abballinàre , vrb Definition
fàere a ballinas, a birillas
Synonyms e antonyms
abbotzichedhare,
aculingionai,
aggromerare,
allomborae,
arranedhare,
arrombulonai
Sentences
s'aperigúngia est unu babbautzu chi si abballinat si lu tocant
Etymon
srd.
Translations
French
faire une boule (de)
English
to roll into a ball
Spanish
hacer pelotitas
Italian
appallottolare
German
zur Kugel rollen.
abbonài , vrb: abbonare Definition
rfl.: pagare un'abbonamentu a manera de arrecire calecuna cosa (es. giornale) o unu servítziu, de àere unu diritu unu borta po sèmpere o unu tanti de tempus; foedhandho de calecunu iscórriu, mescamente po unu dannu fatu, una fura, pagare unu tanti chentza cricare sa giustítzia, fintzes lassare andhare chentza pagare nudha
Sentences
nos semus abbonados a S'Ischíglia
2.
su dannu chi at fatu cun su bestiàmine l'at abbonadu
Etymon
itl., spn.
abbonare
Translations
French
abonner,
faire grâce,
remettre
English
to forgive,
to abate
Spanish
subscribir,
abonar
Italian
abbonare,
abbuonare
German
abonnieren,
erlassen.
abbotzichedhàre , vrb: abbotzighedhare Definition
fàere a ballotas, a bocighedhas
Synonyms e antonyms
abballinare,
ammalfudhare,
ammoroculare,
ammorotzulare,
ammurudhare,
apadhotulare,
arranedhare
Etymon
srd.
Translations
French
faire des boules
English
to roll into a ball
Spanish
hacer pelotitas
Italian
appallottolare
German
zur Kugel ballen.
abbovài, abbovàre , vrb Definition
fàere bovu, pigare po bovu a unu; meravigliare, lassare ispantasiaos, fintzes foedhare a s'afaiu chentza cabu e ne coa
Synonyms e antonyms
abbuvonare,
coglionai,
coluvronare,
imbovai,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
piocai,
scafai,
trampai
/
transire,
trassicare
Sentences
furriotos cun arte, bellos pro abbovare zente menga! ◊ custa fémina dh'abbovant cun cosa fata ◊ de candu ti ses abbitendi cun cussus ti ses abbovau ◊ si bides cussa pianta ti ndhe abbovas!
2.
Deus criesit logos e cosas pretziadas tantu chi ndhe abbovant su nostru pensamentu! (P.Serra)◊ deo ne seo abbarradu abbovadu
Etymon
srd.
Translations
French
faire l'idiot,
prendre pour un idiot
English
to mock
Spanish
abobar
Italian
prèndere per scémo
German
taüschen,
verdummen,
erstaunen.
abbrentosicàre , vrb Definition
papare a meda, fàere una papada manna, fàere sa bente che a unu brentósicu; arribbiri, prènnere sa bentre
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abberchedhare,
abbidhiai,
abbrentusinare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
2.
so colau a butecaria a pedire purgativos pro su cabadhu, ca s'est abbrentosicau
Etymon
srd.
Translations
French
faire un plat
English
to gut
Spanish
atiborrarse,
tragar
Italian
spanciare
German
sich vollessen.
abbrèschere , vrb: arbesce,
arbèscere,
arbèschede,
abrèschere,
arbesci,
albèschere,
arbèschere,
arbèssere,
alvèschere,
arvèschere,
arvèssere,
avèschere 1,
avrèschere,
avrèssere Definition
cumenciare a fàere lughe, a fàere die; naschire de ccn. cosa / arveschendhe a… = intro de note ma a parte de pudhiles de sa die noa
Synonyms e antonyms
albeschire,
alburiai,
grinare,
illuchèschere,
illughintinare,
intrabatzinare,
ispalèschere,
ispanescare,
ispanigai,
obbrèsciri
/
nàschere
| ctr.
iscorigai,
murinai
Sentences
dai s'alvèschere a serentina istaiat filendhe ◊ est avreschendhe die ◊ chi cras ti avescat cudha die santa! ◊ a su cringone li arvesset die mala! ◊ semus arribbaos a campu sena arbèschere ◊ sa pubidha trabballat che un'ómini dae candho arbescet a candho iscurigat
2.
prego pro chi avescat ateruna vida a fizos mios
Etymon
ltn.
albescere
Translations
French
faire jour
English
to dawn
Spanish
amanecer
Italian
albeggiare
German
tagen,
grauen.
