aggrucàre , vrb: aggrugare,
aggrugari,
aggurgare,
agrugai,
agrugari Definition
fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas)
Synonyms e antonyms
atraessare,
gruxai
/
navaciare
Sentences
sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias
2.
debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo!
3.
pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada
Etymon
its
ad + cruc(u)lare
Translations
French
fouiller
English
to scour
Spanish
despacharse,
chapucear
Italian
perlustrare,
fare un lavóro in mòdo sbrigativo
German
durchsuchen,
eine schleunige Arbeit machen.
agigantàre , vrb Definition
fàere mannu a meda a meda, a tropu, una cosa esagerada
Etymon
srd.
Translations
French
grossir,
grandir démesurément
English
to magnify
Spanish
agigantar
Italian
ingigantire
German
riesengroß machen.
allibidoràre , vrb: allidorai Definition
fàere a marcu de sàmbene pistau, in sa carena
Synonyms e antonyms
afidigare,
allidigorae,
ammarcorzare,
illibrinire
Etymon
srd.
Translations
French
devenir livide,
blêmir
English
to make livid
Spanish
amoratar
Italian
illividire
German
bläulich machen,
erbleichen.
allochiài , vrb Definition
cufúndhere, no cumprèndhere prus nudha, fàere a macu, a locu
Synonyms e antonyms
allocai,
atontai,
incadumai,
ispantai,
istontoleare
2.
dhoi at genti meda allochiada de sa droga ◊ abarràt allochiau a buca oberta e a ogus isprapaluciaus ◊ cussu est allochiau che unu sitzigorru!
Translations
French
abêtir
English
to make dizzy
Spanish
alelar
Italian
rimbecillire
German
dumm machen,
verdummen.
allutinài , vrb Synonyms e antonyms
abbiare,
allutae
Etymon
srd.
Translations
French
raviver
English
to give life
Spanish
avivar,
animar
Italian
rèndere vivo
German
lebendig machen.
ammarigosàe, ammarigosài , vrb Definition
fàghere rànchidu, marigosu
Synonyms e antonyms
amargai,
irranchidare
| ctr.
indrucai,
indruchire
Etymon
srd.
Translations
French
rendre amer
English
to make bitter
Spanish
volver amargo
Italian
rèndere amaro
German
bitter machen.
ammassimàre , vrb Definition
coment'e fàere massimosu, prus abbistu o atentu in su sensu de pònnere ancu, dúbbiu, in is cosas, de no si fidare a ogos serraos
Synonyms e antonyms
intrassire
Sentences
su pitzinnu l'at bene ammassimadu sa mama
Etymon
srd.
Translations
French
devenir rusé
English
to sharpen s.o.'s wits
Spanish
espabilar
Italian
scaltrire
German
schlau machen,
schlau werden.
ammoltighinàre , vrb: ammoltixinare,
ammortichinzare,
ammortighinare,
ammortisinae,
ammortisinare,
ammortixinai,
ammortosinare,
ammortoxinai,
ammotroxinai,
ammurtixinare,
mortoxinai Definition
miminare sa capacidade chi tenent is sentidos de si acatare de is cosas, de cumprèndhere, de atinare; abbrandhare o istudare is passiones, is dolores, sa fortza (po immarritzone)/ ammortixinare su fogu = abbacare sa fràmula, minimare su fogu, istudare
Synonyms e antonyms
allacare 1,
allagorjare,
ammadainare,
ammartusinare,
ammasanae,
ammortèschere,
ammortiare,
ammortogliare,
ammustèlchere,
iltudare,
imbortighinare
| ctr.
abbiatzai,
abbiorare
Sentences
sa prendha chi tantu mi amaiat in cust'umbra frisca mi ammortixinaiat sas ispinas
2.
sas túrtures pro sa professone no depiant èssere nen tropu ammortighinzadas nen tropu ispavillas ◊ faghiat vida trista e ammortisinada ◊ che braxa coberta de chixina paret ammortixinada ◊ issa est ammortighinada e sa fiza b'isfrigatzat un'impiastru de erbas in sas ancas arganadas
Etymon
srd.
Translations
French
atténuer,
amortir,
engourdir,
anesthésier
English
to make torpid,
to shade,
to anaesthetize
Spanish
amortiguar
Italian
smorzare,
intorpidire,
ammosciare,
anestetizzare
German
dämpfen,
gefühllos machen,
anästhetisieren.
annervosàre , vrb Definition
fàere nervosu, giare o pigare a nérbios, giare aggheju fintzes a candho unu perdet sa passiéntzia
Synonyms e antonyms
alteriare,
annervare,
ifadare,
spaxiai
Etymon
srd.
Translations
French
énerver
English
to get on s.o.'s nerves
Spanish
irritar
Italian
innervosire
German
nervös machen.
annidài, annidàre , vrb: annitare,
nidare 1 Definition
fàere netu, límpiu, biancu nidu, fintzes lisu / fai s'annida annida a ccn. = carinnare
Synonyms e antonyms
allimpiare
| ctr.
acadhotzai,
imbratare,
recòghere
2.
su casu si annidat cun sa pranta de sa manu, fendidhu ◊ potzu andai a dhi fai s'annida annida, a dhi donai unu basidedhu a pobidha mia?(M.Simbula)
Etymon
srd.
