Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abriòne , nm Definition cosa areste meda Synonyms e antonyms crabione Surnames and Proverbs smb: Abrioni Etymon srd. Translations French sauvage English big wild Spanish salvaje Italian selvaticóne German sehr wild.

achipíre, achipíri , vrb Definition fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus Synonyms e antonyms achivire, aciviri, acodie Idioms csn: a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri Sentences chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu 2. chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia Etymon itl. accivire Translations French faire vite, travailler efficacement English to get through a big piece of work, to work with efficacy Spanish despachar Italian sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo, lavorare con efficàcia German leisten, schaffen.

arràgu , nm Definition apretu mannu e malu, tupamentu de su gúturu po maladia o àteru Synonyms e antonyms afocu, aprentu / sarragu Sentences arragu malu s'at bidu, lampu! 2. un'arragu bellu de no podi fuedhai dh'essit pigau! Etymon srd. Translations French grande difficulté English big difficulty Spanish apuro Italian grande difficoltà German große Schwierigkeit.

babbacòrra , nf: bapacorra Definition genia de sitzigorru mannu Synonyms e antonyms bacacorru, barracorru, bucagorra, cocoi, cocorra, croca, pissigorru 1, sicigorru, tabacorra Scientific Terminology crp Etymon srd. Translations French limace English big snail Spanish caracol Italian lumacóne German große Schnecke.

bète , agt: betze Definition chi est mannu meda, ispropositau de mannària, de una mannària chi praghet: no càmbiat de m. a f. e ne de sing. a pl. e si narat agiummai sèmpere innanti de su nm. e solu de cosas materiales Synonyms e antonyms betedhe, beterone, cadabbete, debbe Sentences bete ómine ch'est, paret un'orcu! ◊ in su ribu bi aiat una barca pariat bete bejone! ◊ abberit bete libbru grussu cantu su missale ◊ onzi bete fàula contat!…◊ pro sighire sa laghinza fatemus unu bete curridinu ◊ depiais bíere betze verga de ferru!… 2. li connoschiat petzi sas bete manos cantu sa pala de unu furru ◊ fint bete tanatzas de frailàgliu ◊ ndh'esseit a fora un'òpera bete manna: trint'unu líbberu! Translations French gros English big Spanish grande, mucho Italian gròsso German groß.

beteròne , agt Definition chi est mannu meda, ispropositau de mannària: a diferéssia de bete, si acordat in númeru cun su númene (e si narat solu de cosa materiale) Synonyms e antonyms abbetone, bete, betecale, debberone | ctr. minoredhu, minudu Sentences sos boes sunt beterones animales Etymon srd. Translations French très gros English very big Spanish muy grande Italian mólto gròsso German sehr groß.

blandòni , nm: brandoni Definition genia de cosa po aguantare prantadas is candhelas allutas Synonyms e antonyms aceri, candheleri, candhelorbu Etymon spn. blandón Translations French chandelier English big candlestick Spanish candelabro Italian gròsso candelière German großer Kandelaber.

búa 1 , nf Definition genia de cosa chi istat in pitzu de s'abba, in mare, po sinnalare su logu; fémina manna e grassa meda; àteru? Synonyms e antonyms mandonga Sentences ojamomia, innòi nci at àcua meda: stau ca seus acanta de sa bua! 2. in sas domos sas vècias sunt precandhe in bua de zanna Etymon itl. Translations French bouée, grosse femme, dondon English buoy, big fat woman Spanish boya Italian bòa, gavitèllo, donnóne German Boje, Riesenweib.

cadhàda , nf: cadhata Definition cosa chi si pesat in artu, nau pruschetotu de is fràmmulas de su fogu (ma fintzes de pruine); cuadhu o undhada manna de abba Synonyms e antonyms cadharida / aundhada / arborada Sentences ti moves dogni tantu brinca brinca e a cadhadas ti pesas che fogu (N.Marchetti)◊ dade tentu ca bi apo bidu cadhadas de fogu! ◊ si pesaiant cadhadas biancas che fumentu: fint sas undhas in su mare avolotadu ◊ su cadhu s'est pesadu a cadhadas Etymon srd. Translations French grosse vague English big horse, billow Spanish oleada Italian cavallóne German großes Pferd, Brecher.

