abbultzonàdu , pps, agt Definition
de abbultzonare; chi est totu abbugnau
Synonyms e antonyms
acrocongiolau,
becosu,
bumburonau
Translations
French
plein de bosses
English
bumpy
Spanish
lleno de chichones
Italian
bernoccoluto
German
voller Beulen.
aggrillàu , agt Definition
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Synonyms e antonyms
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Etymon
srd.
Translations
French
qui est plein de lubies
English
to be full of whims
Spanish
soliviantado
Italian
che ha grilli per la tèsta
German
wer Grillen im Kopf hat.
allíntzu , agt Definition
nau de ccn., chi est o istat ibertandho o disigiandho calecuna cosa de àtere, chi si faet is contos coment'e de dha tènnere in manu
Synonyms e antonyms
apedhiosu
Sentences
fit allintzu ispetendhe a l'azuare ma b'est abbarradu male candho at bidu chi mi ndhe so andhadu! ◊ est allintzu ca li dao custa cosa,ma si fadhit! ◊ allintzu, tue, ca nachi ti pagaiant, ma mi paret chi depes ispetare ancora! ◊ allintzu, deo, ca nachi bi la faghia in duas oras: bàtoro bi ndh'apo postu!
Etymon
srd.
Translations
French
plein d'espoir
English
hopeful
Spanish
esperanzado
Italian
speranzóso
German
hoffnungsvoll.
asserilàu , pps, agt: assirilau Definition
de asserilare; chi est làngiu meda, nau de porcu chi giughet gremes
Synonyms e antonyms
lagnu,
marriu
Translations
French
infesté de vers,
plein de vers
English
wormy animal
Spanish
animal verminoso
Italian
animale verminóso
German
Tier voller Würmer.
capedhàda , nf Definition
saludu fatu cun su capedhu; cropu giau a capedhu, briga
Etymon
srd.
Translations
French
grand coup de chapeau,
chapeau plein
English
clanger
Spanish
sombrerazo
Italian
scappellata,
cappellata
German
Hutabnehmen.
chíbbalu, chíbbaru , agt: chíbberu Definition
dhu narant pruschetotu de animales candho funt tzatzaos, prenos, e de produtos de sa terra candho essint bellos prenos, e de cosas ufradas; nau de gente, candho unu si credet unu pagu tropu o est ufrau (nau de sa natura de su mascu = arreta)
Synonyms e antonyms
imbénnidu,
introtzu,
intrusciadu,
pienu,
zibbu
/
càdriu,
crípinu,
crispu,
intreu,
téteru,
ufradu
| ctr.
acalamau,
lentu,
lenu
Idioms
csn:
fiadu chíbberu = animali sanu, bellu e grassu; zúghere sa fune in chíbberu = zúghere sa fune tirada, crispa; èssere chíbberu (nadu de unu pro comente faghet) = èssere intreu, crèresi tropu, èssere ammurrionadu
Sentences
zughiat sas titas chíbberas ca fit una die chena allatare ◊ tiu Antiogu fit cun ojos de braja a petus chíbberu ◊ giughet un'anca chíbbera, ofiada chi paret chi bi l'apant sulada ◊ s'ispiga chi siat bella e chíbbera e dogni ranu peset mesa líbbera!
2.
s'abba calat chíbbera e su bentu che la fuetat atesu ◊ chilco a passu chíbberu in caminu peràulas chi mi abberzant in giaru como e cras puru de sas pedras su faedhu…(G.Fiori)
3.
già sezis pagu chíbberu, oe: ite azis irmurzadu, canna de rú?! ◊ zughes sas piberistas longas e chíbberas che tudha de porcu
Etymon
ltn.
gibber, -era, -erum
Translations
French
turgescent,
prospère,
bouffi d'orgueil,
plein de morgue
English
turgid,
prosperous
Spanish
túrgido,
próspero,
orgulloso,
arrogante
Italian
tùrgido,
prosperóso,
trónfio
German
prall,
blühend,
aufgeblasen.
cólimu , agt: cólumu,
cúlumu Definition
chi est a oros, prenu prenu, nau de istrègios o misuras; cosa a meda / avb. a cólimu = a oros, prenu prenu de no bi càbere àteru: nadu de mesura podet èssere prena a cucurru (diferente de a oros, a rasu)
Synonyms e antonyms
acucuradu,
pienu
/
muntone
Sentences
a sos proite dubbiosa isetat una risposta cóluma de sustàntzia ◊ su mundhu est cólumu de peleas
2.
sas lúscias las ant pienadas a cólumu ◊ su trenu passat sempre a cólumu de zente ◊ s'arveghe zughet sas titas a cólumu de late
3.
sufrit unu cúlumu ispaventosu de males
Etymon
itl.
