Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbagadiàre , vrb: bagadiare Definition fàere bagadiu, fàere festa, no andhare a trebballare Synonyms e antonyms afestai Sentences su lunis m'abbagadio ca est printzípiu de chita, su martis so cossumita: no beto bucone a buca Etymon srd. Translations French prendre congé English to take a day off Spanish estar de vacaciones Italian celebrare il giórno festivo, far vacanza German feiern.

abbarbigàre , vrb Definition bogare brabas, arraighinas, tzeurras: si narat de is sèmenes chi bogant su cambu naschindho Synonyms e antonyms abbrabai, abbrossare, arradichinare, arrexinai, chimire, inceurrare, ingrilliri, tidhire / allatzare Etymon itl. Translations French prendre racine English to cling Spanish arraigar, enraizar Italian abbarbicare German Wurzel fassen.

abbovài, abbovàre , vrb Definition fàere bovu, pigare po bovu a unu; meravigliare, lassare ispantasiaos, fintzes foedhare a s'afaiu chentza cabu e ne coa Synonyms e antonyms abbuvonare, coglionai, coluvronare, imbovai, imbusterai, improsae, ingannai, piocai, scafai, trampai / transire, trassicare Sentences furriotos cun arte, bellos pro abbovare zente menga! ◊ custa fémina dh'abbovant cun cosa fata ◊ de candu ti ses abbitendi cun cussus ti ses abbovau ◊ si bides cussa pianta ti ndhe abbovas! 2. Deus criesit logos e cosas pretziadas tantu chi ndhe abbovant su nostru pensamentu! (P.Serra)◊ deo ne seo abbarradu abbovadu Etymon srd. Translations French faire l'idiot, prendre pour un idiot English to mock Spanish abobar Italian prèndere per scémo German taüschen, verdummen, erstaunen.

abbrabài , vrb: barbai Definition pònnere barbas, arraighinas, tzeurras, cambos: si narat de sèmenes chi bogant sa tzéurra, naschindho Synonyms e antonyms abbarbigare, abbrossare, arrexinai, chimire, inceurrare, ingrilliri, tidhire Etymon srd. Translations French prendre racine, s'enraciner English to root Spanish echar raíces, arraigar Italian radicare German Wurzel schlagen.

abbratzetàre , vrb Definition pigare a s'abbratzeta Etymon srd. Translations French prendre bras dessus, bras dessous English to be arm in arm with s.o. Spanish cogerse del brazo Italian prèndere sótto bràccio German sich einhängen.

abbrusciàre , vrb: abbrussare, abbrutzai, abbrutzare, abbultzare, abbursai, abburtzai, abburtzare Definition tocare su brúciu po connòschere su motu de s'artéria, su tochedhu de su coru; mòvere is bratzos, istrínghere cun is bratzos, cun is brúcios, a logos giare e istrínghere sa manu saludandho Synonyms e antonyms apulsai, brucitai / anatare Sentences bengat, su dotori, a mi abburtzai! ◊ bi at dutore chi ti faghet sa retzeta e mancu ti abbrutzat ◊ mi abbultzo: su coro est martedhendhe ◊ pustis chi si l'at bene abbadiada l'abbrúsciat e fit débbile de motu 2. Tzipirianu si nc'est ghetau a s'àcua: dhu bideis abbrutzendi? ◊ ndhe apo abbrussadu de àrbures, sempre a su piga e fala a segare sida a su bestiàmine!… 3. aus annovau e abbursau is amigus partendu Etymon srd. Translations French tâter le pouls au poignet, prendre le pouls English to feel s.o.’s pulse Spanish tomar el pulso Italian tastare il pólso German den Puls fühlen.

