Abbreviations Legenda | Symbols Legend

corpadúra , nf Definition su acropare, mescamente nau de sa manera de fàere una cosa; difetu de su frutuàriu (es. pira, mela, néspula) candho a tretighedhos si dhis sicat su corgiolu po maladia o fintzes po cropighedhu de calecuna cosa (es. gràndhile); genia de cropu o tocada chi iat a fàere unu mortu a is bios chi po cussu nanca ndhe iant a orrúere malàidos o fintzes mòrrere Etymon srd. Translations French frappement, tavelure English withered fruit Spanish fruta con la piel arrugada Italian ticchiolatura German Braunfleckigkeit.

culibóntinu , agt Definition nau de ccn. po sa genia de carena, chi portat su bacinu largu e grussu, nàdigas mannas e lumbos grussos Sentences sa dea mama de s'antigóriu est culibóntina pro comente sunt sas istatuedhas chi faghiant Translations French stéatopyge English symbol of fertility Spanish con estatopigia Italian steatopígio German steatopyg.

dhi , prn: li Definition prn. de 3ˆ persona sing. chi si manígiat po su cumplementu dativu e de 'interessu', fintzes coment'e forma de arrespetu: pl. dhis (a issos, a issas) Synonyms e antonyms si 3 / bos Sentences dhi nau ca est aici! ◊ pia a èssere cuntentu de dhi mustrare su chi teneus ◊ su cavalieri miu, e ita dhi potzu nai?! (S.A.Spano)◊ unu pagu de ispera dhi est sobrada pro custa zente ◊ si dhu fatzo ischire, ca ndhe dhi paret bene ◊ at pigau s'ascioni po ndi dhi tirai su croxu, a su truncu ◊ a fustei ita ndi dhi parit? ◊ est pedindhe de dhi mutire su dotore ◊ at bófiu a unu chi dhi teniat cunfiantza meda Etymon ltn. illi Translations French lui English him, her Spanish le, con pron. diretto: se Italian gli, le (a lui, a lei) German ihm, ihr.

distèsa , avb Definition tratare una cosa o faedhare a sa d. = cun intertenimentu, a fundhu, naendho totu su chi dhu’est de nàrrere Sentences s'algumentu si diat chèrrere tratare a sa distesa Translations French avec beaucoup de détails English diffusely Spanish con detalles Italian diffusaménte German ausführlich.

