Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

eremíre , vrb Definition arestare, nau de logu lassau in abbandhonu, chentza contivigiau, o de unu buschedu Synonyms e antonyms abriare, aferare, agrestare, imbastardai, imburdiri Translations French rendre sauvage English to make wild Spanish yermar Italian inselvatichire German verwildern.

imbisitàre , vrb Definition andhare a bíere o agatare a ccn. Synonyms e antonyms abbisitai Etymon srd. Translations French rendre visite English to visit Spanish visitar Italian far vìsita German besuchen.

imbrundèssiri , vrb Definition essire o fàere brundhu Etymon srd. Translations French rendre blond English to make fair Spanish poner rubio Italian imbiondire German blond machen.

immalmàre, immamàre, immamàri , vrb: irmamai, irmamare, ismamai, ismamare, smamai Definition coment'e istesiare dae sa mama: segare is cambighedhos noos chi su fundu de sa bide (o de àtera cosa prantada) bogat in prus de is chi depent bogare is pudones o chi podet allatare; andharesindhe; istesiare, istagiare is animales piticos de sa mama po no súere prus Synonyms e antonyms ammamai, brossare, ilmamagiare, irbrossare, irgemmellai, scalancari, ispudhonare, spillonai / illascare, ispampinare, sderriai / istitai Sentences sonniaiat chi fit immamendhe, pudendhe, ifischendhe, binnennendhe e catighendhe ◊ a irmamare est faina istentosa 2. nche fint istichitos in su funnacru irmamanne vinu e bruschetanne Etymon srd. Translations French rendre moins épais English to thin (out) Spanish deschuponar, desmamonar, destetar Italian sfoltire, sfemminellare German lichten.

immandronatzàre , vrb Definition essire o fàere mandronatzu, mandrone Synonyms e antonyms acochinai, acovardai, ammandronae, ammandronire, arraigai, impraitzai Sentences su vísciu ispinghet s'ómine a s'immandronatzare Etymon srd. Translations French rendre paresseux English to make lazy Spanish emperezarse Italian impoltronire German faul werden.

impraitzài , vrb: impreissai, impreitzai Definition fàere o essire mandrone, preitzosu Synonyms e antonyms acochinai, acovardai, ammandronae, ammandronire, apreitzai, arraigai, immandronatzare, impreitiosire Sentences su maistu de pannu immoi si est impraitzau e no at postu prus unu puntu Etymon srd. Translations French rendre ou devenir paresseux English to make lazy Spanish emperezar Italian impigrire German faul werden.

imprignàre , vrb: impringiai, impringiare, imprinzare Definition bènnere príngia, prena de unu fedu nou, nau de sa fémina o de s'animale fémina; nau de s'ómine o de s'animale mascu, fàere impringiare; nau de àteru, imprènnere de ccn. cosa o idea Synonyms e antonyms improssimare, ingrabidare | ctr. agnare, illierare, springiai Sentences nàrami cun tzertesa chie imprinzat: su chi restat in bàsciu o su de susu? ◊ cussa est fémina chi no impríngiat ◊ e ite timiat, a dh'impringiai sa fígia? 2. cudha machinedha si fiat tanti impringiada de àcua de no ndi podi prus de caminai Scientific Terminology ssl Etymon srd. Translations French rendre grosse English to make pregnant Spanish embarazar, preñar Italian ingravidare German schwängern.

impringiadúra , nf: imprinzadura Definition su impringiare Synonyms e antonyms impríngiu, imprinzonzu, improssimadura | ctr. iglioronzu, illieramentu Scientific Terminology ssl Etymon srd. Translations French action de rendre grosse English making pregnant Spanish preñar Italian ingravidaménto German Schwängerung.

imprinzónzu , nm Definition su impringiare Synonyms e antonyms impringiàu, imprinzu, ingraidànscia Etymon srd. Translations French action de rendre grosse English gravidity Spanish el preñar Italian ingravidaménto German Schwängerung.

incallíre, incallíri , vrb: ingallire Definition essire tostau, a càgiu, nau de sa carre (es. in is manos po comente si trebballat); nau de gente, abbetiare, perricare Synonyms e antonyms abbadhare / abbetiae, aperrare, ostinai, tostai Etymon srd. Translations French rendre calleux, durcir English to make horny Spanish encallecer, curtir, empedernir Italian incallire German verhärten.

incerài , vrb: incherare, intzerare Definition pònnere sa chera, su pighe; essire in colore de chera, cambiare colore, nau de unu chi si assicat e mescamente de su laore e de is erbas chi, comente cumènciant a sicare, càmbiant colore e cumprint su granu Synonyms e antonyms illughidare, inceratzae, ingroghie, isarbolire, iscarugire, istramudire, scarafaciari, scinisai Sentences su sabbateri at incerau s'ispagu 2. su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ sa punta de su nasu, de incerada comenti fuat sempri, s'inniedhigàt ca manna dhi fut imbucada sa timoria ◊ toca, tontoni, gei coitas a incerai: cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu! Etymon srd. Translations French cirer, rendre blond, blondir, pâlir English to wax, to make fair, to turn pale Spanish encerar, ponerse doradas las mieses Italian incerare, imbiondire, impallidire German wachsen, gelb werden, erbleichen.

