Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

apuría, apurída , nf Definitzione su èssere apuridos, cosa chi faet apurire Sinònimos e contràrios aprentu, apurimentu, apuru / aprentu, apretura, perículu Frases sa mente in sos afannos est dutora, la faghet s'apuria intraniada (P.Casu)◊ si l'at bida s'apurida!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu harcèlement Ingresu heavy nuisance Ispagnolu molestia grande Italianu molèstia prolungata, eccessiva Tedescu Qual.

gràe , agt: grai, grave Definitzione nau de cosa, chi pesat meda, o fintzes chi costat meda coment'e trebballu, patimentu o àteru; si podet nàrrere fintzes de cumportamentu / min. graitu = unu pagu grae, graixedhu (= unu pagu grae, grae meda) Sinònimos e contràrios greu, pesante, pesosu, pesudu, troposu / infadosu / séliu | ctr. lébiu Maneras de nàrrere csn: èssiri grai de origas (nadu de unu) = chi est de mal'intesa, chi no iscurtat, o fintzas chi est surdu; sonnu grai = meda, de no s'ischidare pro intèndhere cosa; èssiri a grai = càrrigu, barriadu; parai sa tella a grai = male, chi no bi isparat candho s'animale si ndhe leat su papu Frases e chini dha movit sa carrada prena? est grai, balla! ◊ no ti at a èssere grai a cumprèndhere poite semus riunitos ◊ tue ses una pessone grave che tronu ◊ sa maladia l'at leadu a grae 2. custa betzesa est semper piús grae e mi pesat meda 3. gei ses grai, de origas: una barrina bella!…◊ no dhu bis ca seu a grai, ca portu sa genna a codhu?! Ètimu ltn. gravis, -e Tradutziones Frantzesu lourd Ingresu heavy Ispagnolu pesado Italianu pesante, gravóso Tedescu schwer, beschwerlich, langweilig.

ingraíe , vrb: ingraire, ingrairi Definitzione fàere prus pesosu, prus grae, aciúnghere pesu; fintzes istare peus de salude Sinònimos e contràrios aggravae, impeorai, ingrajai, ingraonzare | ctr. illezerigare Frases muzere mia si est ingraida ◊ prus ses ingraendi e prus ses timorosa! ◊ su coro meu como si est ingraidu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu alourdir Ingresu to make heavy Ispagnolu recargar Italianu appesantire Tedescu belasten, schwer machen.

ingrajài , vrb Definitzione essire grae, pesosu, pèrdere s'abbilesa de si mòvere po immarritzone, maladia, becesa (e fintzes improssimare) Sinònimos e contràrios ingraie, ingraonzare / ingrabidare Frases certas curas ingrajant su mali ◊ sa malaria est ingrajendi 2. passaus pagus mesis de su primu fillu est torra ingrajara Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'alourdir Ingresu to become heavy Ispagnolu volverse pesado, torpe Italianu diventare pesante Tedescu schwerer werden.

istrampàda , nf: istrempata, istrumpada, strumpada Definitzione orrutòrgia mala a terra, de artu e a cropu; fintzes betada a terra fata apostadamente (a giogu); cropu forte, atzapulada a ccn. logu Sinònimos e contràrios addràbbulu, addrobbulada, arratroxa, arruta, ijonada, irdobboinada, iscorjada, isdobbinada, istràmpida, sciotada / cdh. strampata / istrumpa / atapada Maneras de nàrrere csn: giogare, gherrare a istrampadas = giogai, gherrai a istrumpas; fàghere o pònnere cosa a istrumpada = a istràmpidu Frases a s'umbra tua t'irroches fatendhe deo s'abbaidada… dias un'istrampada chi da'inie no ti toches! ◊ s'istrampada chi damus nos bàrriat de fangu ◊ est camminandhe a piotu a piotu pro no dare carchi istrampada 2. fint giogos de gioventude, a ghintadas e a s'istrampada, pro bogare balentia ◊ su fiascu no lu ponzas a istrumpada, ca est fridu! 3. su barconitu fit totu iscancaredhatu dae sas istrempatas de su ventu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chute Ingresu heavy fall Ispagnolu caída, desplome Italianu stramazzata Tedescu Fall.

