Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ammoràre , vrb: amorai, amurai Definitzione totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare Sinònimos e contràrios fastigiai / abbaradhare, abbelare, imbelare, inamorai, indeosare, ingeniai Frases oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru! 2. totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?! Terminologia iscientìfica ssl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être fiancés, s'engager par une promesse de mariage Ingresu to be connected with Ispagnolu ser novios, llevarse bien con alguien Italianu avére una relazióne d'amóre, èssere fidanzati Tedescu ein Liebesverhältnis unterhalten, verlobt sein.

anàgrafe , nf Definitzione prus che àteru, in is comunas, s'ufíciu inue registrant naschia, morte e cambiamentu de istadu civile de sa gente Sinònimos e contràrios conchilíbbriu Tradutziones Frantzesu registre de l'état civil, bureau de l'état civil Ingresu registry office Ispagnolu registro civil Italianu anàgrafe Tedescu Einwohnerregister.

anchiàda , nf: Definitzione cropu de camba (anca), de pei (de ananti), nau de animales Sinònimos e contràrios anchionada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de patte Ingresu blow with a paw Ispagnolu patada Italianu zampata Tedescu Pfotenhieb.

annaríciu , agt Definitzione chi andhat, chi podet andhare, nau de cosa chi podet serbire, èssere bona mancari no siat de sa méngius calidade Sinònimos e contràrios andhàntile Frases custa patata est annarícia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de qualité médiocre Ingresu ordinary Ispagnolu ordinario, mediocre Italianu andante Tedescu mittelmaßig.

annicàre , vrb Definitzione essire de malumore, tristos, sérios, unu pagu oféndhios Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbudhai, aconchedhare, amprudhiare, annichidai, annozare, atrafudhai, imbromare, ingromorare, pirmare, pudhare 1 | ctr. allegrare, prexai Frases proite no ti annicas e ti alteras candho bestint sa sarda poesia fatendhe a su limbazu violeras? (P.Casu)◊ si est annicadu cun megus ca li apo nadu chi no lu cherzo! Tradutziones Frantzesu bouder, mettre de mauvaise humeur Ingresu to put in a bad mood Ispagnolu amostazar Italianu imbronciare, métter di malumóre Tedescu schmollen, verstimmen.

anníciu , agt, nm: annicru, annígiu, annígliu, anniglu, annigru, annigu, annirgu, anniu, annixu Definitzione porchedhu, vitellu, cuadhu, angione o àteru pegus de calecunu annu, passau s’annu Sinònimos e contràrios annigrotu, annorinedhu, tentógliu Frases s'anníciu est in sa giota, su crapitu est a brincos, in sa pinneta apedhat su catzedhu 2. sunt pulpuzos de peta de porcu anniju pesadu a mannalitinu Terminologia iscientìfica anall Ètimu ltn. annic(u)lus Tradutziones Frantzesu animal de la ferme agé de deux ans Ingresu one years old cattle Ispagnolu añojo Italianu annìcolo Tedescu einjähriges Tier.

annícra , nf: annixa Definitzione pegus fémina de unu o duos annos Tradutziones Frantzesu femelle agée de deus ans Ingresu two years old female cattle Ispagnolu añoja Italianu annìcola Tedescu einjähriges Tier.

annotamàla , prep, cng Definitzione a su postu de…, a prus de Sinònimos e contràrios antamas, bortze, imbecis Frases annotamala de una, ndh'amus imballiadu duas de aguzas (G.Ruju) 2. isse est ispantosu: annotamala de la nàrrere comente est, sa cosa, la creschet! ◊ annotamala est essidu su nàrrere chi si ch'est fuidu Tradutziones Frantzesu au lieu de, en outre Ingresu instead, moreover Ispagnolu en vezlugar de, además Italianu invéce, inóltre Tedescu dagegen, außerdem.

Annunóu , nm Definitzione sa prima die de s'annu Tradutziones Frantzesu nouvel an, le jour de l'an, le premier de l'an Ingresu new year's day Ispagnolu Año Nuevo Italianu Capodanno Tedescu Neujahr.

apagiadòri , agt, nm: apajadore, apajadori Definitzione chi o chie andhat a foedhare sa fémina po contu o in parte de un'ómine Sinònimos e contràrios acupadori, comisionàrgiu, mandhadàgliu, paraímpiu, tratadore Terminologia iscientìfica sntz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faiseur de mariages Ingresu matchmaker Ispagnolu padrino de casamiento Italianu paraninfo Tedescu Heiratsvermittler.

apagiàre 2 , vrb: (a-pa-gia-re) apalgiai, apallai, apazare, pazare 1 Definitzione abbrovendhare a pàgia, pònnere sa pàgia a papare a su bestiàmene; a logos, coment’e semenare a pàgia (po iscóviu) su tretu de una domo a un'àtera de duos, ómine e fémina, chi si dha intendhent o si bolent / su pps. apazadu = (fintzas) chi est totu paza, nadu de laore chi no at ingranidu Sinònimos e contràrios abbrovendhae Frases su meri si ndi pesat a cissu e apàlgiat is bois ◊ su chitzi pesastus po apallai is bòis ◊ dónnia dí nanca depit apallai is bòis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner de la paille aux animaus Ingresu to fodder Ispagnolu alimentar con pienso Italianu abbiadare Tedescu mit Hafer füttern.

