Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

istripidàre , vrb: istripitare Definition fàere una genia de movimentu cun is cambas, ponendhodhas a grughe ballandho; fàere tzàcurros cun is peis iscudendho su fundhu de s'iscarpa a terra ballandho, fàere istribitu fintzes po cosa in contràriu Synonyms e antonyms aciapitai, atzopitai, istripizare, sciampitai / bacanare, sciumbullai, tzacai Sentences "Ràida?!…" isclameit, istripidèndhesi a sa notíscia ◊ àltziat sa boghe, si leat matana, istrípidat e sonat e, si li dant contra, segat s'arresonu ◊ eris note fit ballendhe: deo no lu aio bidu mai gai allegru, istripidendhe forte cun ambos pes! 2. prima de iscanzare die si est ischituladu e a pupa de iscuru est isérghidu che cane istripidadu (G.Mele) Translations French piétiner, trainer les pieds, faire du vacarme English to make an uproar, to shuffle Spanish pisotear Italian scalpicciare, strepitare German zertrampeln, lärmen.

istrochíre , vrb Definition foedhare trochendho is murros e faendho sa boghe che a sa persona de istròchere, fàere ingestos coment'e po pàrrere un'àteru po dhu pigare a befa, po erríere; tròchere is murros po contrariedade Synonyms e antonyms istòlchere, istrochizare, strochillai 2. s’intrada de sa truma abbulotera in chéjia faghiat istrochire su mutzighile a sas mammais Etymon srd. Translations French contrefaire, faire des grimaces English to counterfeit Spanish imitar Italian contraffare, smorfiare German nachäffen.

iterinàre , vrb: iterinerare, itirinenare Definition fàere una calesisiat cosa, sa chi tenet su númene chi no benit a mente in su momentu chi si foedhat Synonyms e antonyms bodalire, intenantai, nichelare Etymon srd. Translations French faire, combiner English to do Spanish hacer, decir Italian cosare German irgendwas machen (Verb mit unbestimmter Bedeutung).

lampài , vrb: lampare Definition betare lampos; lúghere che is lampos; fàere impresse a ndhe pigare una cosa / fai tronau e lampau = fàghere efetu deretu, fàghere sa cosa apenas nada, nadu e fatu Synonyms e antonyms lampigiai Sentences est lampendhe, s'intendhet tronendhe parent tiros de cannone ◊ est lampendi sentza de tronai 2. li lampant sos ocros ◊ sos ocros de pinnadellu ti lampant che istedhu de su manzanu ◊ sa balentia de sa répula bos lampabat in cara che s'istedhu de s'arburinu 3. portamu su giornali innòi po dhu ligi… isparéssiu: chini ndi dh'at lampau?! ◊ gei at coitau a ndi lampai su chi apu portau! ◊ a gopai ndi dh'ant lampau su portafólliu de busciaca Etymon ltn. lampare Translations French faire des éclairs English to flash Spanish relampaguear Italian lampeggiare, balenare German blitzen, funkeln.

lampigiài , vrb: allampizare, lampizare, lampitzare Definition giare lughe coment'e lampandho, calare o abbasciare lampos; bènnere a mente, pentzare, meledare a s'ingrundha, totinduna Synonyms e antonyms brigliai, grigliare, lampalúxiri, lúchere, lutzigare / lampai Sentences s'aera est annuada e sighit a lampizare ◊ lampizas che sole in s'oriente 2. sunt lampizendhe falches e arados ◊ mi lampizaiant sas pupias de sa cuntentesa 3. a s'improvisu li lampizat s'ammentu de sa mama Etymon srd. Translations French faire des éclairs English to lighten Spanish relampaguear Italian lampeggiare German blitzen.

