Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

oliài, oliàre , vrb Definition giare o pònnere is ògios santos a su malàidu, mescamente a su grave morindhosi; fintzes cundhire cun ógiu; rfl. in cobertantza, arrennegare meda Synonyms e antonyms estremuntziai, ozusantare, pernuliai Sentences su preíderu fit oliendhe unu betzu in letu ◊ príderu Nurra, curzat ca mi óliat sa fémina ca est morzendhe! ◊ cuss'ómini est morendisí, dh'ant oliau puru!◊ mi seo immalaidada meda e s'arretore mi at oliau Etymon ctl. oliar Translations French donner l'extrème-onction English to give the extreme unction Spanish olear Italian dare l'estrèma unzióne German die letzte Ölung geben.

ozusantàre , vrb Definition pònnere, giare is ogiossantos a unu malàdiu Synonyms e antonyms oliai, pernuliai Sentences deviat mòrrere dai como a posca, l'aiant fintzamentras ozusantadu e cuminigadu… epuru torresit sanu che pische! Etymon srd. Translations French donner l'extrême- onction English to give the extreme unction Spanish olear Italian dare l'estrèma unzióne German die letzte Ölung geben, die Krankensalbung geben.

palturíre , vrb: parturire, parturiri, pastorire Definition nau de fémina príngia, su ndhe fàere su fedu nou Synonyms e antonyms iglierare, infendiai, insinnigare, iscendiai, springiai Sentences fortuna a tie e a su segundhu daghi pastoris isetendhe su fizu! ◊ at parturiu e fatu dus pipius totu a una brenti ◊ a parturire a s'ispidale! Scientific Terminology ssl Etymon itl. Translations French accoucher English to give birth Spanish parir, dar a luz Italian partorire German gebären.

premiài, premiàre , vrb Definition giare su prémiu Sentences custu fit unu pastu de premiare pro su cundhimentu Translations French accorder un prix English to give a prize Spanish premiar Italian premiare German prämiieren.

prugàe, prugài, prugàre , vrb: pulgare, purgai, purgare Definition illimpiare, isceberare e bogare a manu s'àliga, sa malesa de mesu de su laore o de css. àtera incúngia (es. s’olia) o cosa; pigare o giare sa purga; illimpiare de is pecaos; foedhandho de is matas de frutu, lassare orrúere su frutu guastu, difetosu / prugae a pilu piticu = bene meda, a fine a fine, a puntinu Synonyms e antonyms musinare 1 Sentences prugai a manu, in mesa, in su ciriu ◊ dae s'Onnipoténtzia divina no si fuit, donzunu est chiliradu: a un'ala su lozu, sa genina, a s'àter'ala su trigu purgadu (Monzitta)◊ si purgat su trigu, s'orzu, sa fae, s'olia ◊ is féminas, piciochedhas e piciochedhus puru,trabballànt a prugai su minerali 2. po ti prugai comporadí s'olleurrícinu 3. ti dao su cunfortu de sa cunfescione a manera chi, purgadu dae sos pecados, potas intrare in sos chelos 4. sa nughe est prugandho: abbàida canta che ndh'at in terra! Etymon ltn. purgare Translations French émonder, purger English to clean, to weed, tu to give a laxative Spanish mondar, purgar Italian mondare, purgare German reinigen, säubern, läutern.

renusciàre , vrb Definition lassare, arrefudare calecuna cosa chi s'iat a pòdere fàere, pigare o gosare Synonyms e antonyms arrefudai, renuntziai* Sentences pro chi mi apat renusciadu tempus e sorte crudele, so sempre cudhu fidele cumpagnu afetzionadu (G.A.Cossu) Translations French renoncer, refuser English to give up Spanish renunciar, rehusar Italian rinunziare, rifiutare German verzichten.

scrèiri , vrb: iscrèdere*, screri Definition lassare o acabbare de crèdere, no crèdere in su sensu de no ibertare prus sa cosa chi unu fut ibertandho / pps. scrétiu Synonyms e antonyms disaprensionai, discrèiri / storrai Idioms csn: screi a unu = fàghere a manera chi no pesset prus a sa cosa chi fit ispetendhe, fàghere passare s’idea; screisí de una cosa, de unu = ispònnere, no pessare prus a una cosa, a unu Sentences no si screat, ca comenti cuberu su dinai ciai apu a èssi puntuali! ◊ pobidha mia depit èssi giai scrétia candu no mi at biu torrendi 2. at cunvintu e scrétiu genti meda ◊ benemindi de prexu, ca fiat seguru de nd'ai scrétiu is bandidus! ◊ no mi ndi potzu screi, de tui: ti portu iscritu in su coru! ◊ mi femu apuntau, a salias longas, ananti de is liconerias, ma giaja mi nd'iat scrétiu Translations French ne plus attendre English to give up after a vain waiting Spanish resignarse Italian sméttere di aspettare dópo aver attéso invano German vergebliches Warten abrechnen.