Translations
French
rendre net
English
to make snow-white
Spanish
limpiar,
hacer cándido
Italian
rèndere càndido,
pulito
German
rein machen.
apensamentài , vrb: apentzamentai,
apessamentare Definition
àere pentzamentos in conca, arreolos, cimbellas, candho unu no est trancuillu po calecuna dificurtade o bisóngiu o ca timet calecuna cosa, pònnere in pentzamentu
Synonyms e antonyms
acimbellai,
afruscare 1,
apinnicare,
apistichinzare
Sentences
is brebeis fiant pascendi chietas e no nci fiat de si apentzamentai po cosa peruna ◊ su malàdiu boliat aparèssiri forti po no apentzamentai is parentis
Etymon
srd.
Translations
French
se préoccuper
English
to worry
Spanish
preocuparse
Italian
impensierirsi
German
sich Sorge machen.
arrespinài , vrb: raspinai* Definition
èssere arrasposu, essire arrasposu
Translations
French
devenir rêche,
faire devenir rêche
English
to make rough (become)
Spanish
curtir,
agrietar
Italian
rèndere o divenire rùvido
German
grob werden,
grob machen.
assudhíre , vrb: sudhire* Definition
àere sudhos, arreolos, pentzamentos, impudu
Synonyms e antonyms
acimbellai,
apinnicare,
insudhire,
apistichinzare
Sentences
de me prus no ti assudhes!
Translations
French
se préoccuper
English
to worry
Spanish
preocuparse
Italian
preoccuparsi,
impensierirsi
German
sich Sorge machen.
assumbràe, assumbrài , vrb rfl: assumbrare Definition
pònnere in suspetu, inchietare, èssere arrennegau, pentzamentosu; pigare o fàere assíchidu
Synonyms e antonyms
abbabbarrotai addojare,
adumbrai,
arreselai,
issudhire,
umbrai
2.
acomenti fut imperrendi in còscia, totinduna bit unu lampu de luxi… e su cuadhu at assumbrau ◊ cussa, si pagu pagu dha fuedhas, atacat su tema sentza de si assumbrai!
Etymon
spn.
asombrar
Translations
French
éveiller des soupçons,
donner des soupçons
English
to make suspicious,
to take offence
Spanish
escamarse
Italian
insospettire,
adombrarsi
German
argwöhnisch machen werden.
assutighilàre, assutiligàe, assutiligài , vrb: assutiligare,
sutiligai Definition
menguare sa grussària, essire o fàere fine, istrígile, làngiu
Synonyms e antonyms
afinai,
afinicare,
assilingare,
conciumire,
infinigare,
insutiligai,
isgumentare,
irromasire
| ctr.
ingrussai
Etymon
srd.
Translations
French
réduire
English
to thin
Spanish
adelgazar,
afilar
Italian
assottigliare
German
dünner machen.
atacazàre , vrb Definition
fàere tzàcurros e moida forte, nau fintzes de su bestiàmene chi istat a iscràmios
Synonyms e antonyms
atamazare,
intrigliare
Etymon
srd.
Translations
French
faire du vacarme,
criailler
English
to make an uproar
Spanish
hacer ruido
Italian
strepitare
German
Krach machen.
barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definition
andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare
Synonyms e antonyms
rundai
Etymon
srd.
Translations
French
faire la ronde
English
to go out on rounds
Spanish
rondar
Italian
uscire di rónda
German
die Runde machen.
canníre , vrb Definition
apèrrere che canna, fàere una tzacadura a cosas de linna, de imbidru, terra, pedra e àteru de tostau (es. broca, pratu)
Synonyms e antonyms
abbèrrere,
afilai,
chinnire 1,
filiri,
fresai,
intzignai,
iscricai,
sacai,
scanniri,
sinniai
Sentences
su becu s'est impercau e s'at canniu un'anca ◊ ti canno sas costas, si ti ponzo manu a fuste! ◊ a tibe no ti si cannit sa conca dae sos pessamentos!…
Etymon
srd.
Translations
French
fêler
English
to crack
Spanish
rajar,
resquebrar
Italian
incrinare
German
Sprünge machen.
cautivài, cautivàre , vrb Definition
fàere o mantènnere s'àteru iscrau, presoneri
Etymon
spn.
Translations
French
esclavager
English
to enslave
Spanish
cautivar
Italian
ridurre in schiavitù
German
zum Sklaven machen.
chiriellàre , vrb Definition
nàrrere chiriellas, brigare a unu, abbarrare a chistionu
2.
sa mama si est posta a chiriellare pedindhe de dhi mutire su dotore ◊ sa giustíscia los chiriellet a issos ebbia!
Etymon
srd.
Translations
French
réprimander
English
to rebuke
Spanish
reprender,
echar una bronca
Italian
rampognare
German
Vorwürfe machen.