mancài 1 , vrb: ammancai, mancare Definition bènnere mancu, pèrdere, su dhue àere mancàntzia, farta, su no dhue èssere o èssere pagu de is cosas (aus. èssere, o fintzes àere si su sugetu de su vrb. no est precisu); fàere a mancu, fàere mancàntzias, cosas malas o chi no andhant bene mescamente contras a un'avertimentu o una régula (aus. àere) Synonyms e antonyms afaltai, miminare, scimai / istramancai | ctr. bundhare, crèschere, èssere, subercai Sentences s'iscuta chi so mancadu mi ch'est pigadu su late in su fogu ◊ sunt duas dies chi mi mancat su bestiàmine ◊ mi est mancadu custu traste: bidu mi l'as? ◊ li sunt mancadas sas fortzas ◊ a cancu cumpàngiu no fiant mancadas is iscrocorigaduras ◊ males za no ndhe mancat a neune ◊ in custu tretu, de intúnigu che ndhe cheret àteru: comente colo sa riga si bidet chi bi ndhe mancat ◊ nos at mancadu cosa dae domo ◊ mi at mancadu bestiàmine ◊ mi sunt mancadas sas berbeghes ◊ de brabeis e angionis no ndi at mancau prus 2. ei, no apo a mancare de fàghere su chi naras tue!…◊ no as mancadu de fàghere sa faina: lampu!… mandronatzu! ◊ atrus no iant mancau de nai cancu fuedhu in prus ◊ ndh'at contau de fatos in ca fut in Iugoslàvia!… ma ci no est mortu pagu dh'at mancau 3. mamma mia, perdònami si calchi borta apo mancadu ◊ sa curpa est sa tua ca as mancadu tue ◊ si apu mancau sèndiri pipia bollu èssi perdonara ◊ nàrami in ite apo mancadu pro meritare tanta pena! Surnames and Proverbs prb: chie no mancat no est nàschidu Etymon itl. Translations French manquer, faire défaut, commencer à manquer English to be lacking Spanish carecer, faltar Italian difettare, mancare, scarseggiare German mangeln, knapp sein.

mediài , vrb: ammediai 1, mediare 1, meriai, meriare, merijare, miriare Definition nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra Synonyms e antonyms acamai, meliagrare Sentences sas berbeghes fint meriendhe suta de sa nughe ◊ candho sa robba comintzat a meriare, comente imbudhighinat sole, che la trubbas a sa sedha, a suta de sos chercos ◊ una piga est mediandhe in d-unu ratu ◊ in s’ora prus cajente de sa die issu est merijandhe Scientific Terminology pst Etymon ltn. meridiare Translations French faire la méridienne, faire la sieste English to have a siesta, to stay in the shade Spanish sestear Italian meriggiare, stare all'ómbra German im Schatten Mittagsruhe halten.

meliagràre , vrb: ammeriagare, meriaciare, meriacrare, meriagare, miliacrare, miliagrare, miriaciare, miriacrare, miriagare, miriagrare Definition nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de basca, de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra Synonyms e antonyms ammediai 1, merajare Sentences sos pastores controllant donzi tantu sos masones chi sunt meliagrendhe ◊ in cudhu padentinu de sabucos li piachiat a meriacrare ◊ in custu logu no che at umbras bonas pro miriagrare ◊ s'alveghe miliagrat, baca e bígiu cun sa coa si catzant sa musca Etymon srd. Translations French faire la méridienne, faire la sieste English to have a siesta, to stay in the shade Spanish sestear Italian meriggiare, stare all'ómbra German im Schatten Mittagsruhe halten.