E, e , cng Definition sa de chimbe líteras de s'alfabbeto est unu sinnu chi si ponet po unu sonu vocale mesanu; impreada a sa sola est una cng. Coment'e vocale a bortas est unu sonu apertu, largu [ɛ] (acentu gràficu / `/: è) e a bortas serrau [e], istrintu (acentu gràficu /´/: é): est apertu candho prus ainnanti de unu postu in su foedhu dhue at un'àteru sonu sèmpere apertu (/a/), o mesanu etotu (/e/, /o/) fintzes candho custu sonu est rapresentau cun vocale chi po régula est de sonu serrau (/i/, /u/) si però in su foedhu chi dh'at fatu dipèndhere dhue iat unu sonu mesanu etotu (e comente dhu'est como puru in log.): bène, chèna, faèdhos (e fuèdhus), o fintzes bèngu/bèngiu (bèngio, bènzo), bèni (bène), brèmi (bèrme), crèu (crèo), dèu (dèo), gènti (gènte, zènte), ghètu (ghèto, bèto), issu intèndit (intèndhet), dèu intèrru (intèrro), lèi (lèa, lèze), nèmus (nèmos), orbèsci (abbrèschere), pentzèndi (pessèndhe), pèrdi, pèrdiri (pèrdere), pèrdu (pèrdo - ma Pérdu, Pédru), dèu sònu (dèo sòno), tèngu (tèngio, tènzo), trèmini (trèmene). Sa /e/ tónica est unu sonu serrau candho prus ainnanti de unu postu dhue at una vocale serrada (/u/, /i/) giai in s’étimu: cértu, faédhu, fénu, intérru, létu, nétu, béni!, brabéri, fémina, féti, nébida, pétzi, presonéri, chérfidu, dépidu, mércuris, nébidu, o fintzes cun vocale mesana prus ainnanti de unu postu ma serrada prus ainnanti de duos postos, es. séberu, ténneru, zénneru, ma pl. zènneros (cosa diferente est candho a su foedhu si aciunghet un'elementu chi no est parte sua: es. cramèndhelu = cramendhe + prn. lu, pessèndhedi = pessendhe + prn. ti). Coment'e cng., chi benit de su latinu et, no si pronúnciat prus sa /t/ de et, ma custa si faet intèndhere ca afortit sèmpere sa cunsonante de cuménciu de su foedhu chi si agatat ainnanti: tui e dèu = nr. tui eddèu, dèu e tui = dèu etúi (e non "edui" che in de tui), tui e nosu = tui ennòsu, batos e canes = batos ecànes (e non "eganes" che in de canes, àcua e soli = àcua essòli e no "esòli" che in dí de soli), goi e gai = goi eggài, die e note = diennote, unu e mesu = unuemmésu; in camp., candho si agatat ainnanti unu foedhu chi cumènciat cun /e/ o cun /a/, sa e cng. a logos che dha fúrriant a /i/: matas i erbas, ispropósitus i erroris, custus i àturus, ma méngius a dh'iscríere sèmpere e etotu, chi andhat ateretanti bene a nàrrere; in log., cun is art. si che fúrriat in "ei" po no si lassare cunfúndhere cun sa prep. ’e (= de): sa mama ei su babbu, sos frades ei sas sorres, sa lana ei sa peta, sas féminas ei sos ómines (ma si faet fintzes cun is agetivos/prn. de posidura custu, cussu, cudhu: custu ei cussu ei cudh'àteru), e méngius innoghe puru a dha regularizare e in s'iscritura e adatandho, totu su prus, sa letura. Coment'e impreu, sa e cng. serbit a pònnere impare duas fràsias o duos foedhos de su matessi importu grammaticale, ma bortas meda si ponet solu coment'e po giare prus fortza a su chi si narat (che in is fràsias de ammostu), e fintzes in su sensu de ma, cun idea de contràriu, de abbétia (babbu tou triballendhe che iscrau e tue ammandronadu!); si ponet fintzes po s'idea de aciunta, po cunsiderare impare duas o prus cantidades de aciúnghere o summare apare (in itl. = più). Coment'e vocale est desinéntzia de unos cantu númenes mascos e agetivos e deosi in campidanesu càmbiat a /i/: cane > cani, fradile > fradili, molente > molenti, ómine > ómini, pane > pani, callente > callenti; unos cantu númenes e agetivos chi a mascu essint in /e/ fúrriant sa desinéntzia in /a/ po fàere su f.: coghidore - coghidora, malefatore - malefatora, traitore - traitora, samunadore - samunadora. In camp. a logos (raru) sa /e/ est desinéntzia ue in totu su sardu si ponet sa /a/: es. mebe - meba/mela. Iscrita manna, E, s'impreat coment'e incurtzadura de Est, sa bandha geogràfica de s'oriente, e coment'e númene de una vitamina. A/c. sa e cng. e sa ’e prep. (cun aféresi de /d/) si podent cunfúndhere apare segundhu comente s'iscriet (es. "un'e mesu" podet bàlere unu e mesu – nr. unuemmésu = unu prus su mesu – e fintzes unu ’e mesu – nr. unuemésu = unu de mesu), a bortas fintzes cunfundhendho su significau: po cussu est méngius a no apostrofare mai su foedhu chi benit innantis de sa e cng. e ne sa prep. de e iscríere unu e mesu, fizu e mama, frutu e àrbure, tapu e fundhu e totu deosi po arresurtare prus craros fintzes unu de mesu, fizu de mama, frutu de àrbure, tapu de fundhu e àteros Sentences custa cosa andhat bene como e andhaiat bene tandho ◊ cussu cristianu est fatu e lassau ◊ est aici e no ndi bollu intendi prus! ◊ custos sunt maridu e muzere, frade e sorre, sorga e nura ◊ papat pani e casu 2. e ita bolis? ◊ e a ue ses tuchendhe? ◊ e chie leat casu! ◊ e ite s'isto deo, a su postu tou!…◊ e andhe brea a mi che àere lassadu furare su zuo! 3. tzertos campant su cane cun sas mezus ingognas e no daent unu bículu de pane a unu famidu! ◊ tue no cheres e deo emmo! ◊ e comente, no ndhe li dao deo e ndhe li daes tue?! ◊ a ite tiat èssere: deo triballo e tue nono?! ◊ est beru e no lu cheres atrocare! ◊ mi fia drommendhe e tue mi ndhe ischidas! 4. duos e duos faghet bàtoro, chimbe e chimbe deghe Etymon ltn. et Translations French e, et English alphabet letter, and Spanish e, y ("e" davanti a parola che comincia con i) Italian e, ed German e, E, und (Konj.).

