abbuscinàre , vrb rfl Definitzione ufrare; nau in cobertantza, pirmare Sinònimos e contràrios abbrodhiare, acasidhare, amprudhiare, annicare, annozare, pirmare, ufiare 2. su burràgliu pro sa tocadura giughet malandras, giughet s'ata de su codigone iscolzolada, abbuscinada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfler Ingresu to swell Ispagnolu hincharse Italianu diventare tùmido Tedescu anschwellen.

afidigàre , vrb Definitzione su si fàere druchesau, atasurau, nau de sa carre bia Sinònimos e contràrios allibidorare, ammalorai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir livide, blêmir, devenir ictérique Ingresu to become livid, to become icteric Ispagnolu lividecer Italianu illividire, diventare ittèrico Tedescu erbleichen, ikterisch werden.

allabentàre , vrb rfl Definitzione essire allabentaos Sinònimos e contràrios illabentare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir bête, s'étourdir, se distraire Ingresu to become careless, fool, reckless Ispagnolu volverse bobo, atolondrado Italianu diventare sciòcco, sventato, sbadato Tedescu leichtsinnig, zerstreut werden.

allardàre, allardiài , vrb Definitzione pònnere lardu, ingrassare; istidhigare su lardu allutu a sa petza orrostindho, pònnere fitas de lardu a sa petza coendho; rfl. nau de ccn., su si crèdere meda / allardàresi de una cosa = abantaisí de calincuna cosa Sinònimos e contràrios illardionare, ingrassai, saginai / istedhiare, preutire, untinare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre de l'embonpoint Ingresu to fatten, to lard Ispagnolu engordar, mechar Italianu diventare pìngue, lardellare Tedescu dick werden, spicken.

allocài , vrb: allucai Definitzione fàere o essire locu, ammammalucare, incantare Sinònimos e contràrios allochiai, imbolocai, scimprai Frases ti creis ca mi allucas aici cun duas cositedhas: dèu bollu totu sa parti mia! ◊ candu mi seu cojada mi seu allucada e no apu castiau ni bellesa e ni virtudi ◊ si allucant castiendu arrandas, ingirialetus, una patena, unu cungiali, bastat chi siat cosa antiga! 2. allucaus, no iscidiant in cai istampu nc'intrai ◊ no abbarres allucau! Ètimu spn. alocar Tradutziones Frantzesu devenir idiot Ingresu to make silly Ispagnolu enloquecer Italianu diventare o far scémo Tedescu dumm werden.

allollojài , vrb Sinònimos e contràrios abballalloare, allochiai, atolondrai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'abêtir Ingresu to make stupid Ispagnolu alelarse Italianu diventare stùpido Tedescu dumm werden.

atzotzàre , vrb Definitzione guastare, nau de s'ou, agiummai comente a èssere frochiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir couvi Ingresu to go rotten Ispagnolu podrirse el huevo Italianu diventare barlàccio Tedescu faulig werden.

diventàre , vrb Definitzione essire diferente, un'àtera cosa, cambiare a un’àtera cosa Tradutziones Frantzesu devenir Ingresu to become Ispagnolu volverse, hacerse, convertirse Italianu diventare Tedescu werden.

