Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acodíe, acodíri , vrb: acudi, acudire, acudiri Definition cúrrere a unu logu po ccn. o calecunu bisóngiu o apretu, bènnere, furriare a domo; fàere a tempus a una cosa, arrennèscere a sighire su chi narat s'àteru, a cumprèndhere luego / pps. acurtu e acudidu; acudi una cosa, de una cosa = fàghere a tempus a ndhe godire, leare, o àteru Synonyms e antonyms achipire, acosiare, acostai, aprobiai, assuprire, bènnere, ghirare, lòmpere / aúrrere Sentences candho l'ant bidu rutu sunt acudidos totu a ndhe lu pesare ◊ acudide a su fogu fuidu! ◊ acudei, sunt bocendi a unu! ◊ zente meda est acudia a dhos bíere ◊ àturus piciochedhus fuant acudendi a biri s'automóbbili ◊ sa zente acudit a su divertimentu ◊ si no acodint is de biginau a dhas istagiai ciai si donant una bona craminada!◊ si fia istada sola, comente aia fatu a ndhe acudire a inoghe?! 2. ndhe acudeint cun binujos e coidales iscalaviados ◊ candho as a acudire in letu de sida a ue est mamma tua sa fàcia frita ti at a iscaldire cun sa sua 3. nu apu acurtu a pigai su postali ◊ a sa sola totu custu traballu no l'acudo ◊ toca e agiudamí ca assinuncas no acudu! ◊ a mesudí no acudu a torrai ◊ cumenti fatzu in cuatru dis a ti acudi pantalonis e giacheta?! ◊ current pro acudire zoronada ◊ tui ca cannoscis sa língua tedesca, dhus acudis a cumprendi su chi narant? ◊ ita totu ses narendi, chi no ti acudu?! ◊ dèu cumentzu a bandai, chi potzu acudi postu ◊ innantis fis a lèpores e pudhas a cantu ndhe potias acudire! ◊ sa missa che at a èssere finia, ma chissai chi l'acuda! ◊ camminai candu teneis sa luxi, prima chi s'acudat s'iscuriu! Etymon spn. Translations French accourir English to run Spanish acudir Italian accórrere, fare in tèmpo German eilen, rechtzeitig schaffen.

atraessàre , vrb: atraissare, atravessai, atressai, atrevessai, traessai* Definition passare in d-unu logu andhandho de una parte a s’àtera, passandho in mesu; istare in giru; agatare po cumbinatzione o bènnere a betu, acanta; atressai si narat fintzes po cuncordare, fàere o pònnere bene una cosa; fàere unu terrenu (in costera) a traessas, a muros a istúturu Synonyms e antonyms aggrucare, atravigare, atreminare, atruessai, ruciare / atobiai, capitare, cumbinare Idioms csn: ite atraessas? = a ue ses andhendhe?; fai sa cosa candu atressat = candho capitat, si cumbinat de la poder fàghere Sentences lugosos siant sos caminos chi atraessant! ◊ pro bídere sa chi addoro dia atraessare su mundhu ◊ sa bidha est atraessata dae s'istradone 2. caminanne faghiat atintzione po no dhi atraessare in mesu de pes pículos de taulitas ◊ cussu cani, si mi atressat, nc'istupat a lestru! ◊ mi est atressau de biri su predi ◊ iscàvuant sa cosa aundi dhus atressat ◊ mi fiat atressau e m'iat nau de andai ◊ a su primu chi mi atressat arropu! ◊ fai chi is dimónius no si atressint ni in terra e ni in mari!◊ candu dhoi est su diàulu atressau, axiu tenis de fai atentzioni!… 3. pintas rosas de aici bèni atressadas chi ispantas 4. s'ortu, ca est in palinzu, l'amus totu atraessadu pro bi fàghere iscras Translations French traverser, parcourir English to run through Spanish atravesar Italian attraversare, percórrere German überqueren, durchqueren.

bandhidàzu , nm Definition su bandhidare, su essire a bandhidare Synonyms e antonyms bandhiadura, bandhidànscia, bandhidera, bandhidonzu, bandhulizu, bannidamentu Etymon srd. Translations French fuite English being on the run Spanish huida Italian latitanza, banditismo German Verborgensein, Banditenwesen.

bandhidía , nf Definition su bandhidare, su istare bandhidandho Synonyms e antonyms bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidonzu Etymon srd. Translations French fuite English being on the run Spanish estar en paradero desconocido Italian latitanza German Verborgensein.

bandhidónzu , nm Definition su bandhidare, su istare bandhidandho Synonyms e antonyms bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidia Etymon srd. Translations French fuite English being on the run Spanish estar en paradero desconocido Italian latitanza German Verborgensein.

