aggrucàre , vrb: aggrugare, aggrugari, aggurgare, agrugai, agrugari Definizione fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas) Sinonimi e contrari atraessare, gruxai / navaciare Frasi sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias 2. debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo! 3. pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada Etimo its ad + cruc(u)lare Traduzioni Francese fouiller Inglese to scour Spagnolo despacharse, chapucear Italiano perlustrare, fare un lavóro in mòdo sbrigativo Tedesco durchsuchen, eine schleunige Arbeit machen.

agigantàre , vrb Definizione fàere mannu a meda a meda, a tropu, una cosa esagerada Etimo srd. Traduzioni Francese grossir, grandir démesurément Inglese to magnify Spagnolo agigantar Italiano ingigantire Tedesco riesengroß machen.

allibidoràre , vrb: allidorai Definizione fàere a marcu de sàmbene pistau, in sa carena Sinonimi e contrari afidigare, allidigorae, ammarcorzare, illibrinire Etimo srd. Traduzioni Francese devenir livide, blêmir Inglese to make livid Spagnolo amoratar Italiano illividire Tedesco bläulich machen, erbleichen.

allochiài , vrb Definizione cufúndhere, no cumprèndhere prus nudha, fàere a macu, a locu Sinonimi e contrari allocai, atontai, incadumai, ispantai, istontoleare 2. dhoi at genti meda allochiada de sa droga ◊ abarràt allochiau a buca oberta e a ogus isprapaluciaus ◊ cussu est allochiau che unu sitzigorru! Traduzioni Francese abêtir Inglese to make dizzy Spagnolo alelar Italiano rimbecillire Tedesco dumm machen, verdummen.

allutinài , vrb Sinonimi e contrari abbiare, allutae Etimo srd. Traduzioni Francese raviver Inglese to give life Spagnolo avivar, animar Italiano rèndere vivo Tedesco lebendig machen.

ammarigosàe, ammarigosài , vrb Definizione fàghere rànchidu, marigosu Sinonimi e contrari amargai, irranchidare | ctr. indrucai, indruchire Etimo srd. Traduzioni Francese rendre amer Inglese to make bitter Spagnolo volver amargo Italiano rèndere amaro Tedesco bitter machen.

ammassimàre , vrb Definizione coment'e fàere massimosu, prus abbistu o atentu in su sensu de pònnere ancu, dúbbiu, in is cosas, de no si fidare a ogos serraos Sinonimi e contrari intrassire Frasi su pitzinnu l'at bene ammassimadu sa mama Etimo srd. Traduzioni Francese devenir rusé Inglese to sharpen s.o.'s wits Spagnolo espabilar Italiano scaltrire Tedesco schlau machen, schlau werden.

ammoltighinàre , vrb: ammoltixinare, ammortichinzare, ammortighinare, ammortisinae, ammortisinare, ammortixinai, ammortosinare, ammortoxinai, ammotroxinai, ammurtixinare, mortoxinai Definizione miminare sa capacidade chi tenent is sentidos de si acatare de is cosas, de cumprèndhere, de atinare; abbrandhare o istudare is passiones, is dolores, sa fortza (po immarritzone)/ ammortixinare su fogu = abbacare sa fràmula, minimare su fogu, istudare Sinonimi e contrari allacare 1, allagorjare, ammadainare, ammartusinare, ammasanae, ammortèschere, ammortiare, ammortogliare, ammustèlchere, iltudare, imbortighinare | ctr. abbiatzai, abbiorare Frasi sa prendha chi tantu mi amaiat in cust'umbra frisca mi ammortixinaiat sas ispinas 2. sas túrtures pro sa professone no depiant èssere nen tropu ammortighinzadas nen tropu ispavillas ◊ faghiat vida trista e ammortisinada ◊ che braxa coberta de chixina paret ammortixinada ◊ issa est ammortighinada e sa fiza b'isfrigatzat un'impiastru de erbas in sas ancas arganadas Etimo srd. Traduzioni Francese atténuer, amortir, engourdir, anesthésier Inglese to make torpid, to shade, to anaesthetize Spagnolo amortiguar Italiano smorzare, intorpidire, ammosciare, anestetizzare Tedesco dämpfen, gefühllos machen, anästhetisieren.

annervosàre , vrb Definizione fàere nervosu, giare o pigare a nérbios, giare aggheju fintzes a candho unu perdet sa passiéntzia Sinonimi e contrari alteriare, annervare, ifadare, spaxiai Etimo srd. Traduzioni Francese énerver Inglese to get on s.o.'s nerves Spagnolo irritar Italiano innervosire Tedesco nervös machen.

