Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

eremíre , vrb Definitzione arestare, nau de logu lassau in abbandhonu, chentza contivigiau, o de unu buschedu Sinònimos e contràrios abriare, aferare, agrestare, imbastardai, imburdiri Tradutziones Frantzesu rendre sauvage Ingresu to make wild Ispagnolu yermar Italianu inselvatichire Tedescu verwildern.

imbisitàre , vrb Definitzione andhare a bíere o agatare a ccn. Sinònimos e contràrios abbisitai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre visite Ingresu to visit Ispagnolu visitar Italianu far vìsita Tedescu besuchen.

imbrundèssiri , vrb Definitzione essire o fàere brundhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre blond Ingresu to make fair Ispagnolu poner rubio Italianu imbiondire Tedescu blond machen.

immalmàre, immamàre, immamàri , vrb: irmamai, irmamare, ismamai, ismamare, smamai Definitzione coment'e istesiare dae sa mama: segare is cambighedhos noos chi su fundu de sa bide (o de àtera cosa prantada) bogat in prus de is chi depent bogare is pudones o chi podet allatare; andharesindhe; istesiare, istagiare is animales piticos de sa mama po no súere prus Sinònimos e contràrios ammamai, brossare, ilmamagiare, irbrossare, irgemmellai, scalancari, ispudhonare, spillonai / illascare, ispampinare, sderriai / istitai Frases sonniaiat chi fit immamendhe, pudendhe, ifischendhe, binnennendhe e catighendhe ◊ a irmamare est faina istentosa 2. nche fint istichitos in su funnacru irmamanne vinu e bruschetanne Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre moins épais Ingresu to thin (out) Ispagnolu deschuponar, desmamonar, destetar Italianu sfoltire, sfemminellare Tedescu lichten.

immandronatzàre , vrb Definitzione essire o fàere mandronatzu, mandrone Sinònimos e contràrios acochinai, acovardai, ammandronae, ammandronire, arraigai, impraitzai Frases su vísciu ispinghet s'ómine a s'immandronatzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre paresseux Ingresu to make lazy Ispagnolu emperezarse Italianu impoltronire Tedescu faul werden.

impraitzài , vrb: impreissai, impreitzai Definitzione fàere o essire mandrone, preitzosu Sinònimos e contràrios acochinai, acovardai, ammandronae, ammandronire, apreitzai, arraigai, immandronatzare, impreitiosire Frases su maistu de pannu immoi si est impraitzau e no at postu prus unu puntu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre ou devenir paresseux Ingresu to make lazy Ispagnolu emperezar Italianu impigrire Tedescu faul werden.

imprignàre , vrb: impringiai, impringiare, imprinzare Definitzione bènnere príngia, prena de unu fedu nou, nau de sa fémina o de s'animale fémina; nau de s'ómine o de s'animale mascu, fàere impringiare; nau de àteru, imprènnere de ccn. cosa o idea Sinònimos e contràrios improssimare, ingrabidare | ctr. agnare, illierare, springiai Frases nàrami cun tzertesa chie imprinzat: su chi restat in bàsciu o su de susu? ◊ cussa est fémina chi no impríngiat ◊ e ite timiat, a dh'impringiai sa fígia? 2. cudha machinedha si fiat tanti impringiada de àcua de no ndi podi prus de caminai Terminologia iscientìfica ssl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre grosse Ingresu to make pregnant Ispagnolu embarazar, preñar Italianu ingravidare Tedescu schwängern.

impringiadúra , nf: imprinzadura Definitzione su impringiare Sinònimos e contràrios impríngiu, imprinzonzu, improssimadura | ctr. iglioronzu, illieramentu Terminologia iscientìfica ssl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de rendre grosse Ingresu making pregnant Ispagnolu preñar Italianu ingravidaménto Tedescu Schwängerung.

imprinzónzu , nm Definitzione su impringiare Sinònimos e contràrios impringiàu, imprinzu, ingraidànscia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de rendre grosse Ingresu gravidity Ispagnolu el preñar Italianu ingravidaménto Tedescu Schwängerung.

incallíre, incallíri , vrb: ingallire Definitzione essire tostau, a càgiu, nau de sa carre (es. in is manos po comente si trebballat); nau de gente, abbetiare, perricare Sinònimos e contràrios abbadhare / abbetiae, aperrare, ostinai, tostai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre calleux, durcir Ingresu to make horny Ispagnolu encallecer, curtir, empedernir Italianu incallire Tedescu verhärten.

incerài , vrb: incherare, intzerare Definitzione pònnere sa chera, su pighe; essire in colore de chera, cambiare colore, nau de unu chi si assicat e mescamente de su laore e de is erbas chi, comente cumènciant a sicare, càmbiant colore e cumprint su granu Sinònimos e contràrios illughidare, inceratzae, ingroghie, isarbolire, iscarugire, istramudire, scarafaciari, scinisai Frases su sabbateri at incerau s'ispagu 2. su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ sa punta de su nasu, de incerada comenti fuat sempri, s'inniedhigàt ca manna dhi fut imbucada sa timoria ◊ toca, tontoni, gei coitas a incerai: cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cirer, rendre blond, blondir, pâlir Ingresu to wax, to make fair, to turn pale Ispagnolu encerar, ponerse doradas las mieses Italianu incerare, imbiondire, impallidire Tedescu wachsen, gelb werden, erbleichen.

indiaulàre , vrb: intiaulai Sinònimos e contràrios assurvilare, incoglire, ispiridare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre démoniaque Ingresu to fly into a fury Ispagnolu endiablar Italianu indiavolare Tedescu ärgern.