cadínu , nm: carinu, curinu Definition istrégiu mannu, artu e largu impreau fintzes po binnennare, pònnere abba e àteru; àtera genia de istrégiu prus mannu, fatu de canna isperrada intéssia o àteru cadinu po orrobba)/ min. cadinedhu Synonyms e antonyms gofa, cavagna / lóssia, paneri Idioms csn: c. de arremustai = ispétzia de iscartedhu mannu chi serbit pro ndi bogai su mustu de is tinas candu est ancora cun sa binatza; c. de preta = lússia, isterzu mannu de canna intéssida a pònnere laore; c. de pannus = paneri; pisci ’e c. = chistiones o cosas personales, prus díligas; seguru che àcua in c. = seguru nudha; fai iscartedhu e c. = nàrrere, fàghere totu unu, dimandha e risposta, no chèrrere azudu; cadinu isfundau (nadu de unu) = chi no assutat mai, sempre faedhendhe Sentences at segadu su cadinu torrendhe dae s'abba ◊ unu cadinu de àxina podit pesai de binti a bintixincu chilus ◊ candu si binnennàt a carinus is portarois portànt totu su suci in sa camisa 2. fit betendhe abba a cadinos ◊ custa cosa est segura che abba in cadinu… 3. totu bollit fai issu, iscartedhu e cadinu! ◊ chini ti at nau nudha? totu ses fendi tui, iscartedhu e cadinu! Surnames and Proverbs smb: Cadinu Scientific Terminology stz Etymon ltn. catinus Translations French panière English big basket Spanish cesta, cestón Italian cestóne German großer Korb.

cadreàtu , nm Definition móbbile po cicire, coment'e cadrea, a bratzos in costaos, fintzes po pigare unu malàidu ciciu Synonyms e antonyms cadreone Sentences ancu ndhe lu batant in cadreatu!… Etymon srd. Translations French chaise haute English big chair Spanish sillón Italian seggiolóne German Lehnstuhl.

cadreòne , nm: cadregone Definition cradea manna, mescamente de unu logu comente est una crésia, unu tribbunale, inue cicit un'autoridade Synonyms e antonyms cadirone, cadreatu, cadreolu Translations French chaise haute English big chair Spanish silla grande Italian seggiolóne German Lehnstuhl.

cadrigòni , nm Synonyms e antonyms cadirone, cadreatu Translations French chaise haute English big chair Spanish silla grande Italian seggiolóne German Lehnstuhl.

càmba 2 , nf Definition donniunu de is cambos o bratzos prus mannos, grussos e longos, de una mata manna; su cambighedhu de s'erba; una parte no precisa de su tàgiu Synonyms e antonyms artzali, branca, bratu, nae, perra, trassali / cambu Idioms csn: c. de fae, de fiore = cambu; una c. de bértula = unu fodhe; c. de fogu = una parte de su fogu fuidu chi ch'essit a un'àtera bandha; c. de riu = parte de unu riu o unu riu chi si distinghet de, o abbojat a, un'àteru, itl. affluènte; c. de mare = tretu astrintu de mare chi che intrat in sa terra; c. de mare (in suspu) = meda; c. de abba = brussu, vena manna, bundhante de abba chi essit in sas funtanas o colat in unu logu; linna de c. = a nae Sentences zughet onzi camba, cuss'àrbure, chi betat un'àinu de linna! ◊ comente ant pudadu ndhe l'ant segadu sas cambas dae rughes ◊ ite bellu puzone chi s'est faghindhe nidu cun tres cambas de fenu… 2. azis a pentzare ca ne porto una camba de bértula! 3. in cussa funtana bi essit una camba manna de abba ◊ sunt sos trainos che cambas de mare ponindhe in disisperu sas persones Scientific Terminology rbr Translations French grande branche English big branch Spanish rama Italian gròsso ramo d'àlbero German großer Zweig.