acherrài , vrb: achirrai Definition nau de is matas candho faent su frore, seberare e mantènnere su frutu (e cumprire puru); nau de gente, mantènnere su segretu, aguantare, baliare calecuna cosa Synonyms e antonyms achèrriri, aferrai, aggarrai, assocai, atichire, muntènnere, tènnere / babiai Sentences sa mata fait su froi e apustis acherrat su frutu ◊ custa mata ocannu no nd'at acherrau, de figu ◊ s'arenara si càrrigat de froi, ma no ndi acherrat meda 2. cussu est peus de unu ciuliru de cerri chi no acherrat mancu una carriadroxa 3. dh'at achirrau a su capotu ◊ seu cumbatendi cun custu tubbu: est papau de s'arrúinu e no arrennèsciu a dh'achirrai 4. issu no acherrat su fragu de su tzúrfuru: po cussu grisat povinas de ammexinai s'àxina ◊ custas matixedhas no acherrant su callenti de s'istadi ◊ si pregontàt comenti iat fatu, issu diaici písili, a acherrai totu cussa malesa sena de si furriai luegus! (F.Carlini) Translations French prendre English to strike root Spanish arraigar, prender Italian attecchire German Wurzel fassen.

aggrighidhíri , vrb Definition si narat de erbas e matas chi pigant, candho si prantant, e creschent Synonyms e antonyms abbivorare, crèschere, imbènnere, tènnere Translations French s'enraciner, fig. prendre English to sprout Spanish arraigar Italian attecchire German Wurzel fassen.

allardàre, allardiài , vrb Definition pònnere lardu, ingrassare; istidhigare su lardu allutu a sa petza orrostindho, pònnere fitas de lardu a sa petza coendho; rfl. nau de ccn., su si crèdere meda / allardàresi de una cosa = abantaisí de calincuna cosa Synonyms e antonyms illardionare, ingrassai, saginai / istedhiare, preutire, untinare Etymon srd. Translations French prendre de l'embonpoint English to fatten, to lard Spanish engordar, mechar Italian diventare pìngue, lardellare German dick werden, spicken.

apampài , vrb: apampiai, pampai Definition pigare fogu, intrare in tènnere, fàere fràmula meda, abbruxare cun sa fràmula Synonyms e antonyms abbrugiai, acispare, aframmiare, avampai, papadare / aflachilai, alluscorare | ctr. studai Sentences su fogu apampendu at fatu sa foresta a cinus ◊ unu fogu dh'apampit! 2. mi apampu in su gosu de podi ammesturai s'ispíritu miu cun totu cussas luxis de su celu 3. bentu de soli chi sulas apampendi is piturras mias… Etymon srd. Translations French prendre feu English to flare up Spanish arder Italian avvampare German aufflackern.

aprummonàre , vrb Definition giare o pigare carda, arrennegu meda, tzacu meda Synonyms e antonyms aciumonare, afelonare, imprumonare Sentences mi ndhe aprummonat solu a bi pessare a totu su male chi mi ant fatu! Etymon srd. Translations French avoir du dépit, prendre la mouche English to make s.o. angry Spanish enfadarse mucho Italian fare stizza German jdn ärgern, sich ärgern.

arradichinàre , vrb: arraeginare, arraighinare, arraixinai, raighinare Definition betare, pònnere arraighinas Synonyms e antonyms abbarbigare Sentences paritzos víscios si li arraighinaiant in conca 2. deo ebbia so abbarradu arraighinadu a sa terra e a sa massajia ◊ ti podes afetzionare a tantas àteras bidhas, ma sa chi ti sentis arraighinada intro de su coro est sa tua Etymon srd. Translations French prendre racine English to root Spanish arraigar Italian radicare German Wurzel schlagen.

arrexinài , vrb Definition pònnere o betare arraighinas Synonyms e antonyms abbrabai, arradichinare, tènnere Etymon srd. Translations French prendre racine English to root Spanish arraigar Italian radicare German Wurzel schlagen.