Translations
French
plein
English
full
Spanish
colmo
Italian
cólmo
German
voll.
coràle, coràli , agt, nm: coriale Definition
de su coro; nau de ccn., de coro, chi adduit luego, chi si ammostat de bona volontade, chi est de coro bonu
Synonyms e antonyms
amistantziosu,
coràbbili,
costrintu
/
abbideau,
bolenterosu
/
carrale
Idioms
csn:
frades coriales = frades de totuna mama e de totunu babbu; nebode c. = fizu de fizu o de fiza; connoschente, amigu, nemigu c. = chi istimat o chi ódiat forte
Sentences
tzegos, tzopos e tulidos, fertos de guta corale ◊ rejones no mi contes a revessu si est beru chi m'istimas coriale (A.Dettori)◊ retzi un'istrinta de manu, ca ti la mandho forte e coriale! ◊ no ses istétiu bonu a mandai unu saludu a s'amigu corali! ◊ est prangendu e su prantu est corali!
2.
custu pisedhu za est coriale a su cumandhu, mih: bastat de bi lu nàrrere chi andhat deretu! ◊ in su tribàgliu est forte, coriale, no tzedit mai pro istrachidúdine ◊ mancu lu présies a ti fàghere custu piaghere: tantu za l'agatas gai, coriale coriale!…
3.
l'ant piantu e atitadu che corales
Etymon
itl.
corale
Translations
French
cardiaque,
cordial,
affectueux,
plein de bonne volonté
English
cardia,
cordial
Spanish
cardiaco,
cordial,
dócil
Italian
cardìaco,
cordiale,
affettüóso,
volenteróso,
dòcile
German
Herz…,
liebenswürdig,
willig.
fundhuluzósu , agt Definition
chi giughet o faet fundhurúgiu meda
Synonyms e antonyms
fundarillosu
/
ttrs. fundharitzosu
Etymon
srd.
Translations
French
plein de lie
English
full of dregs
Spanish
borroso,
turbio
Italian
feccióso
German
hefig.
iscucuài , vrb: iscucurai,
iscucurare,
iscucurrare,
scucurai Definition
trantzire su cúcuru de calecuna cosa, pigare e bogare su cucurru, su chi in s'istrégiu dhu'est in prus de is oros, betare sa cosa de un'istrégiu a imbuidadura; foedhandho de is boes, iscapiare de su carru; nau de is pódhighes (de is peis), isconcare, atumbare a forte sa conca a manera de che segare carre coment'e a iscovecadura; rfl. brinchidare a cúcuru ficadu, conca a bàsciu, e fintzes pèrdere is pilos de conca / lassare a ccn. che truncu iscucuradu = firmai chentza dhi fai narri su chi fut nendi
Synonyms e antonyms
ilgavantare,
illichidare,
ismesujare,
issucurare,
sciusciai
/
igiúgnere
| ctr.
acucuai
Sentences
li prenat sas bussacas de pisellu iscucuranne unu mesu muntone ◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che ndhe iscucurrare, de sa gàrriga ◊ faghimus carchi cosa pro che iscucurrare su malumore
2.
istringhia sas dentes pro no piànghere candho mi iscucuraia sos pódhighes, andhendhe a pes nudos ◊ currimis a s'iscurtza cun sos pódhighes totu iscucurados
3.
si nc'est iscucuau in funtana ◊ issu fut imbecendi e iscucuendisí
Etymon
srd.
Translations
French
faire écouler le trop plein,
vider
English
to fill,
to take over flowing off
Spanish
desmochar,
descolmar
Italian
scolmare
German
abstreichen.
isperansciàdu , agt Definition
chi tenet bonu ibertu, chi istat isperandho, ibertandho
Synonyms e antonyms
afideadu,
isperanciosu
| ctr.
disisperadu
Sentences
sos preitiosos si mustrant chensciosos cun totu, iperansciados e moltos de fàmine
Translations
French
plein d'espoir
English
hopeful
Spanish
esperanzado
Italian
speranzóso
German
hoffnungsvoll.
mesumésu , avb Definition
in mesu giustu giustu
Synonyms e antonyms
perraberra
Sentences
si est fadhidu mesumesu
Etymon
srd.
Translations
French
en plein
English
completely
Spanish
de lleno
Italian
in pièno
German
mitten.
piénu , pps, agt, nm: plenu,
prenu Definition
de pienare e de plèniri, cun totu is matessi significaos; chi aintru no dhue at logu ca est totu ocupau, chi no dhue cabet àteru (ma a bortas nau fintzes in su sensu de meda, es. cussu móbbile est prenu de brúere, fróbbilu!; est su logu prenu de musca, sa linna betza prena de frommiga)
Synonyms e antonyms
cenu,
prenadu
/
cólimu
/
afiancu,
atatu,
mascadu,
satzau
/
càrrigu,
frunidu,
prignu,
semenadu
| ctr.