apaltàre , vrb: apartai, apartare, partare Definitzione pònnere a una parte; su si giare o pònnere a una parte, su si cuare po sa giustítzia o àteru / a. unu pensamentu = bogaresiche un'idea dae conca Sinònimos e contràrios abbandhare, coigiare / abbuare, aclisare, acuae, ammagare, apatai, frànghere, impertusare, intanae, intupai, intuvedhare, istichire, istugiai Frases medas si sunt apartados e ti ant negadu provinas unu lughinzu! ◊ ahi cantu atesu mi seu apartau de bosu, Sennori! ◊ propongu de apartai dónnia perígulu de pecai ◊ no istes annuzada pro mi èssere pagu tempus apartadu ◊ ipèrradi una canna e tzoca, si sos iltrunellos si podent apaltare! ◊ cun signalis de tristesa sa Crésia apartat is fielis de is allirghias de su mundu 2. si est apartadu ca lu sunt chirchendhe sos carabbineris ◊ s'amante a ue si est apartada? Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu mettre de côté, se réfugier Ingresu to put aside, to shelter Ispagnolu apartar, refugiarse Italianu méttere da parte, accantonare, rifugiarsi Tedescu beiseitelegen, sich flüchten.

aparrónchiu , avb: parrónchiu* Definitzione a su contràriu, male / fàghere una cosa a a. = a coredhu, male, a improdhu Tradutziones Frantzesu tordu, de travers Ingresu crosswise, crooked Ispagnolu de través Italianu stòrto, di travèrso Tedescu schief, quer.

apatentàdu , agt Definitzione chi tenet o at leau sa patente; nau cun tzacu, chi tenet calecuna calidade mala créschia meda, segura 2. est unu parassita apatentadu, semper chentza fàghere nudha! Tradutziones Frantzesu qui a le permis de conduire Ingresu licensed Ispagnolu cualificado, que posee el permiso de conducir, redomado Italianu patentato Tedescu zugelassen, mit Führerschein versehen.

apatènte , nf: patente* 2 Definitzione documentu de s'autoridade chi assegurat de comente unu at fatu calecunu istúdiu o est autorizau a fàere calecuna faina: oe, prus che àteru su documentu de chie at imparau a guidare unu mezu Tradutziones Frantzesu permis de conduire Ingresu license Ispagnolu licencia, permiso Italianu patènte Tedescu Erlaubnis, Führerschein.

apegugiadòre , nm Definitzione furone de bestiàmene, chie costumat a pecutzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu voleur de troupeaux Ingresu cattle-stealer Ispagnolu abigeo Italianu abìgeo Tedescu Viehdiebstahl.

apellíu , nm Definitzione sangunau de famíglia Sinònimos e contràrios sambanau Ètimu spn. apellido Tradutziones Frantzesu famille, nom de famille Ingresu surname Ispagnolu linaje, apellido Italianu casato, cognóme Tedescu Familienname.

apenài, apenàre , vrb rfl Definitzione tènnere dolu, làstima, piedade, provare pena, dispraxere, su si interessare de calecuna cosa o de ccn. assumancu po làstima, po piedade Sinònimos e contràrios apiadai Frases su padronu si ndh'est apenadu e li at abbonadu su dépidu ◊ suporto tanta pena e tantu istragu: apenadindhe, apena! (P.Pisurzi)◊ de sa vida chi fatzu apenadindi! ◊ cussu pòburu béciu s'est apenau po mei ◊ a mei mi apenat su coru su intendi a issa! 2. eo t'iscrio, si tue ti ndhe apenas de lègere su chi t'imbio ◊ si apenet de iscultare unu lamentu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'apitoyer, avoir de la compréhension Ingresu to be moved Ispagnolu compadecerse Italianu impietosirsi, avére comprensióne Tedescu Mitleid haben, für jdn Verständnis zeigen.

aperdiaméntu , nm Definitzione su pigare o bochíere a cropos de pedra, gherra a cropos de pedra; su pònnere pedras a pesu in pitzu de calecuna cosa Sinònimos e contràrios carranzu, predarjata Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grêle de pierres Ingresu hail of stones Ispagnolu apedreamiento Italianu sassaiòla Tedescu Steinhagel.

apipiàda , nf Definitzione passada de calecuna cosa a frigadura Sinònimos e contràrios pinzellada Frases mi seu donada una bella apipiada de crema ◊ a sa linna dhi apu donau un'apipiada de vernissu (M.A.Cappai) Tradutziones Frantzesu coup de pinceau Ingresu painting Ispagnolu pincelada Italianu spennellata Tedescu Anstrich.