arrugài , vrb Definition andhare a segadura, passare in mesu de unu logu a manera de incurtzare su camminu de fàere, passare fora de camminu, de una parte a s'àtera de unu logu Synonyms e antonyms aggrucare, atravigare, atreminare, atruessai, ruciare Etymon srd. Translations French prendre un raccourci English to take a short cut Spanish atajar Italian prèndere una scorciatóia German einen Abkürzungsweg einschlagen.

atechíre , vrb: atichire Definition su pigare a crèschere de una cosa prantada, de un'innestu, de calecuna cosa chi andhat in bonu; nau de su fogu, cumenciare a tènnere, inchèndhere, fàere fràmula Synonyms e antonyms assocai, tènnere 2. su sèmene de su crabuvigu finamentas in sa roca atichit ◊ su fogu no atichiat e a foltza de lu sulare at segadu su sulavogu Translations French s'enraciner, fig. prendre English to sprout Spanish arraigar, prender Italian attecchire German Wurzel fassen.

atèndhere , vrb: atendi, atèndiri, atènnere Definition tènnere contu, giare atentzione a unu trebballu, a una faina, a una persona po su chi dhi podet serbire, fàere faina; fintzes serbire, abbàlere de fàere fortza / pps. aténdhidu / atèndiri de… = sassiare de…, cun…; atendhe!, atendhide! = bai, baxei, faghe, faghide su chi azis de fàghere, no irbies/irbiedas pro me, itl. prego! Synonyms e antonyms achistiri, contifizare, oloire | ctr. irbandhonare, lassai Sentences sas sorres la fint atendhendhe ca aiat tentu unu fizu ◊ bellu grassu cuss'animali: bai ca si atendit! ◊ no podeus atendi mancu custus duus fillus piticus ◊ bazi, atendhide si azis de fàghere! ◊ sos pitzochedhos depent atèndhere in famíllia, puru! ◊ donzunu devet atènnere a sas fainas suas ◊ mi ndi andu ca tengu cosa de atendi 2. cun s'artrosi chi tengu mancu is brutzus mi atendint prus, e is didus a su própiu! 3. is matas po crèsciri de prus tocat a dhas atendi de àcua Etymon itl. attendere Translations French prendre soin, s'occuper de qqn, qqch. English to attend, to look after Spanish atender Italian accudire, dedicarsi, badare a qlcs., a qlc German versorgen, pflegen.

atufài , vrb Definition fàere atufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta; nau de gente, pèrdere de ànimu Synonyms e antonyms afungai, afungorai, allanire, ammucorai, ammufai, annabrai, intufire, intuvare, limire, morighinire, tufire Etymon spn. atufar Translations French prendre une odeur de moisi, moisir English to grow musty Spanish enmohecer, atufar Italian prèndere odóre di tanfo, ammuffire German dumpfig riechen, verschimmeln.

avacàre , vrb: avocare 1 Definition finire o serrare s'annu de iscola, cumenciare is vacàntzias Sentences s'annu sos iscolanos l'avocant in su mese de làmpadas Etymon srd. Translations French prendre ses vacances English to take holiday Spanish tener las vacaciones Italian prènder le vacanze German Urlaub nehmen.

avampài, avampàre , vrb Definition nau de fogu tenendho, fàere a fràmula manna, meda, arta Synonyms e antonyms acispare, apampai Etymon itl. Translations French prendre feu English to flare up Spanish arder Italian avvampare German brennen.

bandhiàre , vrb: abbandidai, bandhidare, bannidare, bannitare Definition essire o fàere su bandhiu, istare faendho su bandhiu, cuau, in logu chi no si potzat bíere Synonyms e antonyms ilbandhidare Sentences s'amicu fit bandhiandhe chin d-una pedhe a pala ◊ si fit dadu a bandhidare pro no fàghere su militare, ca bi deviat istare dóighi annos Etymon srd. Translations French prendre la fuite English to go into hiding Spanish huir Italian darsi alla latitanza German sich verbergen.