abbentràda , nf: abbrentada Definition
su papare, papada manna, de cosa meda
Synonyms e antonyms
abbrentosicada,
abbuzada,
afraschedhada,
atatamacada,
sassada
Sentences
mi sedo pessandhe a s'abbrentada, su fracu mi cossolat, soe chin sas salibedhas in buca!
Etymon
srd.
Translations
French
gueuleton,
ventrée
English
bellyful,
full meal
Spanish
atracón,
panzada
Italian
mangiata,
spanciata
German
Fresserei.
aggrillàu , agt Definition
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Synonyms e antonyms
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Etymon
srd.
Translations
French
qui est plein de lubies
English
to be full of whims
Spanish
soliviantado
Italian
che ha grilli per la tèsta
German
wer Grillen im Kopf hat.
cólimu , agt: cólumu,
cúlumu Definition
chi est a oros, prenu prenu, nau de istrègios o misuras; cosa a meda / avb. a cólimu = a oros, prenu prenu de no bi càbere àteru: nadu de mesura podet èssere prena a cucurru (diferente de a oros, a rasu)
Synonyms e antonyms
acucuradu,
pienu
/
muntone
Sentences
a sos proite dubbiosa isetat una risposta cóluma de sustàntzia ◊ su mundhu est cólumu de peleas
2.
sas lúscias las ant pienadas a cólumu ◊ su trenu passat sempre a cólumu de zente ◊ s'arveghe zughet sas titas a cólumu de late
3.
sufrit unu cúlumu ispaventosu de males
Etymon
itl.
Translations
French
plein
English
full
Spanish
colmo
Italian
cólmo
German
voll.
cucúrru , nm Definition
su tanti de sa cosa (segundhu sa cosa) chi si ponet prus arta de is oros, in s'istrégiu o fintzes in sa mesura: fintzes aciunta, cosa in prus / prenu a c. = acucurau (in cobertantza, arrósciu)
Synonyms e antonyms
acúcuru,
cúcuru,
cúmbulu 1
Sentences
no li ponzas su cucurru, a sa córbula, ca mi perdes su trigu in caminu!
2.
sa cantilena finichela, ca como che so bell'e a cucurru!
Etymon
srd.
Translations
French
comble
English
full
Spanish
colmo
Italian
cólmo
German
vollgefüllt,
Überschuß.
faúzu , nm Definition
su fauzare, su papare
Synonyms e antonyms
papada,
sassada
Etymon
srd.
Translations
French
gueuleton
English
full meal
Spanish
comilona
Italian
mangiata
German
Essen.
fundhuluzósu , agt Definition
chi giughet o faet fundhurúgiu meda
Synonyms e antonyms
fundarillosu
/
ttrs. fundharitzosu
Etymon
srd.
Translations
French
plein de lie
English
full of dregs
Spanish
borroso,
turbio
Italian
feccióso
German
hefig.
impurdedhíu , pps, agt Definition
de impurdedhiri; chi est in calore, in more
Synonyms e antonyms
assu 1,
insuau,
intzinnidu,
suadu,
suguzadu
/
focosu
Translations
French
qui est en rut
English
full of sexual excitement
Spanish
en celo
Italian
foióso
German
geil.
laelàe , avb Definition
èssere l. = totu isciustu, a pauledhas de abba, totu lurtzinas
Sentences
su terrinu fit totu laelae comente at pióidu
Etymon
srd.
Translations
French
couvert de flaques d’eau
English
full of puddles
Spanish
pantanoso
Italian
pozzangheróso
German
voller Pfützen.
papàda , nf Definition
su papare
Synonyms e antonyms
abbuzada,
atatamacada,
fauzu,
mannicata,
satzada
| ctr.
geunada
Sentences
su tantighedhu de sa giorronada in cussa papada non ti bastat! ◊ sos puzones a trumadas calant a si fàghere una papada de cariasedha
Etymon
srd.
Translations
French
gueuleton
English
full meal
Spanish
comida
Italian
mangiata
German
Essen.
piénu , pps, agt, nm: plenu,
prenu Definition
de pienare e de plèniri, cun totu is matessi significaos; chi aintru no dhue at logu ca est totu ocupau, chi no dhue cabet àteru (ma a bortas nau fintzes in su sensu de meda, es. cussu móbbile est prenu de brúere, fróbbilu!; est su logu prenu de musca, sa linna betza prena de frommiga)
Synonyms e antonyms
cenu,
prenadu
/
cólimu
/
afiancu,
atatu,
mascadu,
satzau
/
càrrigu,
frunidu,
prignu,
semenadu
| ctr.
líchidu 1,
sbuidu,
tufudu
Idioms
csn:
p. a ponte a ponte (nadu de isterzu)= a cucurru, a meda, a istibbu, a issacu; prenu che ou (nadu de isterzu o de chie at manigadu)= prenu ’eretu, de no càbere prus nudha; terra prena a trigu, a órgiu, a fà, o àteru = chi bi ant semenadu trigu, orzu, fae, o àteru; plenu de doloris = chi est totu dólimas, chi li dolet in totu sa carena; prenu de chentu e unu male = malu meda (nadu de ccn.); fàghere su prenu = prenare deunudotu; leare, iscúdere a punzu prenu = cun su punzu afissu o serradu; su pienu de sa Luna = candho sa Luna est tundha tundha, si bidet totu intrea; leare in prenu (iscudindhe) = fèrrere bene, de fàghere totu s'efetu
Sentences
amus prenu s'ortu a fae ◊ cuss'isterzu l'apo prenu deo ◊ ndhe apo prenu su logu, at prenu sa broca ◊ sa piata s'ibboideit coment'etotu si fit piena ◊ de custas lendhas ndhe ant prenu su logu
2.