essíre, essíri , vrb: bassí, iscire, vessire Definitzione andhare fora de ccn. logu (pruschetotu serrau e fintzes tènnere sa essia a fora), bènnere a fora a manera de si bíere, de si pòdere ischire, connòschere, èssere o andhare prus ainnanti de una línia, andhare a giru o a un'àteru logu, naschire o fintzes istesiare, acabbare, mòvere de su postu suo (nau de un’arremu), cumpàrrere, su ischire, su pàrrere, su arresurtare, nau de cosa a bèndhere su dhue èssere in is butegas; arresurtare de una cosa, de una chistione, de sa créschia; acabbare una faina longa, una chistione manna Sinònimos e contràrios abbenai, irghelare, resurtare / nàschere, girai / bocare, caciare, leare | ctr. intrae Maneras de nàrrere csn: essimiche da'ia! = bessiminci!, baidindi!; essíreche pala pala, costa costa = arrispúndiri, ei, ma no a tonu, arrispúndiri fuedhendi de àteras cosas; essíreche in machines, in coranta mois = acabbai narendi machíminis, isciolórius, cosas esageradas; essíreche male = certai, essiri in disacórdiu, a iscórriu, iscuncordai; essire in malas = certai meda, de abarrai a prima; essire foras de contu = iscassuletare, irbariare, ammachiaisí; essire de mente = iscarèsciri; a su chi essit essit = comente andhat andhat, andhet comente cheret!; essire fora ’e pare (nau de maridu e mulleri)= iscuncordai, andaisindi donniunu a contu suu; essiresindhe cun… = iscabbullirisí de unu dépidu, de una dificurtadi cun… Frases su dinai nci essit sentza de isciri comenti ◊ sas monzas de Paule essint a passizare ◊ mama e fiza sont iscindhe a sa cortichedha ◊ comente essis de iscola ghira a domo! ◊ candho proet essint sos cocois ◊ mai essidos a logu semus, nois: sempre in bidha ◊ su binu essit de sa carrada ◊ sa domo nostra essit a sa cortita ◊ s'arriu nci essit a mari ◊ est essidu su sole ◊ su maistu fendi su muru ndi est essiu foras de prumu ◊ in sa contonada ant lassadu predas chi essint pro tènnere cun àteru muru ◊ seghendhe no ch'essas fora de sa sinza! ◊ in atunzu, comente proet essit s'erba ◊ mi che at essidu una dente ◊ no li at essidu una peràula: mudu che lódhuru! ◊ mi che at essidu unu fiadu de sa mandra ◊ bandu a pigai is pipius ca funt essendi de iscola 2. e za no essit, mih, cussu brunzu: si che intendhet atesu meda! ◊ su frúschiu essit prus de sa boghe ◊ essimichelu dae mesu, cudhu maleducadu chi no est àteru! ◊ essimindhelu dae mesu, custu bardulete! ◊ cussu preigadore addaghi abberit buca già ischit inue ch'essire! ◊ candu fuedhas tui essis sempri de sa chistioni ◊ a sa ruta chi at dadu che l'est essidu su bratzu dae su codhu 3. a chie faghet una morte bi at trinta annos, si essit iscobiadu ◊ sa faina fut essia bèni ◊ donzi tantu mi ch'essit a faedhare a sa campidanesa ◊ essidu mi at finitesa, si mi cherzo cojuare! ◊ mi at essidu cunzuntura e la collo ◊ bellu triballu mi at essidu ◊ sa faina essit male si no bi at forramenta addata ◊ is contus essint giustus ◊ est essida sa boghe chi Fulanu est cojendhe ◊ segundhu sa ua bi essit prus binu ◊ de custu cantu de robba bi essit una fardita ◊ sa padedha de su minestrone est essida prena ◊ custu est pisedhu chi essit mannu de carena ◊ de peràulas ndh'essit sempre àteras 4. a su mànigu li essit su sale, su píbere, s'aghedu ◊ a su binu l'at essidu unu tastu malu ◊ mi fut essia sa conca a fruschedhas 5. est giai essiu su gureu ca ndi apu biu bendendi ◊ in atunzu essit su mandarinu, s'arantzu ◊ cun sos médios de como, sa cosa essit in donzi tempus: in sas butegas agatas de totu 6. frades caros, bos auguro de ch'essire chena pena! ◊ che as a essire cras, de custas chistiones!…◊ dae custa faina no ch'essimus a presse, ca est meda 7. custos duos fint semper paris, ma de candho ant tentu diferéssia sunt essidos in malas 8. m'abbàida, tenia de fàghere unu cumandhu ma mi ch'est essidu dae conca! 9. arguai a tie chi ti ndh'essat cun neune, mih, de custu chi as bidu! ◊ bae ca de su chi mi as nadu no mi ndhe at essidu cun neune! ◊ cussu no ndhe muntenet de segretu: si cumbinat, che li essit che nudha! ◊◊ cudhu ti at fatu dies e dies de triballu e tue ti ndh'essis cun carchi fiascu de binu?! ◊ a fàghere isposonzu no bi cheret duos sodhos, no: bi cheret ispesa manna! Ètimu ltn. exire Tradutziones Frantzesu sortir Ingresu to go out Ispagnolu salir, brotar, asomar, propagarse, volverse Italianu uscire, sgorgare, spòrgere, propagarsi, diventare Tedescu hinausgehen, herauskommen, hervorquellen, austreten, hinausstrecken, sich verbreiten, werden.

illabentàre , vrb prnl Sinònimos e contràrios allabentare* Tradutziones Frantzesu devenir distrait Ingresu to become absent-minded Ispagnolu volverse, hacerse, convertirse Italianu diventare sbadato Tedescu zerstreut werden.

ingrajài , vrb Definitzione essire grae, pesosu, pèrdere s'abbilesa de si mòvere po immarritzone, maladia, becesa (e fintzes improssimare) Sinònimos e contràrios ingraie, ingraonzare / ingrabidare Frases certas curas ingrajant su mali ◊ sa malaria est ingrajendi 2. passaus pagus mesis de su primu fillu est torra ingrajara Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'alourdir Ingresu to become heavy Ispagnolu volverse pesado, torpe Italianu diventare pesante Tedescu schwerer werden.

«« Torra a chircare