Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbultzonàdu , pps, agt Definitzione de abbultzonare; chi est totu abbugnau Sinònimos e contràrios acrocongiolau, becosu, bumburonau Tradutziones Frantzesu plein de bosses Ingresu bumpy Ispagnolu lleno de chichones Italianu bernoccoluto Tedescu voller Beulen.

aggrillàu , agt Definitzione nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca Sinònimos e contràrios acascabellau, dengosu, schinitzosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui est plein de lubies Ingresu to be full of whims Ispagnolu soliviantado Italianu che ha grilli per la tèsta Tedescu wer Grillen im Kopf hat.

allíntzu , agt Definitzione nau de ccn., chi est o istat ibertandho o disigiandho calecuna cosa de àtere, chi si faet is contos coment'e de dha tènnere in manu Sinònimos e contràrios apedhiosu Frases fit allintzu ispetendhe a l'azuare ma b'est abbarradu male candho at bidu chi mi ndhe so andhadu! ◊ est allintzu ca li dao custa cosa,ma si fadhit! ◊ allintzu, tue, ca nachi ti pagaiant, ma mi paret chi depes ispetare ancora! ◊ allintzu, deo, ca nachi bi la faghia in duas oras: bàtoro bi ndh'apo postu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plein d'espoir Ingresu hopeful Ispagnolu esperanzado Italianu speranzóso Tedescu hoffnungsvoll.

asserilàu , pps, agt: assirilau Definitzione de asserilare; chi est làngiu meda, nau de porcu chi giughet gremes Sinònimos e contràrios lagnu, marriu Tradutziones Frantzesu infesté de vers, plein de vers Ingresu wormy animal Ispagnolu animal verminoso Italianu animale verminóso Tedescu Tier voller Würmer.

capedhàda , nf Definitzione saludu fatu cun su capedhu; cropu giau a capedhu, briga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grand coup de chapeau, chapeau plein Ingresu clanger Ispagnolu sombrerazo Italianu scappellata, cappellata Tedescu Hutabnehmen.

chíbbalu, chíbbaru , agt: chíbberu Definitzione dhu narant pruschetotu de animales candho funt tzatzaos, prenos, e de produtos de sa terra candho essint bellos prenos, e de cosas ufradas; nau de gente, candho unu si credet unu pagu tropu o est ufrau (nau de sa natura de su mascu = arreta) Sinònimos e contràrios imbénnidu, introtzu, intrusciadu, pienu, zibbu / càdriu, crípinu, crispu, intreu, téteru, ufradu | ctr. acalamau, lentu, lenu Maneras de nàrrere csn: fiadu chíbberu = animali sanu, bellu e grassu; zúghere sa fune in chíbberu = zúghere sa fune tirada, crispa; èssere chíbberu (nadu de unu pro comente faghet) = èssere intreu, crèresi tropu, èssere ammurrionadu Frases zughiat sas titas chíbberas ca fit una die chena allatare ◊ tiu Antiogu fit cun ojos de braja a petus chíbberu ◊ giughet un'anca chíbbera, ofiada chi paret chi bi l'apant sulada ◊ s'ispiga chi siat bella e chíbbera e dogni ranu peset mesa líbbera! 2. s'abba calat chíbbera e su bentu che la fuetat atesu ◊ chilco a passu chíbberu in caminu peràulas chi mi abberzant in giaru como e cras puru de sas pedras su faedhu…(G.Fiori) 3. già sezis pagu chíbberu, oe: ite azis irmurzadu, canna de rú?! ◊ zughes sas piberistas longas e chíbberas che tudha de porcu Ètimu ltn. gibber, -era, -erum Tradutziones Frantzesu turgescent, prospère, bouffi d'orgueil, plein de morgue Ingresu turgid, prosperous Ispagnolu túrgido, próspero, orgulloso, arrogante Italianu tùrgido, prosperóso, trónfio Tedescu prall, blühend, aufgeblasen.

cólimu , agt: cólumu, cúlumu Definitzione chi est a oros, prenu prenu, nau de istrègios o misuras; cosa a meda / avb. a cólimu = a oros, prenu prenu de no bi càbere àteru: nadu de mesura podet èssere prena a cucurru (diferente de a oros, a rasu) Sinònimos e contràrios acucuradu, pienu / muntone Frases a sos proite dubbiosa isetat una risposta cóluma de sustàntzia ◊ su mundhu est cólumu de peleas 2. sas lúscias las ant pienadas a cólumu ◊ su trenu passat sempre a cólumu de zente ◊ s'arveghe zughet sas titas a cólumu de late 3. sufrit unu cúlumu ispaventosu de males Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu plein Ingresu full Ispagnolu colmo Italianu cólmo Tedescu voll.