currellài, currellàre , vrb: currigliare, currillai, currillare, currilliai, currizare, currullai, currullari Definition andhare a giru, istare a su curre curre, currendho de unu corrígliu a s'àteru; cúrrere aifatu a unu po dhu cracare / currillare cun s'unu e cun s'àteru = currilliai avatu de s'unu e de s'àteru Synonyms e antonyms currirzare, curritai, incorrillai, iscurrizare, scurrellai / perseghire / cobèrrere Sentences cun s'alta fantasia a currellare allargade su bolu, o versos mios (A.Casula)◊ s'istúdiu est s'iscusa po currellai in citadi ◊ est a totu dí currellandu ◊ Nanni recuit istracu de currizare ◊ sos crios istant currillandhe ◊ su sirbonedhu essit de sa foxina po currullari 2. mi ant currelladu che un'assassinu ◊ cussu currizat sas féminas ◊ a issus dhus bolia currullai fintzas a candu, médius, iant ascurtai ◊ las currizat che lupu chi giompet a s'anzone ◊ ite ti apo fatu, chi mi curriglias?! ◊ ancu lu currígliet s'espe! ◊ l’ant currigliadu e tentu ◊ citeisidha, chinonca is mortus si ndi pesant de sa tumba e si currulant! 3. apu fatu currullai sa conilla Etymon srd. Translations French courir English to run here and there Spanish correr Italian córrere qua e là German hier und da laufen.

currènta, currènte , nf Definition su cúrrere, su andhare currendho; una genia de ballu, su ballu de su curre curre / iscapai una currenta = illoràresi o tzucare a cúrrere Synonyms e antonyms culta, currela, currera, curridina, currinzu Sentences at iscapau una currenta chi no at bidu mancu su caminu ◊ zuchet sa cara ifriscada a sa currenta de su bentu Translations French course English run Spanish carrera Italian córsa German Lauf.

currèra , nf Definition su curre curre, su cúrrere Synonyms e antonyms culta, currela, currenta, curridina, currinzu, curtura, iscurrizu Sentences ammentat curreras a cadhu, catziadas, rebbotas ◊ ite fogosa e pàsida currera, sa tua!…◊ apustis de una currera de cuíndixi chilómitrus fiat fadiau ◊ sas pudhedras sunt in muta de currera Etymon srd. Translations French course English run, running Spanish carrera Italian córsa German Lauf, Laufen.

cúrrere , vrb: curri, cúrriri Definition andhare o fàere andhare cun lestresa manna, lestru de coitare meda, faendho tretu (o cosa) meda in pagu tempus; andhare aifatu a ccn. o de calecuna cosa, nau mescamente de is animales mascos chi istant apedhiaos a sa fémina; andhare aifatu de ccn po dh'aciapare, iscúdere, fàere fuire, bogare; àere cosa a parusu o consumare meda / pps. cúrridu, curtu, cúrriu; ind. pres. 1ˆ p. sing. cúrgiu, curzo, curro; cong. pres. 1ˆ p. sing. curra, curza, 2ˆ p. sing. curzas, 3ˆ p. sing. curzat, cruxat; ger. currindhe, currendho, currendu; verbu aus. àere e èssere: apo curtu, so curtu Synonyms e antonyms perseghire / sartiare Idioms csn: avb. èssere o fàghere curre curre, a su curre curre = sempri currendi, in pressi meda; cúrrere a tota fua = a cadhu fuindhe, cun canta fuliesa si podet; cúrrere a carrela aperta = chentza istrobbu, chentza impédumos; cúrrere su cadhu, s'àinu = fàghere a cúrrere su cadhu, s'àinu, cun setzidore subra; currit, currit e no fait tretu = istat a su faghe faghe ma chentza cabbale, coment'e caminendhe in sa rena; cúrriri coment'e unu cuadhu iscapau = a sa maconatza; lassare cúrrere = baliai, lassai a pèrdiri, no fàghere contu de un'ofesa o de àtera cosa pagu aggradéssida; cúrrere dinari a unu = chi ndhe balanzat cun fatzilidade; cúrrere che batu a pische = andhare a carchi cosa o logu chi piaghet meda; cúrriri centu lèpuris (in cobertantza)= istare o andhare ifatu de tropu cosas, cherrer fàghere tropu cosas Sentences po torrai a domu prus a lestru si dha pigat curri curri ◊ sos pisedhos sunt cúrridos luego a carrela ◊ sa zente est curta pro li dare azudu ◊ che un'isprammadu so cúrridu a su dutore ◊ ocannu in s'àrdia no bi apo curtu ◊ a su Corpus de Cristos current sos cadhos, chie andhat a sa portessione ◊ no curras s'ebba ca est próssima e li faghet male! ◊ ca est birgonzosu si ch'est curtu a intro comente at bidu zente ◊ sa calada si dha feus currendi 2. curriat coment'e una balla de fuxili ◊ belle e betzu, curriat che istedhu 3. mi ant curtu infatu sos canes ◊ nosu nci dhu depiaiaus èssi curtu de diora, e invècias in bidha dógnia istràngiu tenit sorti! ◊ chi andu a si dhu nai mi nci currit! ◊ chi dhu cruxat sa giustítzia! ◊ ancu dhu biant curtu de sa manu divina! ◊ sa giustítzia si dhu cúrgiat!◊ pressixedha… parit chi dhis cúrgiant is canis avatu! 4. su piciochedhu fut portandudeci sa craba aubi de su crabu po dha curri ◊ sas berbeghes depent èssere comintzendhe a bènnere in more: su mascru ndh'est currindhe calicuna ◊ currit centu lèpuris e no nd'impríngiat mancu unu! 5. a isse li curret su dinari chei s'alga! ◊ a sas festas bi curret sa zente che batu a pische ◊ in cussa domo bi curret sa peta chei s'abba ◊ cussos current meda sos macarrones ◊ a tie, cun su postu chi tenes, sa zoronada ti curret mancari no fetas nudha 6. e lassa cúrrere, no ti la lees pro donzi cositedha! Surnames and Proverbs prb: chie curret prus leat primu ◊ su bisonzu ponet su betzu a cúrrere Etymon ltn. currere Translations French courir, poursuivre English to run (after) Spanish correr, perseguir Italian córrere, rincórrere German laufen, nachlaufen.