annidài, annidàre , vrb: annitare, nidare 1 Definizione fàere netu, límpiu, biancu nidu, fintzes lisu / fai s'annida annida a ccn. = carinnare Sinonimi e contrari allimpiare | ctr. acadhotzai, imbratare, recòghere 2. su casu si annidat cun sa pranta de sa manu, fendidhu ◊ potzu andai a dhi fai s'annida annida, a dhi donai unu basidedhu a pobidha mia?(M.Simbula) Etimo srd. Traduzioni Francese rendre net Inglese to make snow-white Spagnolo limpiar, hacer cándido Italiano rèndere càndido, pulito Tedesco rein machen.

apensamentài , vrb: apentzamentai, apessamentare Definizione àere pentzamentos in conca, arreolos, cimbellas, candho unu no est trancuillu po calecuna dificurtade o bisóngiu o ca timet calecuna cosa, pònnere in pentzamentu Sinonimi e contrari acimbellai, afruscare 1, apinnicare, apistichinzare Frasi is brebeis fiant pascendi chietas e no nci fiat de si apentzamentai po cosa peruna ◊ su malàdiu boliat aparèssiri forti po no apentzamentai is parentis Etimo srd. Traduzioni Francese se préoccuper Inglese to worry Spagnolo preocuparse Italiano impensierirsi Tedesco sich Sorge machen.

arrespinài , vrb: raspinai* Definizione èssere arrasposu, essire arrasposu Traduzioni Francese devenir rêche, faire devenir rêche Inglese to make rough (become) Spagnolo curtir, agrietar Italiano rèndere o divenire rùvido Tedesco grob werden, grob machen.

assudhíre , vrb: sudhire* Definizione àere sudhos, arreolos, pentzamentos, impudu Sinonimi e contrari acimbellai, apinnicare, insudhire, apistichinzare Frasi de me prus no ti assudhes! Traduzioni Francese se préoccuper Inglese to worry Spagnolo preocuparse Italiano preoccuparsi, impensierirsi Tedesco sich Sorge machen.

assumbràe, assumbrài , vrb rfl: assumbrare Definizione pònnere in suspetu, inchietare, èssere arrennegau, pentzamentosu; pigare o fàere assíchidu Sinonimi e contrari abbabbarrotai addojare, adumbrai, arreselai, issudhire, umbrai 2. acomenti fut imperrendi in còscia, totinduna bit unu lampu de luxi… e su cuadhu at assumbrau ◊ cussa, si pagu pagu dha fuedhas, atacat su tema sentza de si assumbrai! Etimo spn. asombrar Traduzioni Francese éveiller des soupçons, donner des soupçons Inglese to make suspicious, to take offence Spagnolo escamarse Italiano insospettire, adombrarsi Tedesco argwöhnisch machen werden.

assutighilàre, assutiligàe, assutiligài , vrb: assutiligare, sutiligai Definizione menguare sa grussària, essire o fàere fine, istrígile, làngiu Sinonimi e contrari afinai, afinicare, assilingare, conciumire, infinigare, insutiligai, isgumentare, irromasire | ctr. ingrussai Etimo srd. Traduzioni Francese réduire Inglese to thin Spagnolo adelgazar, afilar Italiano assottigliare Tedesco dünner machen.

atacazàre , vrb Definizione fàere tzàcurros e moida forte, nau fintzes de su bestiàmene chi istat a iscràmios Sinonimi e contrari atamazare, intrigliare Etimo srd. Traduzioni Francese faire du vacarme, criailler Inglese to make an uproar Spagnolo hacer ruido Italiano strepitare Tedesco Krach machen.

barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definizione andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare Sinonimi e contrari rundai Etimo srd. Traduzioni Francese faire la ronde Inglese to go out on rounds Spagnolo rondar Italiano uscire di rónda Tedesco die Runde machen.

canníre , vrb Definizione apèrrere che canna, fàere una tzacadura a cosas de linna, de imbidru, terra, pedra e àteru de tostau (es. broca, pratu) Sinonimi e contrari abbèrrere, afilai, chinnire 1, filiri, fresai, intzignai, iscricai, sacai, scanniri, sinniai Frasi su becu s'est impercau e s'at canniu un'anca ◊ ti canno sas costas, si ti ponzo manu a fuste! ◊ a tibe no ti si cannit sa conca dae sos pessamentos!… Etimo srd. Traduzioni Francese fêler Inglese to crack Spagnolo rajar, resquebrar Italiano incrinare Tedesco Sprünge machen.

cautivài, cautivàre , vrb Definizione fàere o mantènnere s'àteru iscrau, presoneri Etimo spn. Traduzioni Francese esclavager Inglese to enslave Spagnolo cautivar Italiano ridurre in schiavitù Tedesco zum Sklaven machen.

chiriellàre , vrb Definizione nàrrere chiriellas, brigare a unu, abbarrare a chistionu 2. sa mama si est posta a chiriellare pedindhe de dhi mutire su dotore ◊ sa giustíscia los chiriellet a issos ebbia! Etimo srd. Traduzioni Francese réprimander Inglese to rebuke Spagnolo reprender, echar una bronca Italiano rampognare Tedesco Vorwürfe machen.

«« Cerca di nuovo