sa die fit piena a ponte a ponte de càntigos, ballos, brincos, giogos e risos ◊ fit pienu de dépidos cun sa butega ◊ portat is manus prenas de ungas mannas ◊ su monte nostru fit prenu de onzi linna ◊ apu agatau cust'ampudha prena: is atras funt buidas ◊ sa note fit galu tépia e prena de istedhos
3.
fit arendhe e at lassadu s'aradu intro de su sulcu, in su pienu ◊ in su prenu no bi depet colare bestiàmine ca faghet dannu ◊ cussus animalis faint dannu in is terras prenas a trigu!
4.
cussos sunt tirriosos e prenos de pretesas ◊ fit unu trighínnia bellu, prenu, primariu, cumpridu ◊ fostei est sempri impressiu, sempri prenu de cosa de fai… (A.Garau)
Surnames and Proverbs
prb:
sa brenti prena non creit a sa sbúida
Etymon
ltn.
plenus
Translations
French
plein,
rempli,
encombré
English
full,
hight,
filled
Spanish
lleno,
colmado,
repleto
Italian
pièno,
cólmo,
sàturo,
brulicante,
infestato
German
voll,
erfüllt.
púntu 1 , nm Definition
singiale iscritu tundhu minudedhedhu chi si faet solu ponendho a incracadura sa punta de sa pinna in pitzu de sa cosa (paperi o àteru) chentza dha frigare: est unu de is elementos fundhamentales de sa giometria (impare a sa línia e a su pianu) e pigau deosi si cunsiderat chentza mannària peruna; si narat in su sensu de logu po unu tretu precisu, unu tretu sinnalau, e in su sensu de tempus po unu mamentu o iscuta, ora distinta; si narat fintzes in su sensu de gradu, posidura – e po cussu fintzes mannària, graesa – de calecuna cosa in d-una genia de iscala, genia de gradu fintzes de sa boghe e de is sonos segundhu ue si ponent in s'iscala musicale (artu, bàsciu); in s'iscritura si manígiat po significare sa serrada de unu períodu cun d-una e mescamente prus de una propositzione: candho si ndhe ponet duos subràbari /:/ bolet nàrrere chi su chi sighit est un'elencu, una lista, o un'ispiegatzione de su chi est iscritu in sa propositzione fintzes a is duos puntos (in cust'úrtima possibbilidade, sa prop. apustis de is duos puntos arresurtat indipendhente); custos duos puntos etotu in matemàtica funt su símbulu de sa divisione, ispartzidura de sa cantidade iscrita a manca in tantas partes cantu narat sa cifra a destra (divisore)/ min. puntighedhu = pintirinu, mància pitichedhedha
Synonyms e antonyms
mamentu,
ora,
tretu
Idioms
csn:
dare su p. = fàghere o pònnere carchi cosa a manera chi pendhat a un'ala (es. pamentu, cabertura, surcu); èssere o torrare a malu p. = a tretu de istare male, malegontzu, malibigau; èssere a p. de mortu = a malu tretu de ndhe mòrrere, azummai morindhe; in p. de morte = morindhe, candho unu est apunt'a mòrrere; batire o èssere a s'úrtimu p. = chentza fortzas o àteru, de no ndhe pòdere prus; agt. + fora 'e puntu = agt. + a s'úrtimu etzessu; puntu chi…(+ vrb.) = apenas chi…, comente… (+ vrb.); andaisindi de p.: si narat de pistola o de iscupeta pagu segura chi si che isparat; p. de tíbbia = pitzianti, aguza; p. de tzinta = istampixedhu aundi si fait intrai su pitzianti; avb.: a p. crú = totinduna, de un'improntu
Sentences
candho si agabbat de iscríere si ponet su puntu ◊ su faedhonzu in suspu o lassadu a rugos rechedit tres puntos in s'iscritura ◊ pro inzertare una línia bi bastant duos puntos, tres po inzertare unu pianu
2.
a custu puntu no ispetamus prus e andhamus ◊ in cale puntu ch'est essidu fora de istrada? ◊ a puntu a s'iscuta at bidu una fémina ◊ a sa mama in puntu de molte li giureit chi andhaiat a chilcare su babbu ◊ acontessit in d-unu puntu su chi no acontessit in d-un'annu (A.Porqueddu)◊ est sa una e cincu in puntu
3.
cantos granos de trídicu ti ponimus in conca apas puntos de bona sorte! ◊ pro che pèrdere su puntu de s'onore menzus cherio pèrdere milli benes! ◊ a ite puntu ses torradu, frundhidu a un'ala che bardulete!…◊ za ses a bellu puntu, tue puru, a crere a unu faularzu! ◊ at balladu finas a puntos de si suerare ◊ puntu at leadu sa meighina est ruta dismajada! ◊ fit malàidu meda, est bénnidu a puntu de mortu ◊ s'isparadori fait andai de puntu s'iscupeta ◊ tupadí e teni arriguardu, isbregungiu fora 'e puntu!
Etymon
ltn.
punctum
Translations
French
point
English
full stop
Spanish
punto
Italian
punto
German
Punkt.