coràle, coràli , agt, nm: coriale Definitzione de su coro; nau de ccn., de coro, chi adduit luego, chi si ammostat de bona volontade, chi est de coro bonu Sinònimos e contràrios amistantziosu, coràbbili, costrintu / abbideau, bolenterosu / carrale Maneras de nàrrere csn: frades coriales = frades de totuna mama e de totunu babbu; nebode c. = fizu de fizu o de fiza; connoschente, amigu, nemigu c. = chi istimat o chi ódiat forte Frases tzegos, tzopos e tulidos, fertos de guta corale ◊ rejones no mi contes a revessu si est beru chi m'istimas coriale (A.Dettori)◊ retzi un'istrinta de manu, ca ti la mandho forte e coriale! ◊ no ses istétiu bonu a mandai unu saludu a s'amigu corali! ◊ est prangendu e su prantu est corali! 2. custu pisedhu za est coriale a su cumandhu, mih: bastat de bi lu nàrrere chi andhat deretu! ◊ in su tribàgliu est forte, coriale, no tzedit mai pro istrachidúdine ◊ mancu lu présies a ti fàghere custu piaghere: tantu za l'agatas gai, coriale coriale!… 3. l'ant piantu e atitadu che corales Ètimu itl. corale Tradutziones Frantzesu cardiaque, cordial, affectueux, plein de bonne volonté Ingresu cardia, cordial Ispagnolu cardiaco, cordial, dócil Italianu cardìaco, cordiale, affettüóso, volenteróso, dòcile Tedescu Herz…, liebenswürdig, willig.

fundhuluzósu , agt Definitzione chi giughet o faet fundhurúgiu meda Sinònimos e contràrios fundarillosu / ttrs. fundharitzosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plein de lie Ingresu full of dregs Ispagnolu borroso, turbio Italianu feccióso Tedescu hefig.

iscucuài , vrb: iscucurai, iscucurare, iscucurrare, scucurai Definitzione trantzire su cúcuru de calecuna cosa, pigare e bogare su cucurru, su chi in s'istrégiu dhu'est in prus de is oros, betare sa cosa de un'istrégiu a imbuidadura; foedhandho de is boes, iscapiare de su carru; nau de is pódhighes (de is peis), isconcare, atumbare a forte sa conca a manera de che segare carre coment'e a iscovecadura; rfl. brinchidare a cúcuru ficadu, conca a bàsciu, e fintzes pèrdere is pilos de conca / lassare a ccn. che truncu iscucuradu = firmai chentza dhi fai narri su chi fut nendi Sinònimos e contràrios ilgavantare, illichidare, ismesujare, issucurare, sciusciai / igiúgnere | ctr. acucuai Frases li prenat sas bussacas de pisellu iscucuranne unu mesu muntone ◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che ndhe iscucurrare, de sa gàrriga ◊ faghimus carchi cosa pro che iscucurrare su malumore 2. istringhia sas dentes pro no piànghere candho mi iscucuraia sos pódhighes, andhendhe a pes nudos ◊ currimis a s'iscurtza cun sos pódhighes totu iscucurados 3. si nc'est iscucuau in funtana ◊ issu fut imbecendi e iscucuendisí Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire écouler le trop plein, vider Ingresu to fill, to take over flowing off Ispagnolu desmochar, descolmar Italianu scolmare Tedescu abstreichen.

isperansciàdu , agt Definitzione chi tenet bonu ibertu, chi istat isperandho, ibertandho Sinònimos e contràrios afideadu, isperanciosu | ctr. disisperadu Frases sos preitiosos si mustrant chensciosos cun totu, iperansciados e moltos de fàmine Tradutziones Frantzesu plein d'espoir Ingresu hopeful Ispagnolu esperanzado Italianu speranzóso Tedescu hoffnungsvoll.

mesumésu , avb Definitzione in mesu giustu giustu Sinònimos e contràrios perraberra Frases si est fadhidu mesumesu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en plein Ingresu completely Ispagnolu de lleno Italianu in pièno Tedescu mitten.