farcài , vrb: afracai* 1, flacai, fracai 1 Definition fàere pisca de pische o cassa de pigiones a lughe de fogu o de lantione o farca Sentences candu su stàinu est abertu no fait a fracai ◊ a fracai bollit nai a allui sa làmpada e pungi su pisci chi si aciapat Scientific Terminology pscd. Translations French pêcher à la lanterneu English night fishing or chasing with a lamp Spanish cazar con candil Italian frugnolare German mit der Blendlaterne fischen o. jagen.

farígu, fàrigu , nm Definition una parte de sa farra, bona prus che àteru po animales; a logos, órgiu móliu po animales; símbula grussa; coment'e farra de orrunchinadura de linna chi faent unos cantu bobbois candho sa linna est bècia; a logos, su frore de su binu, su frore de su samucu; in cobertantza, fintzes brutore, muga, sordi / terra de bonu farigu = a matza de castàngia, fatia, isorta che farina Synonyms e antonyms farrixedha, popoine Sentences po fai s'ambulau si coit su farigu ◊ su canistedhu si bestiat a festa chin sa biancura de su farigu nou 2. béciu fut Batista Nuxis, ca portada su farigu in is genugus! Surnames and Proverbs smb: Farigu Etymon ltn. farric(u)lum Translations French farine avec de la repasse English flour with fine bran Spanish harina con moyuelo Italian farina con cruschèllo German Kleienmehl.

frachivràchi , avb Definition coment'e chentza fortza Sentences si tenis inimigus no bandis frachivrachi! Etymon srd. Translations French sans entrain English weakly Spanish con desgana Italian fiaccaménte German matt, müd (e).

francúdu , agt: francutu Definition chi portat farrancas; in cobertantza, furone Synonyms e antonyms brancudu / furànciu, ungrudu Sentences cussu est unu satanassu francudu ◊ cussos sont lupos francutos! Etymon srd. Translations French armé des serres, rapace English claw provided, predatory Spanish con garras, de presa Italian provvisto di artìgli, rapace German klauig.

friscàdu , pps, agt: frischiau Definition de friscare; frisciadu, chi est serrau a friscu, a crae Synonyms e antonyms frilciadu, serradu | ctr. abbeltu Idioms csn: terra friscada = tropu tosta, mala a triballare; aeras friscadas = chi no sunt postas in abba, chi no bi cheret pròere; mudu che càssia friscada = chi no iscóbiat nudha 2. s'apusentu est frisciadu a giae Translations French fermé à clef English locked Spanish cerrado con llave, atrancado Italian chiuso a chiave German verschlossen.

