu, pestighinzu Frases mi bollit mandai in poboresa a bivi pistu pistu ◊ so totu pistu de comente apo curtu ◊ zuto sàmbene pistu 2. za istat buschendhe, ma za l'apo pistu! ◊ ti ant bene pista e irrobbada ◊ a Cristos l'ant apicadu in sa rughe e totu pistu 3. bai, no ti pighis pistu po una faci de buciuca! ◊ abarrant in su pistu una noti, ma no ant bistu mancunu sperritu, intamus de pigai pisci de carina ◊ fit innútile a si picare pistu: fit semper indiosau de sa connada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu broyé, pilé, abattement, tourment Ingresu crushed, torment, setback Ispagnolu machacado, paliza Italianu pésto, pestato, batòsta, torménto Tedescu zerstoßen, Schlag, Stoß.

pòdha , nf Definitzione immarritzone, istrachesa manna chi si faet pigare o chi unu si pigat faendho cosa / fàghere una cosa a p. = a pelea, a trebballu, cun dificurtade Sinònimos e contràrios cadha, cària, cumbata, impodha, inzotu, istimpida, istripa 1, matana, mugna, pista, pistapone, rebbatu Frases funt achénsidos dae sas podhas chena pasu ◊ su trigu iscugutendhe est una prommissa a podhas e afannos ◊ si ndh'est finas pisciada de sa podha chi li ant dadu a punzos e a bucicones ◊ ohi sa podha chi mi at dadu cussa, bataglièndhela a sero e a manzanu! (B.Serra)◊ assiat podha chi ti est dendhe, un'ou! Tradutziones Frantzesu grosse fatigue Ingresu scolding Ispagnolu paliza Italianu strapazzata Tedescu Strapaze.