piénu , pps, agt, nm: plenu, prenu Definitzione de pienare e de plèniri, cun totu is matessi significaos; chi aintru no dhue at logu ca est totu ocupau, chi no dhue cabet àteru (ma a bortas nau fintzes in su sensu de meda, es. cussu móbbile est prenu de brúere, fróbbilu!; est su logu prenu de musca, sa linna betza prena de frommiga) Sinònimos e contràrios cenu, prenadu / cólimu / afiancu, atatu, mascadu, satzau / càrrigu, frunidu, prignu, semenadu | ctr. líchidu 1, sbuidu, tufudu Maneras de nàrrere csn: p. a ponte a ponte (nadu de isterzu)= a cucurru, a meda, a istibbu, a issacu; prenu che ou (nadu de isterzu o de chie at manigadu)= prenu ’eretu, de no càbere prus nudha; terra prena a trigu, a órgiu, a fà, o àteru = chi bi ant semenadu trigu, orzu, fae, o àteru; plenu de doloris = chi est totu dólimas, chi li dolet in totu sa carena; prenu de chentu e unu male = malu meda (nadu de ccn.); fàghere su prenu = prenare deunudotu; leare, iscúdere a punzu prenu = cun su punzu afissu o serradu; su pienu de sa Luna = candho sa Luna est tundha tundha, si bidet totu intrea; leare in prenu (iscudindhe) = fèrrere bene, de fàghere totu s'efetu Frases amus prenu s'ortu a fae ◊ cuss'isterzu l'apo prenu deo ◊ ndhe apo prenu su logu, at prenu sa broca ◊ sa piata s'ibboideit coment'etotu si fit piena ◊ de custas lendhas ndhe ant prenu su logu 2. sa die fit piena a ponte a ponte de càntigos, ballos, brincos, giogos e risos ◊ fit pienu de dépidos cun sa butega ◊ portat is manus prenas de ungas mannas ◊ su monte nostru fit prenu de onzi linna ◊ apu agatau cust'ampudha prena: is atras funt buidas ◊ sa note fit galu tépia e prena de istedhos 3. fit arendhe e at lassadu s'aradu intro de su sulcu, in su pienu ◊ in su prenu no bi depet colare bestiàmine ca faghet dannu ◊ cussus animalis faint dannu in is terras prenas a trigu! 4. cussos sunt tirriosos e prenos de pretesas ◊ fit unu trighínnia bellu, prenu, primariu, cumpridu ◊ fostei est sempri impressiu, sempri prenu de cosa de fai… (A.Garau) Sambenados e Provèrbios prb: sa brenti prena non creit a sa sbúida Ètimu ltn. plenus Tradutziones Frantzesu plein, rempli, encombré Ingresu full, hight, filled Ispagnolu lleno, colmado, repleto Italianu pièno, cólmo, sàturo, brulicante, infestato Tedescu voll, erfüllt.

pinghinósu , agt Definitzione chi est totu brutu, mescamente brutu de ógiu o pingu, totu a marcos de ógiu Sinònimos e contràrios brutu, losingiosu, untinadu, untinosu Frases sa giustíscia t'incantet, pinghinosa, mandrona, maca e bruta! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plein de taches Ingresu greasy Ispagnolu salpicado de aceite Italianu frittellóso Tedescu fleckig.

podhinósu , agt Definitzione nau de farra, chi portat pódhine meda; chi est intzitziedhau Sinònimos e contràrios fodhinosu / mascarosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plein de son Ingresu branny Ispagnolu con mucho salvado Italianu cruscóso Tedescu kleiig.

poxilósu , agt: pulicosu, puligiosu, puligosu, pulixosu Definitzione chi portat púlighe, chi est càrrigu prenu de púlighe Sinònimos e contràrios cdh. puliciosu Sambenados e Provèrbios prb: cini si corcat cun calledhu si ndi pesat puligiosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plein de puces Ingresu flea ridden Ispagnolu pulgoso Italianu pulcióso Tedescu flöhig.

spessiàu , agt: ispetziadu, spetziau 1 Definitzione nau de ccn., chi est de bona ispétzia, chi ndhe tenet gana, chi in su fàere est abbistu e lestru, chi no istat duiddui, chi tenet prontesa e trassas puru; chi foedhat a boghe arta e lestru; fintzes macóciu, unu pagu macu Sinònimos e contràrios abbilidadosu, capaci, disgagiadu, gafe, lestru, prontu / macóciu Frases cussu piciochedhu po istudiai est spetziau: si aconcat a su líbburu chi fait prexeri! ◊ spetziadedhus!… de a mengianu dhis bandat su semidanu! (G.Cadeddu)◊ cussu piciocu est spetziau po trabballai Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plein d'aisance Ingresu natural Ispagnolu desenvuelto, espabilado Italianu spigliato Tedescu unbefangen.

spiscinètu , agt Definitzione foedhandho de piciochedhu, chi est abbistu, pibirudu, chi foedhat chentza bregúngia Sinònimos e contràrios allutinedhu, ispabillu Frases ma càstia custus piciochedhus de oi a spiscinetus chi funt: a is tempus mius fustis drommius! ◊ spiscinetu, totu afródhiu e conca modhi est, cussu! Tradutziones Frantzesu plein de vivacité Ingresu lively Ispagnolu avispado Italianu vispo Tedescu munter.

«« Torra a chircare