barriàdu , pps, agt Definizione
de barriare; chi portat càrrigu; chi ndhe portat meda (frutu, machiori, pinzos de… mascu)
Sinonimi e contrari
carrigadu
/
gàrrigu,
frunidu
| ctr.
líchidu 1,
iscàrrigu
Frasi
fimus in medas e amus barriadu coitendhe ◊ tue za as barriadu, a machine! ◊ lampu a barriadu chi at cussu: no ndhe narat una zusta!
2.
ocannu sas olias sunt barriadas meda ◊ semus barriados de males e no ndhe podimus a fàghere ispesa manna
3.
cussu za nachi est barriadu e la cuntentat sa muzere!
Traduzioni
Francese
chargé
Inglese
load (ed)
Spagnolo
cargado
Italiano
caricato,
càrico
Tedesco
geladen,
voll.
bàrriu , nm, agt Definizione
su tanti de cosa chi bastat po carrigare a unu, o un'animale, una màchina; mesura de 60 (o de 100) litros; chi portat càrrigu; nau de fémina, chi est príngia / èssere b. che pedhe de assile, a pilu in pedhe = càrrigu meda (nau de matas po su frutu)
Sinonimi e contrari
càrrigu
/
barriadu,
prenu
| ctr.
líchidu 1,
scàrrigu
Frasi
apo una labia de duos bàrrios e unu carradellu de bator bàrrios ◊ tiras treme treme bàrrios pesudos
2.
Mont'Albu est bàrriu de nie ◊ sas àrbures sunt bàrrias de frutuàriu
3.
cudhae sos terrinos sunt piús in pendheu e bàrrios de ruedhu
4.
sas àrvures ocannu sunt bàrrias che pedhe de assile: no est in contu sa landhe chi giughent!
Cognomi e Proverbi
smb:
Barriu
/
prb:
in caminu si acontzant sos bàrrios ◊ bàrriu minore remiarzu mannu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
charge
Inglese
load (ed)
Spagnolo
carga
Italiano
càrico
Tedesco
Laden,
voll.
cólimu , agt: cólumu,
cúlumu Definizione
chi est a oros, prenu prenu, nau de istrègios o misuras; cosa a meda / avb. a cólimu = a oros, prenu prenu de no bi càbere àteru: nadu de mesura podet èssere prena a cucurru (diferente de a oros, a rasu)
Sinonimi e contrari
acucuradu,
pienu
/
muntone
Frasi
a sos proite dubbiosa isetat una risposta cóluma de sustàntzia ◊ su mundhu est cólumu de peleas
2.
sas lúscias las ant pienadas a cólumu ◊ su trenu passat sempre a cólumu de zente ◊ s'arveghe zughet sas titas a cólumu de late
3.
sufrit unu cúlumu ispaventosu de males
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
plein
Inglese
full
Spagnolo
colmo
Italiano
cólmo
Tedesco
voll.
larilàri, larillàris , avb Definizione
chi ndh'est càrrigu, chi ndhe portat meda (pruschetotu de cosa minuda, pitica, fintzes de abba), chi est cagiagàgia; chi est prenu a oros, prenu totu / èssere l.
Sinonimi e contrari
biraira,
ghiraghira,
iragunoru,
laralara,
tilchiatílchia
/
pienu
Frasi
zughet sos pantalones larilari de saurra ◊ sa pira in terra est larilari de frommiga ◊ bodhindhe morisca mi so fatu larilari de ispina
Traduzioni
Francese
débordant
Inglese
crowded
Spagnolo
repleto
Italiano
gremito,
rigurgitante
Tedesco
überfüllt,
voll.
piénu , pps, agt, nm: plenu,
prenu Definizione
de pienare e de plèniri, cun totu is matessi significaos; chi aintru no dhue at logu ca est totu ocupau, chi no dhue cabet àteru (ma a bortas nau fintzes in su sensu de meda, es. cussu móbbile est prenu de brúere, fróbbilu!; est su logu prenu de musca, sa linna betza prena de frommiga)
Sinonimi e contrari
cenu,
prenadu
/
cólimu
/
afiancu,
atatu,
mascadu,
satzau
/
càrrigu,
frunidu,
prignu,
semenadu
| ctr.
