Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abriàre , vrb Definition dhu narant de su porcu chi a fortza de arratzare male si che faet coment'e a sirbone, si che arestat de arratza Synonyms e antonyms aferare, agrestare, arruarzare, eremire, imburdiri Etymon srd. Translations French devenir sauvage English to grow wild Spanish volverse salvaje el cerdo Italian inselvatichirsi German verwildern.

afallíre, afallíri , vrb: fallire Definition nau de laore, sicare chentza lómpiu, a ispiga buida, tocau a népide, a sole Synonyms e antonyms avagliai Etymon srd. Translations French dessécher English to fog Spanish volverse zocato Italian divenire afato German verkümmert werden.

aferàre , vrb Definition su si fàere a fera, arestare Synonyms e antonyms abriare, agrestare, arruarzare, eremire, imburdiri Etymon srd. Translations French devenir sauvage English to grow wild Spanish volverse salvaje Italian inselvatichirsi German verwildern.

allabentàre , vrb rfl Definition essire allabentaos Synonyms e antonyms illabentare Etymon srd. Translations French devenir bête, s'étourdir, se distraire English to become careless, fool, reckless Spanish volverse bobo, atolondrado Italian diventare sciòcco, sventato, sbadato German leichtsinnig, zerstreut werden.

allidigoraméntu , nf Synonyms e antonyms allidigorada Etymon srd. Translations French meurtrissure English turning livid Spanish volverse lívido Italian illividiménto German Erbleichen.

ammadredhàre , vrb: ammadrodhare, ammodrodhare Definition coment'e fàere a madredhu Synonyms e antonyms ammassulare Etymon srd. Translations French être vulgaire English to be unbecoming Spanish volverse grosero Italian èssere sguaiato German unmanierlich sein.

ammugronàre , vrb rfl: ammurvonai Definition nau de gente, coment'e fàere a muvrone, arestosu Synonyms e antonyms agrestare, assirbonai | ctr. ammasetare Etymon srd. Translations French devenir sauvage English to grow wild Spanish volverse salvaje Italian inselvatichirsi German verwildern.

arrusticài , vrb Definition su si fàere areste Synonyms e antonyms agrestare, irrusticai Etymon srd. Translations French rendre sauvage English to become wild Spanish volverse salvaje, silvestre Italian inselvatichire German verwildern.

diventàre , vrb Definition essire diferente, un'àtera cosa, cambiare a un’àtera cosa Translations French devenir English to become Spanish volverse, hacerse, convertirse Italian diventare German werden.

essíre, essíri , vrb: bassí, iscire, vessire Definition andhare fora de ccn. logu (pruschetotu serrau e fintzes tènnere sa essia a fora), bènnere a fora a manera de si bíere, de si pòdere ischire, connòschere, èssere o andhare prus ainnanti de una línia, andhare a giru o a un'àteru logu, naschire o fintzes istesiare, acabbare, mòvere de su postu suo (nau de un’arremu), cumpàrrere, su ischire, su pàrrere, su arresurtare, nau de cosa a bèndhere su dhue èssere in is butegas; arresurtare de una cosa, de una chistione, de sa créschia; acabbare una faina longa, una chistione manna Synonyms e antonyms abbenai, irghelare, resurtare / nàschere, girai / bocare, caciare, leare | ctr. intrae Idioms csn: essimiche da'ia! = bessiminci!, baidindi!; essíreche pala pala, costa costa = arrispúndiri, ei, ma no a tonu, arrispúndiri fuedhendi de àteras cosas; essíreche in machines, in coranta mois = acabbai narendi machíminis, isciolórius, cosas esageradas; essíreche male = certai, essiri in disacórdiu, a iscórriu, iscuncordai; essire in malas = certai meda, de abarrai a prima; essire foras de contu = iscassuletare, irbariare, ammachiaisí; essire de mente = iscarèsciri; a su chi essit essit = comente andhat andhat, andhet comente cheret!; essire fora ’e pare (nau de maridu e mulleri)= iscuncordai, andaisindi donniunu a contu suu; essiresindhe cun… = iscabbullirisí de unu dépidu, de una dificurtadi cun… Sentences su dinai nci essit sentza de isciri comenti ◊ sas monzas de Paule essint a passizare ◊ mama e fiza sont iscindhe a sa cortichedha ◊ comente essis de iscola ghira a domo! ◊ candho proet essint sos cocois ◊ mai essidos a logu semus, nois: sempre in bidha ◊ su binu essit de sa carrada ◊ sa domo nostra essit a sa cortita ◊ s'arriu nci essit a mari ◊ est essidu su sole ◊ su maistu fendi su muru ndi est essiu foras de prumu ◊ in sa contonada ant lassadu predas chi essint pro tènnere cun àteru muru ◊ seghendhe no ch'essas fora de sa sinza! ◊ in atunzu, comente proet essit s'erba ◊ mi che at essidu una dente ◊ no li at essidu una peràula: mudu che lódhuru! ◊ mi che at essidu unu fiadu de sa mandra ◊ bandu a pigai is pipius ca funt essendi de iscola 2. e za no essit, mih, cussu brunzu: si che intendhet atesu meda! ◊ su frúschiu essit prus de sa boghe ◊ essimichelu dae mesu, cudhu maleducadu chi no est àteru! ◊ essimindhelu dae mesu, custu bardulete! ◊ cussu preigadore addaghi abberit buca già ischit inue ch'essire! ◊ candu fuedhas tui essis sempri de sa chistioni ◊ a sa ruta chi at dadu che l'est essidu su bratzu dae su codhu 3. a chie faghet una morte bi at trinta annos, si essit iscobiadu ◊ sa faina fut essia bèni ◊ donzi tantu mi ch'essit a faedhare a sa campidanesa ◊ essidu mi at finitesa, si mi cherzo cojuare! ◊ mi at essidu cunzuntura e la collo ◊ bellu triballu mi at essidu ◊ sa faina essit male si no bi at forramenta addata ◊ is contus essint giustus ◊ est essida sa boghe chi Fulanu est cojendhe ◊ segundhu sa ua bi essit prus binu ◊ de custu cantu de robba bi essit una fardita ◊ sa padedha de su minestrone est essida prena ◊ custu est pisedhu chi essit mannu de carena ◊ de peràulas ndh'essit sempre àteras 4. a su mànigu li essit su sale, su píbere, s'aghedu ◊ a su binu l'at essidu unu tastu malu ◊ mi fut essia sa conca a fruschedhas 5. est giai essiu su gureu ca ndi apu biu bendendi ◊ in atunzu essit su mandarinu, s'arantzu ◊ cun sos médios de como, sa cosa essit in donzi tempus: in sas butegas agatas de totu 6. frades caros, bos auguro de ch'essire chena pena! ◊ che as a essire cras, de custas chistiones!…◊ dae custa faina no ch'essimus a presse, ca est meda 7. custos duos fint semper paris, ma de candho ant tentu diferéssia sunt essidos in malas 8. m'abbàida, tenia de fàghere unu cumandhu ma mi ch'est essidu dae conca! 9. arguai a tie chi ti ndh'essat cun neune, mih, de custu chi as bidu! ◊ bae ca de su chi mi as nadu no mi ndhe at essidu cun neune! ◊ cussu no ndhe muntenet de segretu: si cumbinat, che li essit che nudha! ◊◊ cudhu ti at fatu dies e dies de triballu e tue ti ndh'essis cun carchi fiascu de binu?! ◊ a fàghere isposonzu no bi cheret duos sodhos, no: bi cheret ispesa manna! Etymon ltn. exire Translations French sortir English to go out Spanish salir, brotar, asomar, propagarse, volverse Italian uscire, sgorgare, spòrgere, propagarsi, diventare German hinausgehen, herauskommen, hervorquellen, austreten, hinausstrecken, sich verbreiten, werden.