cúrridu , pps: cúrritu, cúrriu Definition de cúrrere Synonyms e antonyms curtu Sentences che un'isprammadu so cúrridu a su dutore ca sa pitzinna istaiat male meda ◊ ses cúrrida a sa gianna dassendhe sa faina ◊ sos pitzinnos ant cúrritu su palu Translations French couru English run Spanish corrido Italian córso German gelaufen.

cúrsu , pps, nm Definition de cúrrere; su andhare, su cúrrere de una cosa; orruga o bia magiore; genia de iscola po imparare calecuna abbilidade, un'arte, atividade de imparu Synonyms e antonyms cúrridu, curtu / crussus Idioms csn: c. de luna = su mese de sa Luna, su tempus chi bi ponet a fàghere unu ziru intreu a inghíriu de sa Terra; èssiri a cursus = èssere a cussos, a prentos Sentences fit cursu a irmòrrere su gas 2. su cursu de sa natura, de is astrus, su cursu de una muneda Etymon itl. Translations French couru, cours English run, main street, course Spanish corrido, curso Italian córso German gelaufen, Hauptstraße, Kurs.

cúrtu , pps Definition de cúrrere Synonyms e antonyms cúrridu, cursu Sentences ocannu in s'àrdia podia lòmpere su primu: coghi apo àpidu istrobbu e no bi apo curtu ◊ so istracu ca apo curtu meda ◊ addaghi mi so bidu in apretu so curtu a cussa domo e ant fatu sempre su médiu de mi azuare (G.Ruju)◊ l'apo curtu pica pica ma no so reséssidu a lu sighire 2. a úrtimu de austu su mardiedu fut curtu e no aus múlliu prus, dhas aus lassadas sicai Translations French couru English run Spanish corrido Italian córso German gelaufen.

fadicàdu , agt: fadicau, fadigadu, fatigadu Definition romasu cadidu, làngiu meda, andhau male meda de carres po fàmine o maladias, o fintzes de su tropu trebballare; nau de unu terrenu, chi giughet pagu sustàntzia Synonyms e antonyms afésiu, irmarridu, lagnu, mabagrabiu, marriu, scalarxiu, scariatzu, surgiu 1 | ctr. arrunzonadu Sentences una giunta de orzu no ti la nego, ca ses fadigadu: ma si ti firmas assazas su puntorzu! ◊ tres ndhe incontrat lanzos, fadigados, malancinidos e gai maltratos chi li ant fatu una tale impressione de zente essindhe dae sa presone ◊ coment'e unu calledhu fadigadu in pè no ti rezias de su fàmine 2. za l'ingrassat su logu fadigadu totu cussu ledàmine! Etymon srd. Translations French affaibli English run down Spanish agotado, consumido Italian deperito German heruntergekommen, abgezehrt, abgemagert.

foressídu , agt: foressiu, forexidu Definition de foressire; chi est essiu fora a bandhidare, chi est bandhidandho Synonyms e antonyms bandhidu, dogau / desessidu, dischissiau 2. ómines foressidos e pastores bi ant agatadu asilu in malas seras (S.Casu)◊ no cheria crèere chi sa família axuaiat sos foressidos, chi cuguzaiat sos betadomos ◊ medas de sos foressidos de Nure aiant su sàmbene atossicadu dae totu su male passadu ◊ sigo a iscríere allegàndhedi de custos bandhuleris foressios (C.Frau) Etymon spn. forajido Translations French réfugié politique, en fuite English outlaw, on the run Spanish forajido, prófugo Italian fuoruscito, latitante German ausgetreten, flüchtig.