ingrabidàre , vrb: ingraidae, ingraidare, irraidare Definitzione fàere essire o arresurtare ràida, príngia, sa fémina Sinònimos e contràrios imprignare, improssimare Frases unu tempus sas chi s'ingraidaiant a fura nachi che las betaiant in Mammuscone ◊ candho fit terachendhe l'aiat irraida su merighedhu Terminologia iscientìfica ssl Tradutziones Frantzesu rendre grosse Ingresu to make pregnant Ispagnolu preñar Italianu ingravidare Tedescu schwängern.

intristài, intristàre , vrb Definitzione fàere o essire tristos, dispràxios; nau de s'aera, annuare Sinònimos e contràrios annicare, atejare, intristiri, pirmare | ctr. allegrare Frases fintzas s'animali s'intristat candu est a solu ◊ dèu m'intristamu candu fui arrennegara e mi abruncudhiu 2. sa dí si est intristada, parit marchendu po proi Tradutziones Frantzesu rendre triste Ingresu to grieve Ispagnolu entristecer Italianu rattristare Tedescu betrüben, sich betrügen.

irranchidàre , vrb Definitzione fàere rànchidu, marigosu Sinònimos e contràrios ammarigosae | ctr. indrucai, indruchire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre amer, devenir amer Ingresu to embitter Ispagnolu ranciar Italianu rèndere o farsi amaro Tedescu bitter schmecken.

irtopiligàre , vrb Definitzione fàere a tzopu Sinònimos e contràrios assopiai, atopigare, atopire, intopare, intopigare, intopire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre boiteux Ingresu to lame Ispagnolu dejar cojo Italianu azzoppare Tedescu Lahm machen.

raspinài , vrb Definitzione essire o fàere arrasposu, raspinosu Sinònimos e contràrios acivargiae, carrongiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre rugueux Ingresu to roughen Ispagnolu curtir, agrietar Italianu irruvidire Tedescu aufrauhen.

saeràre , vrb: secherare, segherare, serare, seriare Definitzione su si acatare, sapire, arrennèscere a bíere a solos is cosas Sinònimos e contràrios abbídere, abbillai, acatae, ischidare, sagamare, sapèschere, sapire / bídere Frases Madalena, a limba leada, mancu si saerat: àsiu tenet sa mama de dha tzirriare!…◊ ahi, si ti fis segherau su chi ses e de su chi contas! ◊ si est inamoradu de una e no si est seradu de sas àteras ◊ nos seramus sa pedhe subra de sas carres ◊ no mi so mai seradu de te ◊ tocat de nos segherare e de nos irbotare a su male! ◊ si sereit chi li mancaiat dinari ◊ a pè a pè in cumpagnia no mi so seriadu de su caminu ◊ si m'imbergo no si sègherat nemmos ◊ zughia sos pes bisestrados chi mancu seriare los podia ◊ si as giudísciu e ti seras, ti ses lendhe sos gustos contràrios ◊ istasero no mi sero: mi paret de ch'èssere atesu (G.Oggiana)◊ connoschiat su bàulu de sos canes e si fit segherau chi cussu ganninzu non fit de afetu (G.Piga)◊ "siscuru a chie no si serat solu!", naraiat mamma 2. serat bisonzu de piànghere e de pregare ◊ s'anade apena chi at seradu su falcu si che afungat ◊ millos, como los sero! Tradutziones Frantzesu s'apercevoir, se rendre compte Ingresu to perceive Ispagnolu percatarse, darse cuenta Italianu avvedérsi Tedescu wahrnehmen, bemerken.

sapíre, sapíri , vrb Definitzione su si acatare de is cosas, su avèrtere, aferrare o ischire is cosas cun is sentidos (e fintzes solu su ischire, su cumprèndhere): s'impreat cun s'aus. èssere e àere candho est transitivu cun cmpl. ogetu (ma pigat sèmpere su pron. personale de su sugetu, est sempre vrb. prnl.)/ piciocu chi no si sapit = chi no cumprendhet, no arrexonat ca est tropu criadura Sinònimos e contràrios abbigiare, acapassai, saerare, sagamare, sapiare Frases bivis in su fogu sentz'e ti sapiri! ◊ est tzegu e no si sapit de nudha ◊ su crabaxu no si ndi est sapiu de tènniri in su tallu unu pegus allenu ◊ surdu che picu, e ite s'at a sapire?! ◊ candho si est sapidu solu, su pisedhu at comintzadu a timire ◊ no si podet isplicare su chi in coro mi sapia ◊ chi mi ndi fuia sapiu iap'a èssiri essiu! ◊ daghi si sapiat segura de no la bídere niunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ si fit sapia chi su maridu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ no nd'apu biu, no mi ndi seu sapiu ◊ no ti sapis chi ses irballendhe?! ◊ comente mi at sapidu assuprindhe est bénnidu a mi abbojare ◊ fostei si sapit de dogna cosa! ◊ candho si aiat sapiu sos duos ómines non los aiat connotos (G.Piga) Sambenados e Provèrbios prb: su dannu peus est a no si sapire Ètimu itl. sapere Tradutziones Frantzesu percevoir, être conscient, constater, se rendre compte Ingresu to perceive, to be conscious, to ascertain Ispagnolu percibir, ser consciente, percatarse Italianu percepire, èssere cosciènte, avvedérsi, constatare Tedescu wahrnehmen, bewußt sein, bemerken, feststellen.

«« Torra a chircare