Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apuría, apurída , nf Definition su èssere apuridos, cosa chi faet apurire Synonyms e antonyms aprentu, apurimentu, apuru / aprentu, apretura, perículu Sentences sa mente in sos afannos est dutora, la faghet s'apuria intraniada (P.Casu)◊ si l'at bida s'apurida!… Etymon srd. Translations French harcèlement English heavy nuisance Spanish molestia grande Italian molèstia prolungata, eccessiva German Qual.

gràe , agt: grai, grave Definition nau de cosa, chi pesat meda, o fintzes chi costat meda coment'e trebballu, patimentu o àteru; si podet nàrrere fintzes de cumportamentu / min. graitu = unu pagu grae, graixedhu (= unu pagu grae, grae meda) Synonyms e antonyms greu, pesante, pesosu, pesudu, troposu / infadosu / séliu | ctr. lébiu Idioms csn: èssiri grai de origas (nadu de unu) = chi est de mal'intesa, chi no iscurtat, o fintzas chi est surdu; sonnu grai = meda, de no s'ischidare pro intèndhere cosa; èssiri a grai = càrrigu, barriadu; parai sa tella a grai = male, chi no bi isparat candho s'animale si ndhe leat su papu Sentences e chini dha movit sa carrada prena? est grai, balla! ◊ no ti at a èssere grai a cumprèndhere poite semus riunitos ◊ tue ses una pessone grave che tronu ◊ sa maladia l'at leadu a grae 2. custa betzesa est semper piús grae e mi pesat meda 3. gei ses grai, de origas: una barrina bella!…◊ no dhu bis ca seu a grai, ca portu sa genna a codhu?! Etymon ltn. gravis, -e Translations French lourd English heavy Spanish pesado Italian pesante, gravóso German schwer, beschwerlich, langweilig.

ingraíe , vrb: ingraire, ingrairi Definition fàere prus pesosu, prus grae, aciúnghere pesu; fintzes istare peus de salude Synonyms e antonyms aggravae, impeorai, ingrajai, ingraonzare | ctr. illezerigare Sentences muzere mia si est ingraida ◊ prus ses ingraendi e prus ses timorosa! ◊ su coro meu como si est ingraidu Etymon srd. Translations French alourdir English to make heavy Spanish recargar Italian appesantire German belasten, schwer machen.

ingrajài , vrb Definition essire grae, pesosu, pèrdere s'abbilesa de si mòvere po immarritzone, maladia, becesa (e fintzes improssimare) Synonyms e antonyms ingraie, ingraonzare / ingrabidare Sentences certas curas ingrajant su mali ◊ sa malaria est ingrajendi 2. passaus pagus mesis de su primu fillu est torra ingrajara Etymon srd. Translations French s'alourdir English to become heavy Spanish volverse pesado, torpe Italian diventare pesante German schwerer werden.

istrampàda , nf: istrempata, istrumpada, strumpada Definition orrutòrgia mala a terra, de artu e a cropu; fintzes betada a terra fata apostadamente (a giogu); cropu forte, atzapulada a ccn. logu Synonyms e antonyms addràbbulu, addrobbulada, arratroxa, arruta, ijonada, irdobboinada, iscorjada, isdobbinada, istràmpida, sciotada / cdh. strampata / istrumpa / atapada Idioms csn: giogare, gherrare a istrampadas = giogai, gherrai a istrumpas; fàghere o pònnere cosa a istrumpada = a istràmpidu Sentences a s'umbra tua t'irroches fatendhe deo s'abbaidada… dias un'istrampada chi da'inie no ti toches! ◊ s'istrampada chi damus nos bàrriat de fangu ◊ est camminandhe a piotu a piotu pro no dare carchi istrampada 2. fint giogos de gioventude, a ghintadas e a s'istrampada, pro bogare balentia ◊ su fiascu no lu ponzas a istrumpada, ca est fridu! 3. su barconitu fit totu iscancaredhatu dae sas istrempatas de su ventu Etymon srd. Translations French chute English heavy fall Spanish caída, desplome Italian stramazzata German Fall.

pastéri , agt, nm Definition chi o chie papat meda, ma nau pruschetotu in su sensu de bòllere tropu, totu issu / èssere cafudu e p. = zúghere bentre manna e… manigare meda Synonyms e antonyms allambridu, allupidu, bentranu, inguglionalzu, iscorpargiau, livone, mangiufoni, sassagoni, sgalluponi, tuvonarxu Sentences pasterone, ti màndhigas un'armentu! ◊ su corvu e s'unturzu sunt ambos pasteris: s'isméntigant in d-unu corpus mortu! ◊ e ite sos pasteris si podiant… continu fint istados sempre in gherra pro lu pòdere otènnere unu sartu! ◊ ita cani pasteri chi est su miu!… Etymon srd. Translations French gros mangeur English heavy eater Spanish comilón Italian mangióne German Fresser, Vielfraß.

pesósu , agt Definition nau de cosa, chi pesat meda, o fintzes chi costat meda coment'e trebballu, patimentu o àteru, o fintzes chi ofendhet Synonyms e antonyms grae, greu, pesante, pesudu | ctr. lébiu Sentences camino cun passu pesosu ◊ est pesosu che piumbu soltu ◊ sissi, gei dh'apu biu cun d-una gruxi pesosa! 2. si m'iscapas peràulas pesosas ti refàcio e ti naro àteras cosas! Etymon srd. Translations French lourd English heavy Spanish pesado Italian pesante, grave German schwer.

sassagòni , agt, nm: satzagoni Definition chi o chie papat meda, a tropu, costumat a si tzatzare tropu Synonyms e antonyms allupidu, bentranu, brentaritu, ingrofonadore, inguglione, livone, lupru, mandhigone, pasteri, sgalluponi, tuvidore, tuvonarxu Sentences cussu satzagoni portat sa brenti che cadinu isfundau! ◊ papa, papa, sassagoni: cenadindi! Etymon srd. Translations French gros mangeur English heavy eater Spanish tragón Italian mangióne German Vielfraß.

sciotàda , nf: isciotada* Definition orruta a terra a iscutuladura, a cropu / donai una s. a terra Synonyms e antonyms arratroxa, atzapulada, dobbo 1, dubba, iscartinada, istrampada, tóbbida Translations French chute, bruit sourd English heavy fall Spanish batacazo Italian stramazzata, tónfo German Fall, Sturz.

scrantiàda , nf Definition orruta mala Synonyms e antonyms alliscinada, fuzida, iscartinada, iscradiada, liscigada Etymon srd. Translations French mauvaise chute English heavy fall Spanish costalada Italian caduta rovinósa German heftiger Sturz.

tregonàda , nf Definition iscutulada de abba, próina manna Synonyms e antonyms abbisciada, abbísciu, bírrida, dallúviu, defúgliu, pióida, strasura Sentences isérghidu est che grodhe in su padente in cudha note iscura e chena luna a tregonadas de abba e nie e bentu (L.Marteddu) Translations French averse English heavy shower Spanish chaparrón Italian rovèscio German Schauer.

tropósu , agt Definition chi est tropu grae, pesat tropu, nau fintzes de dolore, afrigimentu, de fortza a tropu Synonyms e antonyms grae, pesosu, pesudu / càdriu, fruscu 1 | ctr. lébiu 2. custa pena est troposa ◊ sos abbusos chi at fatu sunt troposos ◊ s'abba potet èssere neta o bruta, firma o currente, selena o troposa Etymon srd. Translations French lourd, pesant, dur English heavy Spanish pesado, gravoso Italian pesante, grève, gravóso German schwer, schmerzlich.