indiaulàre , vrb: intiaulai Synonyms e antonyms assurvilare, incoglire, ispiridare Etymon srd. Translations French rendre démoniaque English to fly into a fury Spanish endiablar Italian indiavolare German ärgern.

ingrabidàre , vrb: ingraidae, ingraidare, irraidare Definition fàere essire o arresurtare ràida, príngia, sa fémina Synonyms e antonyms imprignare, improssimare Sentences unu tempus sas chi s'ingraidaiant a fura nachi che las betaiant in Mammuscone ◊ candho fit terachendhe l'aiat irraida su merighedhu Scientific Terminology ssl Translations French rendre grosse English to make pregnant Spanish preñar Italian ingravidare German schwängern.

intristài, intristàre , vrb Definition fàere o essire tristos, dispràxios; nau de s'aera, annuare Synonyms e antonyms annicare, atejare, intristiri, pirmare | ctr. allegrare Sentences fintzas s'animali s'intristat candu est a solu ◊ dèu m'intristamu candu fui arrennegara e mi abruncudhiu 2. sa dí si est intristada, parit marchendu po proi Translations French rendre triste English to grieve Spanish entristecer Italian rattristare German betrüben, sich betrügen.

irranchidàre , vrb Definition fàere rànchidu, marigosu Synonyms e antonyms ammarigosae | ctr. indrucai, indruchire Etymon srd. Translations French rendre amer, devenir amer English to embitter Spanish ranciar Italian rèndere o farsi amaro German bitter schmecken.

irtopiligàre , vrb Definition fàere a tzopu Synonyms e antonyms assopiai, atopigare, atopire, intopare, intopigare, intopire Etymon srd. Translations French rendre boiteux English to lame Spanish dejar cojo Italian azzoppare German Lahm machen.

raspinài , vrb Definition essire o fàere arrasposu, raspinosu Synonyms e antonyms acivargiae, carrongiai Etymon srd. Translations French rendre rugueux English to roughen Spanish curtir, agrietar Italian irruvidire German aufrauhen.

saeràre , vrb: secherare, segherare, serare, seriare Definition su si acatare, sapire, arrennèscere a bíere a solos is cosas Synonyms e antonyms abbídere, abbillai, acatae, ischidare, sagamare, sapèschere, sapire / bídere Sentences Madalena, a limba leada, mancu si saerat: àsiu tenet sa mama de dha tzirriare!…◊ ahi, si ti fis segherau su chi ses e de su chi contas! ◊ si est inamoradu de una e no si est seradu de sas àteras ◊ nos seramus sa pedhe subra de sas carres ◊ no mi so mai seradu de te ◊ tocat de nos segherare e de nos irbotare a su male! ◊ si sereit chi li mancaiat dinari ◊ a pè a pè in cumpagnia no mi so seriadu de su caminu ◊ si m'imbergo no si sègherat nemmos ◊ zughia sos pes bisestrados chi mancu seriare los podia ◊ si as giudísciu e ti seras, ti ses lendhe sos gustos contràrios ◊ istasero no mi sero: mi paret de ch'èssere atesu (G.Oggiana)◊ connoschiat su bàulu de sos canes e si fit segherau chi cussu ganninzu non fit de afetu (G.Piga)◊ "siscuru a chie no si serat solu!", naraiat mamma 2. serat bisonzu de piànghere e de pregare ◊ s'anade apena chi at seradu su falcu si che afungat ◊ millos, como los sero! Translations French s'apercevoir, se rendre compte English to perceive Spanish percatarse, darse cuenta Italian avvedérsi German wahrnehmen, bemerken.

sapíre, sapíri , vrb Definition su si acatare de is cosas, su avèrtere, aferrare o ischire is cosas cun is sentidos (e fintzes solu su ischire, su cumprèndhere): s'impreat cun s'aus. èssere e àere candho est transitivu cun cmpl. ogetu (ma pigat sèmpere su pron. personale de su sugetu, est sempre vrb. prnl.)/ piciocu chi no si sapit = chi no cumprendhet, no arrexonat ca est tropu criadura Synonyms e antonyms abbigiare, acapassai, saerare, sagamare, sapiare Sentences bivis in su fogu sentz'e ti sapiri! ◊ est tzegu e no si sapit de nudha ◊ su crabaxu no si ndi est sapiu de tènniri in su tallu unu pegus allenu ◊ surdu che picu, e ite s'at a sapire?! ◊ candho si est sapidu solu, su pisedhu at comintzadu a timire ◊ no si podet isplicare su chi in coro mi sapia ◊ chi mi ndi fuia sapiu iap'a èssiri essiu! ◊ daghi si sapiat segura de no la bídere niunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ si fit sapia chi su maridu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ no nd'apu biu, no mi ndi seu sapiu ◊ no ti sapis chi ses irballendhe?! ◊ comente mi at sapidu assuprindhe est bénnidu a mi abbojare ◊ fostei si sapit de dogna cosa! ◊ candho si aiat sapiu sos duos ómines non los aiat connotos (G.Piga) Surnames and Proverbs prb: su dannu peus est a no si sapire Etymon itl. sapere Translations French percevoir, être conscient, constater, se rendre compte English to perceive, to be conscious, to ascertain Spanish percibir, ser consciente, percatarse Italian percepire, èssere cosciènte, avvedérsi, constatare German wahrnehmen, bewußt sein, bemerken, feststellen.