nàscere, nàschere , vrb: naschi, nasci, nàsciri, nàssere, nassi Definition bènnere (e fintzes batire) a su mundhu, cumenciare una vida noa, abbandha, coment’e persona o àteru èssere distintu (animale, erba, mata), nau fintzes po fàere naschire; essire, àere cuménciu, dipèndhere o bènnere de calecuna cosa, de unu logu, de ccn. / pps. nàschidu, nàsciu (nà-sci-u: nàsciu = nà-sciu, 1ˆ p. sing. ind. pres.), nàssiu, ger. naschendhe, nascendho; aus. èssere, ma cun 3ˆ pers., e cun sugetu indeterminau, fintzes àere (e, si cumprendhet, candho tenet valore transitivu) Synonyms e antonyms inceurrare, naschie, tudhire / comentzari, depèndhere | ctr. mòrrere / acabbae Idioms csn: nàsciri bistiu = èssere afortunadu; nàsciri a una brenti = nàschere a croba, duos paris (nadu de cristianu o de animale) Sentences niune naschet imparadu ◊ ocannu bi at nàschidu criaduras meda ◊ de cussu chi apu seminau at nàsciu unu fundu innòi e unu in cudhei ◊ sa chibudha est totu naschindhe ◊ dèu fua che a sa dí chi fua nàscia ◊ si sunt cojados e lis at nàschidu fizu puru ◊ sa mamma chi dh'at nàsciu! ◊ sa mamma unu tempus a sos fizos dhos naschiat in s'istoja ◊ us crabitus furint totu nascendho ◊ cun custu sicore no bi naschet su sèmene ◊ apenas torraia a domo guasi a prepoténtzia torraiat a mente sa limba chi aia imparadu naschendhe ◊ petzi bi at nàschidu erba in cussu terrinu ◊ medas nascint istrupiaus ◊ fio pentzanno ca benit a nàscere innoje!◊ sa die dèu potzu nai ca seu torrada a naschi ◊ bos apo biu nassenno 2. in cussa roca bi naschet una camba de abba ◊ a sa fata de sa die naschet su sole ◊ ndi at a nasci una tribbulia manna Etymon ltn. nascere Translations French naître, faire naître English to be born, to spring up Spanish nacer, surgir Italian nàscere, sórgere, originare German geboren werden, zur Welt kommen.

nichelàre , vrb: nighelare Definition podet bòllere nàrrere css. cosa chi in su mamentu (e in sa lestresa de su foedhare) no benit a mente o no s'ischit bene, o fintzes cumprendhendho e ischendho bene su chi si bolet nàrrere, mancant però is foedhos (o no si bolent nàrrere): si narat fintzes de sa manera de fàere (ma sèmpere in parte de calesiògiat àteru vrb.) Synonyms e antonyms bodalare, bodalire, innichelare, intenantai, iterinare Sentences nichela de goi, nichela de gai, nche fit colata sa note ◊ no mi poto nichelare Etymon srd. Translations French faire (fam.), combiner English to do Spanish hacer, decir Italian cosare German es wird dem Inhalt gemäß übersetzt.

nobenàre , vrb: nobinare, noinare, nughinare, nuinare Definition fàere is nuinas; istare a su prega prega aifatu de ccn. de malintesa, chi no bolet iscurtare Etymon srd. Translations French faire une neuvaine English to pray novenas Spanish hacer novenas Italian fare le novène German die Novene beten.

obbrèsciri , vrb: obresci, obrèsciri, obrexi, orbèschere, orbeschi, orbesci, orbèsciri Definition cumenciare a fàere die / su stedhu de obresci = pianeta Vènere, s'úrtimu istedhu chi si podet bíere faendho die (e su primu chi si paret iscurigandho, istedhu de chenadorzu o de su boinarxu) Synonyms e antonyms abbrèschere*, albeschire, alburiai, illuchèschere, illughintinare, ispanigai | ctr. iscorigai Sentences su bíere sa die orbeschendhe e pompiare sa taschedha bódia est pejus de àteros males! ◊ no s'iscít chi dh'obrexat, cras Translations French faire jour English to dawn Spanish amanecer, alborear Italian albeggiare German dämmern, tagen.

oscurèssere , vrb: oscurèssiri Definition fàere o essire iscuru, note, iscurigare Synonyms e antonyms iscurèssere, oscuressire, iscorigai | ctr. abbrèschere Sentences altzat su sole divinu sos astros oscuressendhe Etymon spn. Translations French faire nuit, quand la nuit commence à tomber English to darken Spanish obscurecer, anochecer Italian oscurare, farsi bùio German dunkeln, dunkel werden.