abbruscàre , vrb: abbruschiai,
abbruschinai,
abbuscai,
bruscae Definition
còere in sa braxa, in sa fràmula, coment’e lassandho abbruxare unu pagu, si est cosa de papare, o abbruxandhodha deunudotu si est cosa de fuliare
Synonyms e antonyms
abbrugiai,
abbruschillai,
aframuscai,
ulciare
/
aflachilai,
aframatzare,
allampiai 1,
summuscrare
Sentences
tui, terra salia chi pesas pudhecus sena de frenu, ti abbrúschiant sa pedhi e no fuedhas? ◊ su procu si depit abbruschiai po ndi dhi arrasigai is tzudhas ◊ is ponidoris de fogu ant abbuscau sa Sardigna una meca de annus (G.Desogus)◊ ti ses totu abbruschinau cun cussa braxa!
Etymon
itl.
Translations
French
faire griller
English
to toast
Spanish
tostar
Italian
abbrustolire
German
rösten.
achipíre, achipíri , vrb Definition
fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus
Synonyms e antonyms
achivire,
aciviri,
acodie
Idioms
csn:
a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri
Sentences
chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu
2.
chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia
Etymon
itl.
accivire
Translations
French
faire vite,
travailler efficacement
English
to get through a big piece of work,
to work with efficacy
Spanish
despachar
Italian
sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo,
lavorare con efficàcia
German
leisten,
schaffen.
acinnài 1, acinnàre , vrb: atzinnare,
tzinnare Definition
fàere a acinnos, cun is ogos o fintzes cun sa manu o sa conca, po bòllere nàrrere o fàere a cumprèndhere calecuna cosa; fintzes fàere una móvia coment'e po bòllere fàere calecuna cosa, o cumenciare a foedhare
Synonyms e antonyms
ammiare,
atzinnire
/
schichiai
Sentences
mi at acinnau cun is manus a benni
2.
babbu mi at acinnau una sparuara ◊ pentza ca su saludu mi dh'at feti acinnau! ◊ ndi dh'apu acinnau dèu de sa cosa chi m'iast nau tui
Etymon
itl.
Translations
French
faire signe
English
to make signs
Spanish
hacer señas
Italian
accennare,
far cénni
German
winken.
addoàe , vrb: addoai 1,
addoare,
adduai 1,
doare Definition
fàere sa doa, mescamente ororu de is làcanas, segare de su chi dhue creschet e innetiare a manera chi unu fogu fuiu no agatet cosa de abbruxare
Synonyms e antonyms
dogare
Sentences
su fogu unu tempus dhu poniant isceti me is nebronis ma dh'addoànt po no nci essí foras ◊ cun butios de sàmbene bos l'amos addoadu, su fogu! ◊ si addoat a fogu, a marra, a fraci e cumenti benit a bèni
Etymon
srd.
Translations
French
faire des bandes anti-incendie
English
to make anti-fire strips
Spanish
hacer cortafuegos
Italian
fare le fasce antincèndio
German
Brandschutzstreifen roden.
addotorài, addotoràre , vrb Definition
giare o pigare sa làurea, fàere a dutore, laureau; nau a disprétziu de unu, giare a bíere chi ischit totu issu, su si crèdere ischípiu meda
Translations
French
décerner un diplôme,
obtenir son diplôme,
faire le pédant
English
to graduate,
to air one’knowledge
Spanish
licenciarse,
titularse,
maestrear,
presumir de docto
Italian
addottorarsi,
fare il saccènte
German
doktorieren,
den Besserwisser spielen.
afedài, afedàre , vrb: fedare* Definition
fàere fedu, fígios; pesare animales a séberu; foedhandho de animales, fintzes betare su fedu (angiones, crabitos) a súere a is mamas
Synonyms e antonyms
afigiare,
agnare,
fizolare
/
arratzare
/
achisciare
Sentences
custa mallora gei afedat: est fintzas acanta de angiai! ◊ si mullint is pegus chi ant afedau
2.
semus afedendhe sa robba
Scientific Terminology
vda
Translations
French
mettre bas,
faire ses petits (animaux)
English
to litter
Spanish
parir
Italian
figliare
German
Junge werfen.
aggradheràre , vrb Definition
fàere a gràdhera, a bocitedhas
Synonyms e antonyms
abballinare
Sentences
est fachendhe sucu ma sa símula no bi aggràdherat
Etymon
srd.
