barriàdu , pps, agt Definitzione
de barriare; chi portat càrrigu; chi ndhe portat meda (frutu, machiori, pinzos de… mascu)
Sinònimos e contràrios
carrigadu
/
gàrrigu,
frunidu
| ctr.
líchidu 1,
iscàrrigu
Frases
fimus in medas e amus barriadu coitendhe ◊ tue za as barriadu, a machine! ◊ lampu a barriadu chi at cussu: no ndhe narat una zusta!
2.
ocannu sas olias sunt barriadas meda ◊ semus barriados de males e no ndhe podimus a fàghere ispesa manna
3.
cussu za nachi est barriadu e la cuntentat sa muzere!
Tradutziones
Frantzesu
chargé
Ingresu
load (ed)
Ispagnolu
cargado
Italianu
caricato,
càrico
Tedescu
geladen,
voll.
bàrriu , nm, agt Definitzione
su tanti de cosa chi bastat po carrigare a unu, o un'animale, una màchina; mesura de 60 (o de 100) litros; chi portat càrrigu; nau de fémina, chi est príngia / èssere b. che pedhe de assile, a pilu in pedhe = càrrigu meda (nau de matas po su frutu)
Sinònimos e contràrios
càrrigu
/
barriadu,
prenu
| ctr.
líchidu 1,
scàrrigu
Frases
apo una labia de duos bàrrios e unu carradellu de bator bàrrios ◊ tiras treme treme bàrrios pesudos
2.
Mont'Albu est bàrriu de nie ◊ sas àrbures sunt bàrrias de frutuàriu
3.
cudhae sos terrinos sunt piús in pendheu e bàrrios de ruedhu
4.
sas àrvures ocannu sunt bàrrias che pedhe de assile: no est in contu sa landhe chi giughent!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Barriu
/
prb:
in caminu si acontzant sos bàrrios ◊ bàrriu minore remiarzu mannu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
charge
Ingresu
load (ed)
Ispagnolu
carga
Italianu
càrico
Tedescu
Laden,
voll.
cólimu , agt: cólumu,
cúlumu Definitzione
chi est a oros, prenu prenu, nau de istrègios o misuras; cosa a meda / avb. a cólimu = a oros, prenu prenu de no bi càbere àteru: nadu de mesura podet èssere prena a cucurru (diferente de a oros, a rasu)
Sinònimos e contràrios
acucuradu,
pienu
/
muntone
Frases
a sos proite dubbiosa isetat una risposta cóluma de sustàntzia ◊ su mundhu est cólumu de peleas
2.
sas lúscias las ant pienadas a cólumu ◊ su trenu passat sempre a cólumu de zente ◊ s'arveghe zughet sas titas a cólumu de late
3.
sufrit unu cúlumu ispaventosu de males
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
plein
Ingresu
full
Ispagnolu
colmo
Italianu
cólmo
Tedescu
voll.
larilàri, larillàris , avb Definitzione
chi ndh'est càrrigu, chi ndhe portat meda (pruschetotu de cosa minuda, pitica, fintzes de abba), chi est cagiagàgia; chi est prenu a oros, prenu totu / èssere l.
Sinònimos e contràrios
biraira,
ghiraghira,
iragunoru,
laralara,
tilchiatílchia
/
pienu
Frases
zughet sos pantalones larilari de saurra ◊ sa pira in terra est larilari de frommiga ◊ bodhindhe morisca mi so fatu larilari de ispina
Tradutziones
Frantzesu
débordant
Ingresu
crowded
Ispagnolu
repleto
Italianu
gremito,
rigurgitante
Tedescu
überfüllt,
voll.
piénu , pps, agt, nm: plenu,
prenu Definitzione
de pienare e de plèniri, cun totu is matessi significaos; chi aintru no dhue at logu ca est totu ocupau, chi no dhue cabet àteru (ma a bortas nau fintzes in su sensu de meda, es. cussu móbbile est prenu de brúere, fróbbilu!; est su logu prenu de musca, sa linna betza prena de frommiga)
Sinònimos e contràrios
cenu,
prenadu
/
cólimu
/
afiancu,
atatu,
mascadu,
satzau
/
càrrigu,
frunidu,
prignu,
semenadu
| ctr.