fogliàre , vrb: vogliare Definition furriare is crebedhos, su si ammachiare Synonyms e antonyms ammachiae, dilliriai, fatzellare, foglietare Etymon ctl. follejar Translations French devenir fou English to go mad Spanish enloquecer, volverse loco Italian impazzire, pèrdere il sénno German verrückt werden.

ghindhàre , vrb: chindhare* Definition mòvere sa cosa a morigadura, su si mòvere coment'e unu ixorbedrama po castiare o coment’e castiandho a un'àtera parte; ammachiare Synonyms e antonyms bortare, chindhalare, furriai, girai Sentences ponet su cugumedhu, lu fiagat, lu mustrat, lu ghindhat a donz'ala ◊ no si giraiat si no fit su bentu a lu fàghere ghindhare ◊ Toedhu si est ghindhadu a Bobbore a dimandhare ◊ isse est ghindhadu a insegus, ma sa vida sighit a innantis ◊ si ghindhat a isperiare e bidet duas pubas 2. su chi at tentu l'at ghindhadu sa vida che dai sa die a su note ◊ cussa de cantu est bella faghet ghindhare su chervedhu a la mirare Translations French tourner English to turn Spanish volverse, volverse loco Italian voltare German wenden, umwenden.

illabentàre , vrb prnl Synonyms e antonyms allabentare* Translations French devenir distrait English to become absent-minded Spanish volverse, hacerse, convertirse Italian diventare sbadato German zerstreut werden.

imbirbantài , vrb Definition fàere o essire birbante Translations French devenir polisson English to become rascal Spanish volverse bribón Italian infurfantire German ein Schurke werden.

imburdíri , vrb Definition fàere burdu, areste, malu (ammesturau cun malesa, brutura o àteru deasi) Synonyms e antonyms abriare, aferare, agrestare, arruarzare, eremire / abburdare, chilzeniare, disgeniare, imburdai Sentences funt arrennéscius a imburdiri sa cuscéntzia de sa genti ◊ ant imburdiu sa língua nosta! Etymon srd. Translations French abâtardir English to bastardize Spanish volverse silvestre Italian inselvatichire, imbastardire German verzildern lassen, entarten.

imprupíre, imprupíri , vrb: impulpiri, impurpie, impurpire Definition pònnere prupas, crèschere in prupas, nau de animales, gente e fintzes frutos Synonyms e antonyms ammaciociae, imprupai, impurpatzire | ctr. ispurpire Sentences sa morisca est totu ossu: no bi at impurpidu ca no li at próidu ◊ s'olia comente proet in atunzu s'impurpit ◊ sos pibionedhos de s'àghina sunt imprupinne Etymon srd. Translations French engraisser English to fill out Spanish engordar, volverse pulposo Italian impolpare German dick werden.

incalèschere , vrb Definition nau de unu male, impeorare, tirare a tempus longu chentza sanare Synonyms e antonyms incruai, incrudèschere Etymon ltn. incalescere Translations French aggraver, devenir chronique English to aggravate Spanish volverse crónica una enfermedad Italian rincrudire, diventar crònico German sich verschärfen.

ingrajài , vrb Definition essire grae, pesosu, pèrdere s'abbilesa de si mòvere po immarritzone, maladia, becesa (e fintzes improssimare) Synonyms e antonyms ingraie, ingraonzare / ingrabidare Sentences certas curas ingrajant su mali ◊ sa malaria est ingrajendi 2. passaus pagus mesis de su primu fillu est torra ingrajara Etymon srd. Translations French s'alourdir English to become heavy Spanish volverse pesado, torpe Italian diventare pesante German schwerer werden.