ilmarrídu , pps, agt: irmarridu, ismarriu Definition de ilmarrire; chi est chentza fortzas de su fàdigu, de su langiore, de su tropu trebballu Synonyms e antonyms afésiu, fadicadu, istasidu, mabagrabiu, marriu, scalarxiu, scariatzu, surgiu 1 | ctr. arrunzonadu 2. e poto nàrrere chi apo fatu proa, però tenia su giuo irmarridu, mancu artziare podiat sa coa!(B.R.Carbone)◊ deo no poto currer ne trotare che cadhu topu, betzu e ilmarridu (Moretti) Translations French affaibli English run down Spanish agotado Italian deperito German heruntergekommen.

immarríu , pps, agt: smarriu Definition de immarrire; chi istat male de petzas, làngiu; chi est istracu meda / immarriu che àinu = istracu che àinu Synonyms e antonyms lagnu, marriu* / istracu 2. is duos fiant lómpios a sa funtana immarrios ◊ apustis de totu cussu viàgiu a pè furint immarrios ◊ trebballandho deasi funt immarrios ◊ commo seo immarriu e no sigo su contu ◊ fiais immarria ma custa iscutighedha de sonnu bosi at pausau! Translations French affaibli English run down Spanish agotado Italian deperito German heruntergekommen.

incarrazàre , vrb Definition iscúdere o andhare cun fuliesa a subra de s'àteru o de calecuna cosa; carragiare puru Synonyms e antonyms assaltizare, carrabbusai, imbestire, ruciare / incarralzare Sentences cun sos cadhos sunt faghinne atintzione pro no incarrazare a nemos colanne in sas carrelas ◊ po sorte no at passadu màchina, sinono dh'iat incarrazadu! Etymon srd. Translations French heurter, tamponner English to run into Spanish atropellar Italian investire German anfahren.

indepidài , vrb: indepidare, ingepidai, inghepidare Definition pònnere dépidu, fàere bufos, pigare sa cosa de pagare apustis Synonyms e antonyms | ctr. irdepidare Sentences e ita mi depemu, indepidai po ti acuntentai?! ◊ si est indepidau cun fusteti cun totu su dinai chi teniat! ◊ po fai custa domu mi seu ingepidau ◊ ant fatu sas cosas in mannu e si sunt indepidados ◊ is pòberos a bortas s'inghépidant po fàere sa festa (I.Patta) Etymon srd. Translations French s'endetter English to run into debt Spanish endeudarse Italian indebitarsi German Schulden machen.

irbaléndhidu , pps, agt Definition de irbalèndhere Synonyms e antonyms achénsidu, ammunzadu, fiacu, infrachiu, irbalesiadu, irmarridu, istasidu | ctr. briosu, folte, pasadu 2. semus totu irbaléndhidos de cantu semus istracos! Translations French épuisé English exausted, taken a short run Spanish agotado Italian defatigato, esàusto German müde, matt.

ischerbicàre , vrb: ischerbigare, ischervicare, ischervigare, ischervixare, iscrebigare 1 Definition segare sa mola de su tzugu, iscúdere su pistidhu a terra; andhare peri su logu (nau cun tzacu), andhare male, currendho de pòdere orrúere, bagamundhare de unu logu a s'àteru / logu ue si b'ischérvigat sa craba = malu, trotu meda chi no fait a dhui passai Synonyms e antonyms igerbedhare, isperrumare, ispistidhare, issuludrare, scerbedhai, scerbigai Sentences l'aiant agatadu ischervijadu ca su cadhu l'aiat isbatuladu a terra ◊ chene nos ischervicare, nche colaimus in mesu de gurutinos e astrintòglios 2. no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro ischervigare (G.Ruju)◊ cussa boza tenza de m'ischervigare, cantu tenzo boza de cussa cosa! ◊ e a ue si ch'est ischerbigadu, cust'àinu, chi no lu poto agatare?! ◊ chi si esseret ischerbicau isse, a chircare! ◊ su tazu si ch'est ischerbicau dae su trèmene a s'abba ◊ cussos bolliant giuntos apare a giuale de figu e iscrebigados, gente deasi!… Etymon ltn. *excervicare Translations French se casser le cou English to run helter-skelter, to break one's scruff Spanish romper el pescuezo, abalanzarse Italian fratturarsi la collòttola, scapicollarsi German sich den Nacken brechen, Hals über Kopf hinunterstürzen.