líchidu 1,
sbuidu,
tufudu
Modi di dire
csn:
p. a ponte a ponte (nadu de isterzu)= a cucurru, a meda, a istibbu, a issacu; prenu che ou (nadu de isterzu o de chie at manigadu)= prenu ’eretu, de no càbere prus nudha; terra prena a trigu, a órgiu, a fà, o àteru = chi bi ant semenadu trigu, orzu, fae, o àteru; plenu de doloris = chi est totu dólimas, chi li dolet in totu sa carena; prenu de chentu e unu male = malu meda (nadu de ccn.); fàghere su prenu = prenare deunudotu; leare, iscúdere a punzu prenu = cun su punzu afissu o serradu; su pienu de sa Luna = candho sa Luna est tundha tundha, si bidet totu intrea; leare in prenu (iscudindhe) = fèrrere bene, de fàghere totu s'efetu
Frasi
amus prenu s'ortu a fae ◊ cuss'isterzu l'apo prenu deo ◊ ndhe apo prenu su logu, at prenu sa broca ◊ sa piata s'ibboideit coment'etotu si fit piena ◊ de custas lendhas ndhe ant prenu su logu
2.
sa die fit piena a ponte a ponte de càntigos, ballos, brincos, giogos e risos ◊ fit pienu de dépidos cun sa butega ◊ portat is manus prenas de ungas mannas ◊ su monte nostru fit prenu de onzi linna ◊ apu agatau cust'ampudha prena: is atras funt buidas ◊ sa note fit galu tépia e prena de istedhos
3.
fit arendhe e at lassadu s'aradu intro de su sulcu, in su pienu ◊ in su prenu no bi depet colare bestiàmine ca faghet dannu ◊ cussus animalis faint dannu in is terras prenas a trigu!
4.
cussos sunt tirriosos e prenos de pretesas ◊ fit unu trighínnia bellu, prenu, primariu, cumpridu ◊ fostei est sempri impressiu, sempri prenu de cosa de fai… (A.Garau)
Cognomi e Proverbi
prb:
sa brenti prena non creit a sa sbúida
Etimo
ltn.
plenus
Traduzioni
Francese
plein,
rempli,
encombré
Inglese
full,
hight,
filled
Spagnolo
lleno,
colmado,
repleto
Italiano
pièno,
cólmo,
sàturo,
brulicante,
infestato
Tedesco
voll,
erfüllt.
prígnu , agt: príngiu,
prinzu Definizione
nau de fémina o de animale, chi portat su fedu in corpus; nau de css. cosa, chi est prena prena, bentruda
Sinonimi e contrari
gràidu,
impedidu,
próssimu
| ctr.
anzadu
Modi di dire
csn:
bèniri príngia = bènnere ràida; muru príngiu = a bentre, apunt'a ndhe rúere; prinza a minuju = príngia de pagu; èssere prigna manna = ràida a mannu, apunta a s'illierare (o anzare, nadu de animale)
Frasi
abarrat noi mesis príngia, sa fémina ◊ sos malàdios de idropisia parent prinzos de nobe meses ◊ s'animali príngiu tocat a dhu pigai cun prus delicadesa ◊ est arreada prinza cada vorta chi su maridu si ndh'at iscanzau su cinghedhu
2.
anchi dhi calit lampu príngiu chi fatzat milla lampixedhus!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
gravide
Inglese
pregnant
Spagnolo
preñada,
embarazada
Italiano
prégno
Tedesco
schwanger,
trächtig,
voll.
stibbíu , pps, agt: istibbidu Definizione
de stibbiri; nau de istrégiu o de logu, chi est prenu a isticu
Sinonimi e contrari
insacadu
2.
at passau unu pulma stibbiu de genti
Traduzioni
Francese
entassé
Inglese
crammed
Spagnolo
repleto
Italiano
stipato
Tedesco
überfüllt,
gedrängt voll.