pastéri , agt, nm Definitzione chi o chie papat meda, ma nau pruschetotu in su sensu de bòllere tropu, totu issu / èssere cafudu e p. = zúghere bentre manna e… manigare meda Sinònimos e contràrios allambridu, allupidu, bentranu, inguglionalzu, iscorpargiau, livone, mangiufoni, sassagoni, sgalluponi, tuvonarxu Frases pasterone, ti màndhigas un'armentu! ◊ su corvu e s'unturzu sunt ambos pasteris: s'isméntigant in d-unu corpus mortu! ◊ e ite sos pasteris si podiant… continu fint istados sempre in gherra pro lu pòdere otènnere unu sartu! ◊ ita cani pasteri chi est su miu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gros mangeur Ingresu heavy eater Ispagnolu comilón Italianu mangióne Tedescu Fresser, Vielfraß.

pesósu , agt Definitzione nau de cosa, chi pesat meda, o fintzes chi costat meda coment'e trebballu, patimentu o àteru, o fintzes chi ofendhet Sinònimos e contràrios grae, greu, pesante, pesudu | ctr. lébiu Frases camino cun passu pesosu ◊ est pesosu che piumbu soltu ◊ sissi, gei dh'apu biu cun d-una gruxi pesosa! 2. si m'iscapas peràulas pesosas ti refàcio e ti naro àteras cosas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lourd Ingresu heavy Ispagnolu pesado Italianu pesante, grave Tedescu schwer.

sassagòni , agt, nm: satzagoni Definitzione chi o chie papat meda, a tropu, costumat a si tzatzare tropu Sinònimos e contràrios allupidu, bentranu, brentaritu, ingrofonadore, inguglione, livone, lupru, mandhigone, pasteri, sgalluponi, tuvidore, tuvonarxu Frases cussu satzagoni portat sa brenti che cadinu isfundau! ◊ papa, papa, sassagoni: cenadindi! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gros mangeur Ingresu heavy eater Ispagnolu tragón Italianu mangióne Tedescu Vielfraß.

sciotàda , nf: isciotada* Definitzione orruta a terra a iscutuladura, a cropu / donai una s. a terra Sinònimos e contràrios arratroxa, atzapulada, dobbo 1, dubba, iscartinada, istrampada, tóbbida Tradutziones Frantzesu chute, bruit sourd Ingresu heavy fall Ispagnolu batacazo Italianu stramazzata, tónfo Tedescu Fall, Sturz.

scrantiàda , nf Definitzione orruta mala Sinònimos e contràrios alliscinada, fuzida, iscartinada, iscradiada, liscigada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mauvaise chute Ingresu heavy fall Ispagnolu costalada Italianu caduta rovinósa Tedescu heftiger Sturz.

tregonàda , nf Definitzione iscutulada de abba, próina manna Sinònimos e contràrios abbisciada, abbísciu, bírrida, dallúviu, defúgliu, pióida, strasura Frases isérghidu est che grodhe in su padente in cudha note iscura e chena luna a tregonadas de abba e nie e bentu (L.Marteddu) Tradutziones Frantzesu averse Ingresu heavy shower Ispagnolu chaparrón Italianu rovèscio Tedescu Schauer.

tropósu , agt Definitzione chi est tropu grae, pesat tropu, nau fintzes de dolore, afrigimentu, de fortza a tropu Sinònimos e contràrios grae, pesosu, pesudu / càdriu, fruscu 1 | ctr. lébiu 2. custa pena est troposa ◊ sos abbusos chi at fatu sunt troposos ◊ s'abba potet èssere neta o bruta, firma o currente, selena o troposa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lourd, pesant, dur Ingresu heavy Ispagnolu pesado, gravoso Italianu pesante, grève, gravóso Tedescu schwer, schmerzlich.

«« Torra a chircare