Translations
French
faire une boule,
bouler
English
to roll into a ball
Spanish
hacer pelotitas
Italian
appallottolare
German
zur Kugel rollen,
mögen.
aggrasciàre, aggrassiàre , vrb: aggratziai,
aggratziare,
grassiare Definition
fàere sa gràtzia, giare un'iscontu de pena a unu cundennau lassandhodhu andhare innanti; fintzes torrare gràtzias / aggrassiàresi = agiustaisí, fai dognunu su torracontu cosa sua
Synonyms e antonyms
annistiare,
pedronai
/
ringratziai
Sentences
l'ant arrestadu, cundennadu e apustis aggratziadu puru ◊ "Si totu su chi nades est beru, cras aggràscio a totus!" nesit su re a sos presoneris
Etymon
srd.
Translations
French
accorder ou faire grâce,
gracier
English
to pardon
Spanish
indultar,
conceder la gracia
Italian
graziare
German
begnadigen.
aggrinzàre , vrb Definition
fàere sa bia de conca, petenandho is pilos
Translations
French
faire la raie
English
to part (hair)
Spanish
hacer la raya del pelo
Italian
fare la scriminatura
German
scheiteln.
aggrogotài , vrb Definition
fàere una genia de moida chi faent is gatos asseliaos, ma fintzes sorrogare
Synonyms e antonyms
arrasai,
frisciare 1,
grunnire,
igrisai,
raulare,
runidare
Sentences
su macitu est aggrogotendi
2.
unu margiani fut aggrogotendu
Scientific Terminology
bga
Etymon
srd.
Translations
French
ronronner,
faire ronron
English
to purr
Spanish
ronronear
Italian
fare le fusa
German
schnurren.
aggromàre , vrb: aggrumai,
aggrumare,
aggrummai,
aggrummare Definition
fàere a crosta, a grumma, a cagiau, pònnere sa crosta; si narat fintzes de arregòllere, pònnere totu impare cosa chi si arregollet, si narat de is abes chi si faent a lómboru o a rumbuloni fora de su casidhu innanti de iscussurare; in cobertantza, sentire arrennegu / turra de aggrumai = istampada, pertunta pro ndhe collire ispruma dae su brou coghindhe peta
Synonyms e antonyms
acrostanare,
aggrostare,
aradhare,
ingrumai
/
abbeladinare,
alleae,
apiatare,
cagiare
/
aggromerare,
aggromeredhare,
allomborae,
arrombulonai,
arromulare
/
assurtire
/
afelonare,
aggromorare,
infelai,
renignai
2.
sos frades de coro a su persighidu de sa disaura, candho est torradu, li ant aggrumadu una bama ◊ su ciuliru de fai farra lassat passai sa farra prus bianca e assodhit (aggrumat) in mesu sa farra prus oscura ◊ is cuadhos aggrumados ibertant s'isparu po partire ◊ sa gente si est aggrumada totu a inghíriu abbaidandho
Etymon
srd.
Translations
French
faire grumeler,
incruster
English
to clot,
to encrust
Spanish
formar grumos,
encostrar
Italian
raggrumare,
incrostare
German
gerinnen lassen,
sich verkrusten.
agiorràre , vrb rfl: azorrare Definition
pigare matana, múngia, po calecuna cosa o chistione, su si dha pònnere a coro
Synonyms e antonyms
agiorridare,
aporare
Sentences
tantu de su piantu no ti azorres!
Etymon
srd.
Translations
French
s'affliger,
se faire du souci
English
to grieve
Spanish
afligirse
Italian
afflìggersi,
angustiarsi
German
sich betrüben.
agnàre , vrb: angiai,
angiari 1,
antzare,
anzare Definition
su fàere is fígios, nau de is animales: solu unu pagu a brulla o a befa si narat de sa fémina / anzare a croba = fàere duos fedos
Synonyms e antonyms
afedai
Sentences
sas berbeghes in custos meses de santandria e nadale sunt anzendhe ◊ inuve est su pudhéricu chi at antzatu s'ebba? ◊ tenit duas brebeis acanta de angiai
2.
is marxanis apostant is angionedhus apena angiaus
Etymon
ltn.
*agniare
Translations
French
mettre bas,
faire ses petits,
agneler
English
to litter
Spanish
parir
Italian
figliare
German
Junge werfen.
alabansàre , vrb: alabantzai,
alabantzare,
allabantzai Definition
giare alabantzas
Synonyms e antonyms
abantai,
abballansare,
alabai,
lavantzai,
laudai
| ctr.
innoriare
Sentences
bollu alabantzai is isposus ◊ dhu depu allabantzai: si fait amigu cun totus! ◊ innòi nemus si podit atriví a castigai o allabantzai a nemus
Etymon
srd.
Translations
French
faire l'éloge,
exalter
English
to commend
Spanish
encomiar,
alabar
Italian
encomiare
German
belobigen.