abbuscinàre , vrb rfl Definition
ufrare; nau in cobertantza, pirmare
Synonyms e antonyms
abbrodhiare,
acasidhare,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
pirmare,
ufiare
2.
su burràgliu pro sa tocadura giughet malandras, giughet s'ata de su codigone iscolzolada, abbuscinada
Etymon
srd.
Translations
French
enfler
English
to swell
Spanish
hincharse
Italian
diventare tùmido
German
anschwellen.
afidigàre , vrb Definition
su si fàere druchesau, atasurau, nau de sa carre bia
Synonyms e antonyms
allibidorare,
ammalorai
Etymon
srd.
Translations
French
devenir livide,
blêmir,
devenir ictérique
English
to become livid,
to become icteric
Spanish
lividecer
Italian
illividire,
diventare ittèrico
German
erbleichen,
ikterisch werden.
allabentàre , vrb rfl Definition
essire allabentaos
Synonyms e antonyms
illabentare
Etymon
srd.
Translations
French
devenir bête,
s'étourdir,
se distraire
English
to become careless,
fool,
reckless
Spanish
volverse bobo,
atolondrado
Italian
diventare sciòcco,
sventato,
sbadato
German
leichtsinnig,
zerstreut werden.
allardàre, allardiài , vrb Definition
pònnere lardu, ingrassare; istidhigare su lardu allutu a sa petza orrostindho, pònnere fitas de lardu a sa petza coendho; rfl. nau de ccn., su si crèdere meda / allardàresi de una cosa = abantaisí de calincuna cosa
Synonyms e antonyms
illardionare,
ingrassai,
saginai
/
istedhiare,
preutire,
untinare
Etymon
srd.
Translations
French
prendre de l'embonpoint
English
to fatten,
to lard
Spanish
engordar,
mechar
Italian
diventare pìngue,
lardellare
German
dick werden,
spicken.
allocài , vrb: allucai Definition
fàere o essire locu, ammammalucare, incantare
Synonyms e antonyms
allochiai,
imbolocai,
scimprai
Sentences
ti creis ca mi allucas aici cun duas cositedhas: dèu bollu totu sa parti mia! ◊ candu mi seu cojada mi seu allucada e no apu castiau ni bellesa e ni virtudi ◊ si allucant castiendu arrandas, ingirialetus, una patena, unu cungiali, bastat chi siat cosa antiga!
2.
allucaus, no iscidiant in cai istampu nc'intrai ◊ no abbarres allucau!
Etymon
spn.
alocar
Translations
French
devenir idiot
English
to make silly
Spanish
enloquecer
Italian
diventare o far scémo
German
dumm werden.
allollojài , vrb Synonyms e antonyms
abballalloare,
allochiai,
atolondrai
Etymon
srd.
Translations
French
s'abêtir
English
to make stupid
Spanish
alelarse
Italian
diventare stùpido
German
dumm werden.
atzotzàre , vrb Definition
guastare, nau de s'ou, agiummai comente a èssere frochiu
Etymon
srd.
Translations
French
devenir couvi
English
to go rotten
Spanish
podrirse el huevo
Italian
diventare barlàccio
German
faulig werden.
diventàre , vrb Definition
essire diferente, un'àtera cosa, cambiare a un’àtera cosa
Translations
French
devenir
English
to become
Spanish
volverse,
hacerse,
convertirse
Italian
diventare
German
werden.
essíre, essíri , vrb: bassí,
iscire,
vessire Definition
andhare fora de ccn. logu (pruschetotu serrau e fintzes tènnere sa essia a fora), bènnere a fora a manera de si bíere, de si pòdere ischire, connòschere, èssere o andhare prus ainnanti de una línia, andhare a giru o a un'àteru logu, naschire o fintzes istesiare, acabbare, mòvere de su postu suo (nau de un’arremu), cumpàrrere, su ischire, su pàrrere, su arresurtare, nau de cosa a bèndhere su dhue èssere in is butegas; arresurtare de una cosa, de una chistione, de sa créschia; acabbare una faina longa, una chistione manna
Synonyms e antonyms
abbenai,
irghelare,
resurtare
/
nàschere,
girai
/
bocare,
caciare,
leare
| ctr.
