Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abasciài , vrb: abbasciae, abbasciai, abbasciare, abbassare, abbassiare Definition calare de pitzu a giosso, portare de artu a bàsciu; miminare calecuna cosa, fàere prus bassu; istare a su chi bolet un'àteru, indrúchere a dhi pedire cosa Synonyms e antonyms abbaltare, abbaratai, achirrare, imbaratire, imbasciai, calai, falare / amenguai, isbascire | ctr. alciare, ampiai / crèschere, aumentare Idioms csn: candho abbàssiat sole = a bortaedie, candu abbàsciat sa dí; a. is codhus = falare de codhos, istare a su chi cheret àtere, leare sa cosa contrària cun passéntzia; fai a. su chíchiri a unu = segaidhu de tressu, dàreli un'irmurriada; a. su fogu = menguai su fogu, bogàreche fogu a manera chi siat prus pagu; a. sa televisione, s'aràdiu, sas boghes = regulàrelos de s'intèndhere prus pagu; abbasciai sa boxi = (puru) pèrdere sa boghe, faedhare a boghe russa pro serragu Sentences ti podit abbasciai un'acidenti ◊ dhu at abbasciau unu pilloni asuba de su campanili ◊ su Verbu Deus Redentore est abbassadu dae chelu in terra ◊ ndi fut abbasciau de su trenu ◊ est abbassatu dae su postale in piatza ◊ a Gesugristu ndi dh'ant abbasciau de sa cruxi 2. abbàssiali su fogu, a sa padedha! ◊ nci fúliant sa cosa ma no abbàsciant su prétziu! ◊ s'unfradura est abbascendi ◊ s'istrada in cussu cúcuru che l'ant abbassiada ◊ cussa fit fémina abbassiada in s'unore 3. no ti depes abbassiare a pedire nudha! ◊ si fut dépiu abbasciai ◊ cussos pretenent chi s'àteru si abbàssiet a pedire pro piaghere su chi li tocat de diritu! Surnames and Proverbs prb: chie tropu si abbàsciat su culu ammustrat Etymon srd. Translations French baisser, s'abaisser English to lower, to humble Spanish bajar, bajar, disminuir, humillarse, rebajarse Italian abbassare, umiliarsi, digradare German niedriger machen, erniedrigen (sich).

abbagnàre , vrb: abbangiai, abbangiare, abbanzare 1, bagnai* Definition istare o pònnere a modhe in s'abba, betare abba o cosas deasi Synonyms e antonyms abbangiuledhai, abbanzulare, abbugnare, ifúndhere, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Sentences sas làgrimas a poju ndhe las umpro a las gíghere pro abbangiare sa terra ◊ torras po ti abbanzare in su frúmene ◊ istídhius mannus apitzus mi arruint e totu mi abbàngiu (G.Solinas) 2. at própiu meda e seu totu abbangiau ◊ sentza pasu so andhadu abbanzadu dai bidhias e nie cascu (T.Becciu)◊ in domu mia proit in dónnia logu: apenas istídhiat seu abbangiau! Etymon srd. Translations French mouiller English to wet Spanish mojar, bañar Italian bagnare German naß machen.

abbalvatàre , vrb: abbarbatare, abbarvatare, abratare 1, alvatare, arbatare, arvatare, barbatare*, brabatai 1, brabatari Definition arare sa primu borta una terra, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare Synonyms e antonyms irrudiare, scoturai Sentences alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos Etymon srd. Translations French défricher English to till Spanish roturar Italian dissodare il terréno German urbar machen.

abbellitài, abbellitàre , vrb Definition fàere bellu, cuncordare cosas po bellesa Synonyms e antonyms abbellire, mudai 2. in bidha ant abbellitau sa crésia Etymon srd. Translations French maquiller English to make up Spanish maquillar Italian imbellettare German schön machen.

abborticàre , vrb: abbortigare, abbortijare, abbortixare Definition batire un’arremu, mescamente postu male chi no passat bene su sàmbene, de pàrrere coment’e totu puntu cun ortiga, o fintzes de no si dhu intèndhere coment’e chi siat sicau, de ortigu Synonyms e antonyms addormicare, addrommentire, aggurticiare, iformicare, immortigare, indoliminzare, intrementíre indormicare Sentences comente fia corcadu mi at abbortigadu su bratzu ◊ candho si pesabat fit totu abborticau e addozau e pro si cossolare bibiat una tassa de birra Etymon srd. Translations French engourdir English to benumb Spanish entorpecer Italian intorpidire German gefühllos machen.