scuài 1 , vrb: isculai*, sculai Definition coment'e segare su culu o su fundhu, segare una parte de calecuna cosa cunsiderada coment'e s'ala de fundhu; isconciare una cosa; acabbare o firmare de fàere calecuna cosa Synonyms e antonyms isciusciai, isconciare / acabbae, lassai, sensai Idioms csn: scuai un'agu = segaindi su cú, s'ogu, sa parti aundi intrat su filu; scuai bruscerias = iscontzare fatuzos; sculai una fàula = bogare in craru una fàula dendhe a bídere sa veridade Sentences muda, dassinuncas scuaus su santuanni! ◊ cussu sculat e fait matzinas ◊ no torris a cumentzai cun custas chistionis, puita sculaus totu ◊ su malàdiu pregàt a Deus de dh'acuntentai de sculai isceti sa vida sua ◊ tocat a ndi fai sculai cussa lei fata mali ◊ chini dhi sculat sa fortuna, a issu, est sa sorga! ◊ assentai bèni sa cosa, assinuncas si sculat su càrrigu e si perdit andendi andendi! 2. su piciochedhu at sculau de fai a malu ◊ insaras at sculau de arriri ◊ apustis chi iat sculau de niai, Pinóchiu fiat andendu a iscola 3. una famíglia sculada no fait a dha torrai a missi in fiu! Translations French défaire, annuler, cesser English to undo, to cancel, to give up Spanish deshacer, dejar Italian disfare, annullare, sméttere German zerstören, zunichte machen, aufhören.

sidhíre, sidhíri , vrb: tzidhire Definition intrare apare, incasciare bene a istrintu (es. linna, pedra), serrare, cràere a sízigu, a forte, tostau, nau de istrégiu fintzes istangiare; mòvere (ma sèmpere cun s'idea de no si mòvere), e mescamente (rfl.) trèmere de assíchidu, de fritu o àteru, a cropu: nau cun arrennegu, fintzes istare firmu, citiu Synonyms e antonyms afíere, sidhai*, sizire / mòere, sadhiare, sadhie, trèmere Idioms csn: sidhirisí a ccn. = aferraidhu a istrintu; sidhirisí a sa muda = callare, istare mudos Sentences sa porta no sidhit bèni ◊ at sidhiu is dentis ◊ at sidhiu sas barras ◊ sa carrada cun su binu si sidhit 2. no ti sidhas dae cue, mih! ◊ lu bidia che giaitadu, chentza mancu si sidhire! ◊ si non bollu dèu no si sidhint! ◊ su pitzinnu setziat a de gropas cun su babbu e, si s'àinu si sidhiat, si atacaiat a su babbu istringhinnedhu a bentre 3. dae sa die chi sos fascistas l'ant menetada si sidhiat a donzi tzocu ◊ si sidhit de su frius 4. sidhidí a sa muda o ti dongu un'iscutulada de cosa! ◊ Arrosica, ti apu nau a ti sidhiri che sa balla! (A.Murru) Translations French cacheter, tressaillir English to seal, to give a start Spanish cerrar herméticamente, atrancar, sobresaltarse Italian sigillare, trasalire German versiegeln, zusammenzucken.

smandronài , vrb Definition lassare sa mandronia Synonyms e antonyms ismandronire, spreitzai | ctr. ammandronae Etymon srd. Translations French guérir de sa paresse English to give up lazing Spanish desemperezarse Italian spoltronirsi German sich aufraffen.

spreitzài, spreitziài , vrb Definition lassare o bogare sa mandronia, sa preitza Synonyms e antonyms ismandronire, smandronai | ctr. ammandronae Etymon srd. Translations French guérir de la paresse English to give up laziness Spanish desemperezarse Italian spoltrire German die Faulhiet austreiben.

stremessíri , vrb: estremessiri* Definition trèmere totu de s'assíchidu, de sa timoria Synonyms e antonyms acicai, asciuconare, asciustrare, aterrighinare, ilgirare, ispantamare, ispramai, istrementire, isturdinare 2. Maria dh'iat bitu, stremessia de cara, morta in terra fiat istada narendu "O fillu miu!" Translations French sursauter English to shudder, to give a start Spanish estremecer Italian sussultare, rabbrividire German zusammenzucken, schaudern.

strufudhíre , vrb Synonyms e antonyms afutire, impipai 1, strafudhai Translations French s'en ficher English not to give a damn Spanish pasar Italian fregàrsene German pfeifen (auf).

tremutíre , vrb Definition trèmere meda, a forte, che a candho faet terremotu Synonyms e antonyms trèmere Sentences su terrinu at tremutidu Translations French sursauter English to give a start Spanish estremecerse, moverse Italian sussultare German zusammenfahren.