intrae
Idioms
csn:
essimiche da'ia! = bessiminci!, baidindi!; essíreche pala pala, costa costa = arrispúndiri, ei, ma no a tonu, arrispúndiri fuedhendi de àteras cosas; essíreche in machines, in coranta mois = acabbai narendi machíminis, isciolórius, cosas esageradas; essíreche male = certai, essiri in disacórdiu, a iscórriu, iscuncordai; essire in malas = certai meda, de abarrai a prima; essire foras de contu = iscassuletare, irbariare, ammachiaisí; essire de mente = iscarèsciri; a su chi essit essit = comente andhat andhat, andhet comente cheret!; essire fora ’e pare (nau de maridu e mulleri)= iscuncordai, andaisindi donniunu a contu suu; essiresindhe cun… = iscabbullirisí de unu dépidu, de una dificurtadi cun…
Sentences
su dinai nci essit sentza de isciri comenti ◊ sas monzas de Paule essint a passizare ◊ mama e fiza sont iscindhe a sa cortichedha ◊ comente essis de iscola ghira a domo! ◊ candho proet essint sos cocois ◊ mai essidos a logu semus, nois: sempre in bidha ◊ su binu essit de sa carrada ◊ sa domo nostra essit a sa cortita ◊ s'arriu nci essit a mari ◊ est essidu su sole ◊ su maistu fendi su muru ndi est essiu foras de prumu ◊ in sa contonada ant lassadu predas chi essint pro tènnere cun àteru muru ◊ seghendhe no ch'essas fora de sa sinza! ◊ in atunzu, comente proet essit s'erba ◊ mi che at essidu una dente ◊ no li at essidu una peràula: mudu che lódhuru! ◊ mi che at essidu unu fiadu de sa mandra ◊ bandu a pigai is pipius ca funt essendi de iscola
2.
e za no essit, mih, cussu brunzu: si che intendhet atesu meda! ◊ su frúschiu essit prus de sa boghe ◊ essimichelu dae mesu, cudhu maleducadu chi no est àteru! ◊ essimindhelu dae mesu, custu bardulete! ◊ cussu preigadore addaghi abberit buca già ischit inue ch'essire! ◊ candu fuedhas tui essis sempri de sa chistioni ◊ a sa ruta chi at dadu che l'est essidu su bratzu dae su codhu
3.
a chie faghet una morte bi at trinta annos, si essit iscobiadu ◊ sa faina fut essia bèni ◊ donzi tantu mi ch'essit a faedhare a sa campidanesa ◊ essidu mi at finitesa, si mi cherzo cojuare! ◊ mi at essidu cunzuntura e la collo ◊ bellu triballu mi at essidu ◊ sa faina essit male si no bi at forramenta addata ◊ is contus essint giustus ◊ est essida sa boghe chi Fulanu est cojendhe ◊ segundhu sa ua bi essit prus binu ◊ de custu cantu de robba bi essit una fardita ◊ sa padedha de su minestrone est essida prena ◊ custu est pisedhu chi essit mannu de carena ◊ de peràulas ndh'essit sempre àteras
4.
a su mànigu li essit su sale, su píbere, s'aghedu ◊ a su binu l'at essidu unu tastu malu ◊ mi fut essia sa conca a fruschedhas
5.
est giai essiu su gureu ca ndi apu biu bendendi ◊ in atunzu essit su mandarinu, s'arantzu ◊ cun sos médios de como, sa cosa essit in donzi tempus: in sas butegas agatas de totu
6.
frades caros, bos auguro de ch'essire chena pena! ◊ che as a essire cras, de custas chistiones!…◊ dae custa faina no ch'essimus a presse, ca est meda
7.
custos duos fint semper paris, ma de candho ant tentu diferéssia sunt essidos in malas
8.
m'abbàida, tenia de fàghere unu cumandhu ma mi ch'est essidu dae conca!
9.
arguai a tie chi ti ndh'essat cun neune, mih, de custu chi as bidu! ◊ bae ca de su chi mi as nadu no mi ndhe at essidu cun neune! ◊ cussu no ndhe muntenet de segretu: si cumbinat, che li essit che nudha! ◊◊ cudhu ti at fatu dies e dies de triballu e tue ti ndh'essis cun carchi fiascu de binu?! ◊ a fàghere isposonzu no bi cheret duos sodhos, no: bi cheret ispesa manna!
Etymon
ltn.
exire
Translations
French
sortir
English
to go out
Spanish
salir,
brotar,
asomar,
propagarse,
volverse
Italian
uscire,
sgorgare,
spòrgere,
propagarsi,
diventare
German
hinausgehen,
herauskommen,
hervorquellen,
austreten,
hinausstrecken,
sich verbreiten,
werden.
illabentàre , vrb prnl Synonyms e antonyms
allabentare*
Translations
French
devenir distrait
English
to become absent-minded
Spanish
volverse,
hacerse,
convertirse
Italian
diventare sbadato
German
zerstreut werden.
ingrajài , vrb Definition
essire grae, pesosu, pèrdere s'abbilesa de si mòvere po immarritzone, maladia, becesa (e fintzes improssimare)
Synonyms e antonyms
ingraie,
ingraonzare
/
ingrabidare
Sentences
certas curas ingrajant su mali ◊ sa malaria est ingrajendi
2.
passaus pagus mesis de su primu fillu est torra ingrajara
Etymon
srd.
Translations
French
s'alourdir
English
to become heavy
Spanish
volverse pesado,
torpe
Italian
diventare pesante
German
schwerer werden.