cambaròni , nm: camberoni Definition càmbara manna, agiummai de prammu Sentences funt bendendi cambaredha pitica e camberoni Translations French grosse crevette English big crayfish Spanish langostino Italian gamberóne German großer Krebs.

cànnabu , nm, nf: cànnagu, cànnau, cannau, cànnavu, cànniu, cànnua, càuna, càuni Definition genia de erba e cosas (orrobba, funes, àteru) fatas cun cust'erba; cosa a usu de fune, longa Synonyms e antonyms cagnu / cima 1, fune, gúmena, libbanu, sédina, soca Idioms csn: tirare tropu su c. = fàghere sos severos a tropu, apretare s'àteru; gastàresi su dinari in c. = ispèndhere pro s'impicare (nadu a frastimu) Sentences custa funi est de cànnua ◊ is funis de giuncu dhas festus nosu, cussas de càuni dhas comporastus 2. sas tríschias de abba fint cànnaos a pennuleri dae sas nughes 3. no tires tropu su cànnau… ca si podet segare! ◊ ancu bos lu gastetas in cànnau su chi tenites in sa cassavorte! Scientific Terminology rba, Cannabis sativa Etymon ltn. cannabus Translations French chanvre, grosse corde de chanvre English big hemp rope, cannabis Spanish cáñamo Italian cànapa, cànapo German Hanf, Hanfseil.

càrba , nf: carva, càrvia Definition bratzu, cambu mannu de mata; nae, fintzes nae longa longa e fine po ndhe iscutulare su frutu segundhu sa mata Synonyms e antonyms bratu, camba 2, ratu, trassali / magiadorza Sentences falant ínteri carvas, molinandhe, sas atonzinas fozas ingroghias (G.Brocca)◊ ufuladas de bentu frúschiant ínteri carvas irfozias molinandhe sa frita papuschina ◊ si fit intesa una tràchida ispramosa in mesu de sas carvas de su padente 2. pro ndhe ghetare sa méndhula at picau una carba Scientific Terminology rbr Etymon srdn. Translations French grande branche English big branch Spanish rama grande Italian gròsso ramo German großer Zweig.

carrafàle , agt, nf: cordofali, corrofale, garrofali Definition calidade de cheréssia barracochina, matuca meda Synonyms e antonyms cdh. carrafali Idioms csn: fàula carrafale = manna meda; poeta carrafale = fentomadu, bonu Sentences sa cariasa areste tenet tenaghe tundhu che a sa carrafale…◊ at collitu ménnula durche e cariasa corrofale 2. talentone, poete carrafale! (P.Casu) Etymon ctl., spn. Translations French cerise variété burlat, napoléon English kind of very big cherry Spanish garrafal Italian qualità di ciliègia mólto gròssa German sehr große Kirsche.

catzillóru , nm Definition bardúfola manna Synonyms e antonyms badrufa, morócula Scientific Terminology ggs Translations French grande toupie English big spinning top Spanish trompo, peonza grande (f) Italian trottolóne German großer Kreisel.

cavàgna , nf, nm: cavània, cavànna, cavànnia, cavànniu, gavagna Definition istrégiu mannu de càrrigu, a usu de cascita, no tanti artu, fatu a tiras longas de linna ladas e intéssias Synonyms e antonyms cofa Sentences de sa butega est essiu unu piciochedhu cun d-una cavagna de pani ◊ at pigau sa cavànnia po arregòlliri canciofa Scientific Terminology stz Translations French panier, grande corbeille English shopping-bag, big basket Spanish cesta Italian spòrta, gròssa césta German Korb.