líchidu 1,
sbuidu,
tufudu
Maneras de nàrrere
csn:
p. a ponte a ponte (nadu de isterzu)= a cucurru, a meda, a istibbu, a issacu; prenu che ou (nadu de isterzu o de chie at manigadu)= prenu ’eretu, de no càbere prus nudha; terra prena a trigu, a órgiu, a fà, o àteru = chi bi ant semenadu trigu, orzu, fae, o àteru; plenu de doloris = chi est totu dólimas, chi li dolet in totu sa carena; prenu de chentu e unu male = malu meda (nadu de ccn.); fàghere su prenu = prenare deunudotu; leare, iscúdere a punzu prenu = cun su punzu afissu o serradu; su pienu de sa Luna = candho sa Luna est tundha tundha, si bidet totu intrea; leare in prenu (iscudindhe) = fèrrere bene, de fàghere totu s'efetu
Frases
amus prenu s'ortu a fae ◊ cuss'isterzu l'apo prenu deo ◊ ndhe apo prenu su logu, at prenu sa broca ◊ sa piata s'ibboideit coment'etotu si fit piena ◊ de custas lendhas ndhe ant prenu su logu
2.
sa die fit piena a ponte a ponte de càntigos, ballos, brincos, giogos e risos ◊ fit pienu de dépidos cun sa butega ◊ portat is manus prenas de ungas mannas ◊ su monte nostru fit prenu de onzi linna ◊ apu agatau cust'ampudha prena: is atras funt buidas ◊ sa note fit galu tépia e prena de istedhos
3.
fit arendhe e at lassadu s'aradu intro de su sulcu, in su pienu ◊ in su prenu no bi depet colare bestiàmine ca faghet dannu ◊ cussus animalis faint dannu in is terras prenas a trigu!
4.
cussos sunt tirriosos e prenos de pretesas ◊ fit unu trighínnia bellu, prenu, primariu, cumpridu ◊ fostei est sempri impressiu, sempri prenu de cosa de fai… (A.Garau)
Sambenados e Provèrbios
prb:
sa brenti prena non creit a sa sbúida
Ètimu
ltn.
plenus
Tradutziones
Frantzesu
plein,
rempli,
encombré
Ingresu
full,
hight,
filled
Ispagnolu
lleno,
colmado,
repleto
Italianu
pièno,
cólmo,
sàturo,
brulicante,
infestato
Tedescu
voll,
erfüllt.
prígnu , agt: príngiu,
prinzu Definitzione
nau de fémina o de animale, chi portat su fedu in corpus; nau de css. cosa, chi est prena prena, bentruda
Sinònimos e contràrios
gràidu,
impedidu,
próssimu
| ctr.
anzadu
Maneras de nàrrere
csn:
bèniri príngia = bènnere ràida; muru príngiu = a bentre, apunt'a ndhe rúere; prinza a minuju = príngia de pagu; èssere prigna manna = ràida a mannu, apunta a s'illierare (o anzare, nadu de animale)
Frases
abarrat noi mesis príngia, sa fémina ◊ sos malàdios de idropisia parent prinzos de nobe meses ◊ s'animali príngiu tocat a dhu pigai cun prus delicadesa ◊ est arreada prinza cada vorta chi su maridu si ndh'at iscanzau su cinghedhu
2.
anchi dhi calit lampu príngiu chi fatzat milla lampixedhus!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
gravide
Ingresu
pregnant
Ispagnolu
preñada,
embarazada
Italianu
prégno
Tedescu
schwanger,
trächtig,
voll.
stibbíu , pps, agt: istibbidu Definitzione
de stibbiri; nau de istrégiu o de logu, chi est prenu a isticu
Sinònimos e contràrios
insacadu
2.
at passau unu pulma stibbiu de genti
Tradutziones
Frantzesu
entassé
Ingresu
crammed
Ispagnolu
repleto
Italianu
stipato
Tedescu
überfüllt,
gedrängt voll.