pecài, pecàre , vrb Definition fàere male, pecaos, fartas chi tenent una responsabbilidade chi s'ischit e si sentit; foedhandho de cosa prantada, matedu, gente, machinàrios o àteru, àere o bogare difetu, andhare male, fàere farta in su funtzionamentu o cumportamentu Synonyms e antonyms faltare Idioms csn: pecare a origras = àere carchi pecu a origras, èssiri surdu, grai de origas, betàresi a surdu; pecare a macu, a tontu = àere carchi pecu de macos, de tontos Sentences nimmancu dèu ti cundennu: bai e no pechis prus! (Ev.)◊ su dinari non at un'ànima de sarvare, non pensat, non disizat, non furat, non pecat (G.Ruju)◊ chini pecat si perdit s'amistadi de Deus 2. eite a origras pecas: so tres oras cramèndhedi e tue totu nudha! ◊ is infertus podint pecai, si no funt fatus bèni Etymon ltn. peccare Translations French pécher, faire défaut English to sin, to be deficient Spanish pecar, cojear, tener defectos Italian peccare, difettare German sündigen, mangeln, fehlen, mangelhaft sein.

perinciàre , vrb: pirinciare Definition fàere sa tzantzainedha, istare a su tòntona tòntona: si narat in cobertantza po giogare a s'amore ómin'e fémina Synonyms e antonyms ispiricocare 2. ambos duos pirinciavant pro gustu e no negavant! Translations French faire des papouilles English to pet Spanish sobarse, revolcarse Italian pomiciare German knutschen.

pirmàre , vrb: aprimmare, primai, primare, primmai, primmare Definition essire a primma, su pigare coment'e un'ofesa grave una diferéntzia o iscórriu, ma fintzes fàere ofèndhere e pigare dispraxere; nau de sa die, de is àrias, intrullare, ammontare s'aera de nues Synonyms e antonyms abbrodhiare, abruncudhiri, acasidhare, annicare, annozare, atrafudhai, ingromorare, pudhare 1, ufredhare Sentences proite ti ses pirmatu chin isse? ◊ proite l'as primmadu? ◊ is duas sorres si furint primadas e no dh’iant giau mancu una manu de agiudu 2. sa die si est primmendhe, so bidindhe nues carrarzendhe s'aera Etymon srd. Translations French faire la moue, bouder English to sulk Spanish enfurruñarse Italian imbronciare German schmollen.

poltantàre , vrb: aportantai, portantare Definition fàere andhare su cuadhu a portante Sentences su cadhu de babbai poltantat Etymon srd. Translations French faire prendre l'amble English to amble Spanish marchar en paso de ambladura, portante Italian dare l'àmbio German den Paßgang geben.

rebbotéri , agt Definition chi dhi praghet a pichetare, a fàere pichetadas cun is amigos Synonyms e antonyms birranderi, picheteri, sciaballabateri, todoneri Sentences cussu fit unu rebboteri, colabat sas dies divertíndhesi in rebbotas Etymon srd. Translations French qui aime faire bombance English marrymaker Spanish jaranero Italian bisboccióne German Schlemmer.

regalài, regalàre , vrb: arregalai* Definition fàere su presente, giare regalos, donos, giare cosa in donu / a si regalare! = a si tènnere contu: zenia de saludu Synonyms e antonyms dae 1, donai, giai 2. regaladiche!, regaladebboche! ◊ regaladí, già bides chi mi ndhe andho! ◊ pixadu ti as sas alas sentza mi nàrrere mancu "A ti regalas!" (P.Cherchi) Translations French faire cadeau English to make a present Spanish regalar Italian regalare German schenken.

ricatài, ricatàre , vrb: arrecatai* Definition prus che àteru, furare gente po che iscabbúllere dinare a is parentes, po dhos custrínghere a giare dinare; fintzes pigare o impònnere a unu cosa cun sa fortza o cun ammeletzos de dhi fàere dannu o male prus mannu Synonyms e antonyms issucutare Translations French faire chanter English to blackmail Spanish chantajear Italian ricattare German entführen, kidnappen.