Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aggrucàre , vrb: aggrugare, aggrugari, aggurgare, agrugai, agrugari Definitzione fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas) Sinònimos e contràrios atraessare, gruxai / navaciare Frases sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias 2. debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo! 3. pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada Ètimu its ad + cruc(u)lare Tradutziones Frantzesu fouiller Ingresu to scour Ispagnolu despacharse, chapucear Italianu perlustrare, fare un lavóro in mòdo sbrigativo Tedescu durchsuchen, eine schleunige Arbeit machen.

agigantàre , vrb Definitzione fàere mannu a meda a meda, a tropu, una cosa esagerada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grossir, grandir démesurément Ingresu to magnify Ispagnolu agigantar Italianu ingigantire Tedescu riesengroß machen.

allibidoràre , vrb: allidorai Definitzione fàere a marcu de sàmbene pistau, in sa carena Sinònimos e contràrios afidigare, allidigorae, ammarcorzare, illibrinire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir livide, blêmir Ingresu to make livid Ispagnolu amoratar Italianu illividire Tedescu bläulich machen, erbleichen.

allochiài , vrb Definitzione cufúndhere, no cumprèndhere prus nudha, fàere a macu, a locu Sinònimos e contràrios allocai, atontai, incadumai, ispantai, istontoleare 2. dhoi at genti meda allochiada de sa droga ◊ abarràt allochiau a buca oberta e a ogus isprapaluciaus ◊ cussu est allochiau che unu sitzigorru! Tradutziones Frantzesu abêtir Ingresu to make dizzy Ispagnolu alelar Italianu rimbecillire Tedescu dumm machen, verdummen.

allutinài , vrb Sinònimos e contràrios abbiare, allutae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu raviver Ingresu to give life Ispagnolu avivar, animar Italianu rèndere vivo Tedescu lebendig machen.

ammarigosàe, ammarigosài , vrb Definitzione fàghere rànchidu, marigosu Sinònimos e contràrios amargai, irranchidare | ctr. indrucai, indruchire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre amer Ingresu to make bitter Ispagnolu volver amargo Italianu rèndere amaro Tedescu bitter machen.

ammassimàre , vrb Definitzione coment'e fàere massimosu, prus abbistu o atentu in su sensu de pònnere ancu, dúbbiu, in is cosas, de no si fidare a ogos serraos Sinònimos e contràrios intrassire Frases su pitzinnu l'at bene ammassimadu sa mama Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir rusé Ingresu to sharpen s.o.'s wits Ispagnolu espabilar Italianu scaltrire Tedescu schlau machen, schlau werden.

ammoltighinàre , vrb: ammoltixinare, ammortichinzare, ammortighinare, ammortisinae, ammortisinare, ammortixinai, ammortosinare, ammortoxinai, ammotroxinai, ammurtixinare, mortoxinai Definitzione miminare sa capacidade chi tenent is sentidos de si acatare de is cosas, de cumprèndhere, de atinare; abbrandhare o istudare is passiones, is dolores, sa fortza (po immarritzone)/ ammortixinare su fogu = abbacare sa fràmula, minimare su fogu, istudare Sinònimos e contràrios allacare 1, allagorjare, ammadainare, ammartusinare, ammasanae, ammortèschere, ammortiare, ammortogliare, ammustèlchere, iltudare, imbortighinare | ctr. abbiatzai, abbiorare Frases sa prendha chi tantu mi amaiat in cust'umbra frisca mi ammortixinaiat sas ispinas 2. sas túrtures pro sa professone no depiant èssere nen tropu ammortighinzadas nen tropu ispavillas ◊ faghiat vida trista e ammortisinada ◊ che braxa coberta de chixina paret ammortixinada ◊ issa est ammortighinada e sa fiza b'isfrigatzat un'impiastru de erbas in sas ancas arganadas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu atténuer, amortir, engourdir, anesthésier Ingresu to make torpid, to shade, to anaesthetize Ispagnolu amortiguar Italianu smorzare, intorpidire, ammosciare, anestetizzare Tedescu dämpfen, gefühllos machen, anästhetisieren.

annervosàre , vrb Definitzione fàere nervosu, giare o pigare a nérbios, giare aggheju fintzes a candho unu perdet sa passiéntzia Sinònimos e contràrios alteriare, annervare, ifadare, spaxiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu énerver Ingresu to get on s.o.'s nerves Ispagnolu irritar Italianu innervosire Tedescu nervös machen.