líchidu 1,
sbuidu,
tufudu
Idioms
csn:
p. a ponte a ponte (nadu de isterzu)= a cucurru, a meda, a istibbu, a issacu; prenu che ou (nadu de isterzu o de chie at manigadu)= prenu ’eretu, de no càbere prus nudha; terra prena a trigu, a órgiu, a fà, o àteru = chi bi ant semenadu trigu, orzu, fae, o àteru; plenu de doloris = chi est totu dólimas, chi li dolet in totu sa carena; prenu de chentu e unu male = malu meda (nadu de ccn.); fàghere su prenu = prenare deunudotu; leare, iscúdere a punzu prenu = cun su punzu afissu o serradu; su pienu de sa Luna = candho sa Luna est tundha tundha, si bidet totu intrea; leare in prenu (iscudindhe) = fèrrere bene, de fàghere totu s'efetu
Sentences
amus prenu s'ortu a fae ◊ cuss'isterzu l'apo prenu deo ◊ ndhe apo prenu su logu, at prenu sa broca ◊ sa piata s'ibboideit coment'etotu si fit piena ◊ de custas lendhas ndhe ant prenu su logu
2.
sa die fit piena a ponte a ponte de càntigos, ballos, brincos, giogos e risos ◊ fit pienu de dépidos cun sa butega ◊ portat is manus prenas de ungas mannas ◊ su monte nostru fit prenu de onzi linna ◊ apu agatau cust'ampudha prena: is atras funt buidas ◊ sa note fit galu tépia e prena de istedhos
3.
fit arendhe e at lassadu s'aradu intro de su sulcu, in su pienu ◊ in su prenu no bi depet colare bestiàmine ca faghet dannu ◊ cussus animalis faint dannu in is terras prenas a trigu!
4.
cussos sunt tirriosos e prenos de pretesas ◊ fit unu trighínnia bellu, prenu, primariu, cumpridu ◊ fostei est sempri impressiu, sempri prenu de cosa de fai… (A.Garau)
Surnames and Proverbs
prb:
sa brenti prena non creit a sa sbúida
Etymon
ltn.
plenus
Translations
French
plein,
rempli,
encombré
English
full,
hight,
filled
Spanish
lleno,
colmado,
repleto
Italian
pièno,
cólmo,
sàturo,
brulicante,
infestato
German
voll,
erfüllt.
pinghinósu , agt Definition
chi est totu brutu, mescamente brutu de ógiu o pingu, totu a marcos de ógiu
Synonyms e antonyms
brutu,
losingiosu,
untinadu,
untinosu
Sentences
sa giustíscia t'incantet, pinghinosa, mandrona, maca e bruta!
Etymon
srd.
Translations
French
plein de taches
English
greasy
Spanish
salpicado de aceite
Italian
frittellóso
German
fleckig.
podhinósu , agt Definition
nau de farra, chi portat pódhine meda; chi est intzitziedhau
Synonyms e antonyms
fodhinosu
/
mascarosu
Etymon
srd.
Translations
French
plein de son
English
branny
Spanish
con mucho salvado
Italian
cruscóso
German
kleiig.
poxilósu , agt: pulicosu,
puligiosu,
puligosu,
pulixosu Definition
chi portat púlighe, chi est càrrigu prenu de púlighe
Synonyms e antonyms
cdh. puliciosu
Surnames and Proverbs
prb:
cini si corcat cun calledhu si ndi pesat puligiosu
Etymon
srd.
Translations
French
plein de puces
English
flea ridden
Spanish
pulgoso
Italian
pulcióso
German
flöhig.
spessiàu , agt: ispetziadu,
spetziau 1 Definition
nau de ccn., chi est de bona ispétzia, chi ndhe tenet gana, chi in su fàere est abbistu e lestru, chi no istat duiddui, chi tenet prontesa e trassas puru; chi foedhat a boghe arta e lestru; fintzes macóciu, unu pagu macu
Synonyms e antonyms
abbilidadosu,
capaci,
disgagiadu,
gafe,
lestru,
prontu
/
macóciu
Sentences
cussu piciochedhu po istudiai est spetziau: si aconcat a su líbburu chi fait prexeri! ◊ spetziadedhus!… de a mengianu dhis bandat su semidanu! (G.Cadeddu)◊ cussu piciocu est spetziau po trabballai
Scientific Terminology
ntl
Etymon
srd.
Translations
French
plein d'aisance
English
natural
Spanish
desenvuelto,
espabilado
Italian
spigliato
German
unbefangen.
spiscinètu , agt Definition
foedhandho de piciochedhu, chi est abbistu, pibirudu, chi foedhat chentza bregúngia
Synonyms e antonyms
allutinedhu,
ispabillu
Sentences
ma càstia custus piciochedhus de oi a spiscinetus chi funt: a is tempus mius fustis drommius! ◊ spiscinetu, totu afródhiu e conca modhi est, cussu!
Translations
French
plein de vivacité
English
lively
Spanish
avispado
Italian
vispo
German
munter.