abbrigài , vrb: abbrigare 1, abbrigari, arbigai, arvigai, avrigai, obrigai Definition orrubiare su ferru in su fogu fintzes a candho essit modhe de dhu pòdere trebballare Synonyms e antonyms arrubiai, cardiare, cardigiai, incrabigai, ingrujare Sentences su sole in istade abbrigat fintzes is pedras ◊ arvigai unu ferru in su fogu ◊ s'arroca pariat chi dh'iat abbrigada su ferreri 2. ananti de unu trébini avrigau, cussu puru est de bonu coru! ◊ at fatu is istampus a su sulitu cun d-unu ferru arbigau Etymon srd. albicare Translations French rendre brûlant, chauffer au rouge, à blanc English to make red-hot, to incandesce Spanish calentar al rojo, encandecer Italian arroventare German glühen machen.

abbrumài , vrb Synonyms e antonyms arnai, azannarare, pipionire, pubujonare 2. sa barca est abbrumada Etymon srd. Translations French se vermouler English to be worm eaten Spanish carcomer Italian tarlare German wurmstichig machen.

abiài , vrb: aviare Definition pigare su camminu e andharesindhe, andhare a unu logu, pigare a in artu, a pitzu, fintzes mòrrere / aviai is ogus = artziare sos ogros, sa crista Synonyms e antonyms andharesindhe, andharesiche / andai, alciare, imbonai, incarrebai, pigai 1, tocai 1 / mòrrere | ctr. torrae Sentences primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ prite torraias: no ti che fist aviada? ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca ◊ insudhidu, si li bortat contra invitèndhelu a si aviare, si no cheriat ciafos ◊ candho s'ierru faghet niadas mi avio cun su tazu a sas bassuras 2. abianci a susu! ◊ candu as a èssi béciu as aviai is manus e un'atru ti at a ponni su bestimentu 3. già as fatu impresse a ti che aviare chena mancu unu saludu! Etymon ctl., spn. aviar Translations French acheminer English to start, to set out Spanish encaminarse Italian avviare, incamminarsi German sich auf den Weg machen.

aciapitài , vrb: ciapitai Definition fàere is passighedhos de su ballu Synonyms e antonyms atzopitai, istripitare, sciampitai Etymon srd. Translations French sautiller English to hop about Spanish hacer los pasos del baile sardo Italian salterellare German Tanzschritte, sprünge machen.

acodomài, acodomàre , vrb: acomodai, acudomai, acumodai Definition pigare o pònnere is comodidades, is cumbénias; pònnere o istare a códumu, bene Synonyms e antonyms adaretzai, assantai, assetiai Sentences si so pastore mi acòdomo ◊ pro finis, già ses bene acodomada cun chie ailti tanta iltimassione Etymon itl. Translations French arranger English to arrange Spanish acomodarse Italian accomodare German es sich bequem machen.

acomunài , vrb: acomunare Definition pònnere a cumone, pigare cunfidàntzia cun ccn. o calecuna cosa / cussu si acomunat cun totu = istat o si agatat bene cun totugantos Synonyms e antonyms abbetuare, abesare, acostumai, arranguai, ingustai Translations French lier amitié, se familiariser English to familiarize Spanish aunar, familiarizar Italian accomunare, familiarizzare German vereinigen, sich vertraut machen.

acorzolàre , vrb: acroxolari Definition fàere su córgiu o sa pedhe tostada (fintzes fàere su semu, su pigiolu tostau in is feridas sanandho); pònnere abbitúdine a cosa trebballosa Synonyms e antonyms abbadhare, acorgiare, aggallare, incroxolai Sentences de istudiados no ndh'apo bidu mai cun manos acorzoladas ◊ pro acorzolare sas manos no bi cheret istúdiu, no! ◊ su procu portat su sordi acroxolau in origas Etymon srd. Translations French rendre calleux English to make callous Spanish encallecer Italian incallire German schwielig machen, eine Gewohnheit annehmen.