annidài, annidàre , vrb: annitare, nidare 1 Definitzione fàere netu, límpiu, biancu nidu, fintzes lisu / fai s'annida annida a ccn. = carinnare Sinònimos e contràrios allimpiare | ctr. acadhotzai, imbratare, recòghere 2. su casu si annidat cun sa pranta de sa manu, fendidhu ◊ potzu andai a dhi fai s'annida annida, a dhi donai unu basidedhu a pobidha mia?(M.Simbula) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre net Ingresu to make snow-white Ispagnolu limpiar, hacer cándido Italianu rèndere càndido, pulito Tedescu rein machen.

apensamentài , vrb: apentzamentai, apessamentare Definitzione àere pentzamentos in conca, arreolos, cimbellas, candho unu no est trancuillu po calecuna dificurtade o bisóngiu o ca timet calecuna cosa, pònnere in pentzamentu Sinònimos e contràrios acimbellai, afruscare 1, apinnicare, apistichinzare Frases is brebeis fiant pascendi chietas e no nci fiat de si apentzamentai po cosa peruna ◊ su malàdiu boliat aparèssiri forti po no apentzamentai is parentis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se préoccuper Ingresu to worry Ispagnolu preocuparse Italianu impensierirsi Tedescu sich Sorge machen.

arrespinài , vrb: raspinai* Definitzione èssere arrasposu, essire arrasposu Tradutziones Frantzesu devenir rêche, faire devenir rêche Ingresu to make rough (become) Ispagnolu curtir, agrietar Italianu rèndere o divenire rùvido Tedescu grob werden, grob machen.

assudhíre , vrb: sudhire* Definitzione àere sudhos, arreolos, pentzamentos, impudu Sinònimos e contràrios acimbellai, apinnicare, insudhire, apistichinzare Frases de me prus no ti assudhes! Tradutziones Frantzesu se préoccuper Ingresu to worry Ispagnolu preocuparse Italianu preoccuparsi, impensierirsi Tedescu sich Sorge machen.

assumbràe, assumbrài , vrb rfl: assumbrare Definitzione pònnere in suspetu, inchietare, èssere arrennegau, pentzamentosu; pigare o fàere assíchidu Sinònimos e contràrios abbabbarrotai addojare, adumbrai, arreselai, issudhire, umbrai 2. acomenti fut imperrendi in còscia, totinduna bit unu lampu de luxi… e su cuadhu at assumbrau ◊ cussa, si pagu pagu dha fuedhas, atacat su tema sentza de si assumbrai! Ètimu spn. asombrar Tradutziones Frantzesu éveiller des soupçons, donner des soupçons Ingresu to make suspicious, to take offence Ispagnolu escamarse Italianu insospettire, adombrarsi Tedescu argwöhnisch machen werden.

assutighilàre, assutiligàe, assutiligài , vrb: assutiligare, sutiligai Definitzione menguare sa grussària, essire o fàere fine, istrígile, làngiu Sinònimos e contràrios afinai, afinicare, assilingare, conciumire, infinigare, insutiligai, isgumentare, irromasire | ctr. ingrussai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réduire Ingresu to thin Ispagnolu adelgazar, afilar Italianu assottigliare Tedescu dünner machen.

atacazàre , vrb Definitzione fàere tzàcurros e moida forte, nau fintzes de su bestiàmene chi istat a iscràmios Sinònimos e contràrios atamazare, intrigliare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire du vacarme, criailler Ingresu to make an uproar Ispagnolu hacer ruido Italianu strepitare Tedescu Krach machen.

barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definitzione andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare Sinònimos e contràrios rundai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire la ronde Ingresu to go out on rounds Ispagnolu rondar Italianu uscire di rónda Tedescu die Runde machen.

canníre , vrb Definitzione apèrrere che canna, fàere una tzacadura a cosas de linna, de imbidru, terra, pedra e àteru de tostau (es. broca, pratu) Sinònimos e contràrios abbèrrere, afilai, chinnire 1, filiri, fresai, intzignai, iscricai, sacai, scanniri, sinniai Frases su becu s'est impercau e s'at canniu un'anca ◊ ti canno sas costas, si ti ponzo manu a fuste! ◊ a tibe no ti si cannit sa conca dae sos pessamentos!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fêler Ingresu to crack Ispagnolu rajar, resquebrar Italianu incrinare Tedescu Sprünge machen.

cautivài, cautivàre , vrb Definitzione fàere o mantènnere s'àteru iscrau, presoneri Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu esclavager Ingresu to enslave Ispagnolu cautivar Italianu ridurre in schiavitù Tedescu zum Sklaven machen.

chiriellàre , vrb Definitzione nàrrere chiriellas, brigare a unu, abbarrare a chistionu 2. sa mama si est posta a chiriellare pedindhe de dhi mutire su dotore ◊ sa giustíscia los chiriellet a issos ebbia! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réprimander Ingresu to rebuke Ispagnolu reprender, echar una bronca Italianu rampognare Tedescu Vorwürfe machen.