friscàre , vrb: afriscare*, frischiare, frisciare Definition serrare is gennas a crae e a friscu; serrare, sidhare is dentes a forte Synonyms e antonyms acràere, creari, ifriscare 1, imbarcionai, serrai | ctr. abbèrrere Sentences fríscio sa gianna e t'intrego sas giaes ◊ si cheres frisciare fríscia: si times a ti furare ponebbei tentadore! ◊ aiant lassadu sa domita frisciada ◊ candho mi corco pagos minutos mancu sa zanna mi frisco ◊ apo serradu e friscadu, in domo, ca so essindhe 2. ses piàghida a mie e ti che apo frisciadu intro de s'intragna ◊ s'àinu candho móssigat frísciat sas barras Translations French fermer à clef English to lock Spanish cerrar con llave Italian chiùdere a chiave German verschließen, zuschließen.

friuvógu , nm Definition calidesa de corpus, budhidore, atacu de callentura cun titivrios Synonyms e antonyms cdh. caldafriosa Sentences est su friuvogu cun sa callentura chi dhi fait arrallai averionis (R.Frésia) Etymon srd. Translations French fièvre avec des frissons de froid English fever with cold shivers Spanish fiebre con escalofrío Italian fèbbre con brìvidi di fréddo German Fieber mit Schüttelfrost.

frochillàu , pps, agt Definition de frochillare; chi est totu frocos, po bellesa Synonyms e antonyms apomponissau, arrempiconau Sentences fut andau a domu de sa fémina bestiu in custúmini sardu totu frochillau e ricamau Etymon srd. Translations French enrubanné English beribonned Spanish adornado con lazos, laceado Italian infiocchettato German mit Schleifchen geschmückt.

gató, gatòe , nm: ghitou Definition druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a mórigu a mórigu, àrridu candho ifridat Synonyms e antonyms cartò, catone Sentences mamma mi at fatu unu gatoe mannu po sa festa Scientific Terminology drc Etymon itl. gattò Translations French gâteau à base d'amandes et du miel English sweet stuffed with almonds Spanish dulce con miel y almendras Italian croccante (alle màndorle, alle nocciòle) German eine Art Mandelkrokant.

gazosínu , agt Definition chi est che a sa gazosa, chi faet che a sa gazosa, nau de bufóngiu po comente ispirtit bufandho Etymon srd. Translations French pétillant English sparkling Spanish espumoso, con gas Italian frizzante German leicht prickelnd.

imperelàre , vrb: imperlai, imprellare, imprelleare Definition pònnere is prellas po bellesa o istídhigos lughentes che prellas Sentences ealla sa grina imprelleada de lentore a prima lughe! ◊ s'erva est imperelada de bidhia Etymon srd. Translations French orner de perles English to bead Spanish adornar con perlas Italian imperlare German mit Perlen schmücken.

impiberàre , vrb: impibirai, impiperare Definition cundhire cun su píbere (nau fintzes in su sensu de ndhe pònnere tropu) Synonyms e antonyms pibiristai Etymon srd. Translations French poivrer English to pepper Spanish sazonar con pimienta Italian pepare German pfeffern.

impubusàre , avb: impupusare Synonyms e antonyms impinnaciai Sentences su carrotzinu fit cun bàtoro cadhos niedhos impubusados Translations French panacher, empanacher English to decorate with plumes Spanish adornar con penachos Italian impennacchiare German mit einem Federbusch schmücken.

infiochitàre , vrb: inflochitai, infrochetari, infrochitai Definition pònnere frocos, fàere bella una cosa ponendhodhi frocos Synonyms e antonyms aflochitai, afrochedhare Translations French enrubanner English to tassel Spanish adornar con lazos Italian infioccare German mit Bändern schmücken.

influensciàdu , agt: infruensciadu Definition chi portat s'arremadiu Sentences fit influensciadu e s'intendhiat male Translations French grippé English suffering from influenza Spanish con gripe Italian influenzato German an Grippe leidend.

«« Search again