adasiài , vrb: addajare, addasiai, addasiare Definition fàere is cosas abbellu, pigaresidha chentza presse, fàere prus abbellu, cun prus pagu lestresa, abbrandhare unu fàere Synonyms e antonyms biltentare, illesinare, istentae, tricare | ctr. acoidai Sentences tónchinos de betzesa addajant s'andhera 2. erribbau a padente iat addasiau su passu poite is matas furint intipias Etymon itl. adagiare Translations French tarder English to delay Spanish tardar Italian indugiare German langsam machen.

afainài, afainàre , vrb Definition istare faendho faina, trebballandho Synonyms e antonyms acositai, afandhentzare, afariare, afracongiai, afraxai, agasonari Sentences si sunt afainados a preparare linna ◊ ego mi depo afainare chin sas cosas de babbu meu Etymon ctl. afainar Translations French s'affairer, s'empresser English to busy oneself Spanish atarearse Italian affaccendarsi German sich viel zu schaffen machen.

afinài , vrb: afinare Definition fàere fine, prus fine (po èssere prus acutzu, prus adatu, prus bellu); ifidigare, nau siat de grussària de sa cosa e de sa carena (illangiare), ma fintzes de s'aguantu de sa persona a sa suferéntzia, a is dispraxeres / afinai s'ànima de disígiu = cossumíresi de sa gana, de su disizu Synonyms e antonyms afinicare, assilingare, assutighilare, conciumire, infinigae, insutiligai, isgumentare, trumentai / irromasire, slangiri | ctr. ingrussai Sentences cresche, lizu delicadu, in mesu duras ispinas: piús ti altzas e ti afinas, piús ses apretziadu (P.Casu)◊ s'incapat li afinat su pessamentu candho depet fàghere una cosa de remédiu! ◊ candho istúdias afina su pessamentu! ◊ afina su pessamentu e ti as a ammentare chi issa puru fit audente 2. su pistichinzu chi li afinabat s'ànima l'aiat pessandhe a su chi depiat fàchere: su cojúbiu Etymon srd. Translations French réduire English to thin Spanish adelgazar, afilar Italian assottigliare, strùggersi German feiner machen, vergehen

afinicàre , vrb: afinigai, afinigare, afinigari, finicare Definition fàere fine, prus fine, fintzes sighire a trebballare una cosa po dha fàere méngius, cunsiderare is cosas bene e prus a fundhu; educare a maneras de fàere prus delicadas e atentas / afinigare sa mente = pessare in fine, a fundhu Synonyms e antonyms afinai, afinighedhare, assilingare, assutighilare, conciumire, infinigae, insutiligai, isgumentare | ctr. ingrussai 2. como teniat bisonzu de abbarrare solu, de afinicare galu su chi aiat fatu a denote ◊ afinigadebbollu bois, como, custu chistionu!◊ sa note afínigo sos pensamentos e penas… 3. si ch'est afinigadu in sos modos de fàghere Etymon srd. Translations French amincir English to thin Spanish afinar, pulir Italian affinare German feiner machen, verfeinern.

aframicàre , vrb Definition fàere o essire famigosu, pedhitzone / aframicau de gana = mortu de fàmini Synonyms e antonyms aframicosare, ammiserae Translations French appauvrir English to impoverish Spanish empobrecer Italian immiserire German arm machen.

afroscàre , vrb rfl: afruscare Definition coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios Synonyms e antonyms ifroscare / acimbellai Sentences su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha Translations French se préoccuper, atteindre l'âge de la puberté English to be worried, to become pubertal Spanish preocuparse, desarrollarse Italian preoccuparsi, divenir pùbere German sich Sorgen machen, geschlechtsreif werden.

afungurài , vrb Definition fàere prus fundhudu Synonyms e antonyms aprofundai, devucare, indevucare, istuvucare, tuvucare Etymon srd. Translations French approfondir English to make deeper Spanish profundizar, rehundir Italian rèndere più profóndo German tiefer machen, austiefen.

afurconàre , vrb Definition pònnere su furcone, sa népide, genia de maladia chi faet niedhu su granu de is laores Synonyms e antonyms abboai, achichinare, anneulare Etymon srd. Translations French nieller English to affect by smut Spanish atizonarse Italian ingolpare German tiefer machen.