ànsa , nf: assa Definizione
mancamentu de abba, sidi forte, meda, gana manna de bufare; calura forte
Sinonimi e contrari
ansura,
asciutore,
assarxu,
sicoi
/
caldana,
fogora
Frasi
sos màndhigos salidos ponent ansa ◊ creschet su dolore che ansa in su desertu de ànima sidida chentz'abba
Etimo
ltn.
arsus, -a
Traduzioni
Francese
chaleur brûlante,
soif ardente
Inglese
burning thirst
Spagnolo
sed,
sequedad,
bochorno
Italiano
arsura,
séte ardènte
Tedesco
brennender Durst.
àssu 1 , agt Definizione
nau de animale fémina, chi est in more, in disígiu de mascu
Sinonimi e contrari
impurdedhiu,
insuau,
insutzuligau,
suadu,
suguzadu
Etimo
ltn.
arsus
Traduzioni
Francese
en chaleur
Inglese
on heat
Spagnolo
en celo
Italiano
inuzzolito,
in calóre
Tedesco
begierig,
brünstig.
bàsca , nf Definizione
caentu forte meda, mescamente su chi faet in istade candho su sole est temperau
Sinonimi e contrari
caldesa,
caldura,
calentori,
calura
| ctr.
friscura,
fritu
Modi di dire
csn:
sentiri sa b. = patire de sa calura; bascas de sa morte = su s'intèndhere morindhe, sa calura de chie est morindhe
Frasi
fiant istontonaus de sa basca che canis torrendi de cassa ◊ chin totu s'andhalitorra, fintzas candho su calore fit basca, mi sentio additzau pro su travallu ◊ est una basca de morri… seu totu a pampadas! ◊ de sa basca no aviat dormiu nudha ◊ baschixedha est fendi… de s'iscallai!
Cognomi e Proverbi
smb:
Basca
Etimo
ctl.
basca
Traduzioni
Francese
chaleur étouffante
Inglese
heat
Spagnolo
calor,
ardor
Italiano
caldo intènso
Tedesco
Hitze.
calàmmu, calàmu , nm Definizione
basca forte cun umidore
Sinonimi e contrari
cama,
camallóina,
crucuju,
fògora
Frasi
gi est pagu calamu, oi!…◊ cudhus merís de basca sentza de bentu fadiat unu calamu a segai a fitas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaleur étouffante
Inglese
sultriness
Spagnolo
bochorno
Italiano
afa,
caldo soffocante
Tedesco
Schwüle.
caldàna , nf: cardana Definizione
basca forte in tempos de istade
Sinonimi e contrari
ansa,
calmana,
fogara,
fogora,
pampana
| ctr.
frios
Frasi
caldanas de inferru iscazant sa zente che catramu ◊ isse andhat donzi die a campu, a fritu e a caldanas ◊ mi so de abba frisca consoladu in dies sufocantes de caldana ◊ sas robbas sunt morzendhe de sidis a sa cardana de tríulas ◊ cun custas cardanas de sole, sa cosa prantada cheret abbada
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
itl.
caldana
Traduzioni
Francese
chaleur accablante
Inglese
stuffiness
Spagnolo
caldo tórrido
Italiano
caldo eccessivo
Tedesco
Hitze.
calentòri , nm: callentori Sinonimi e contrari
budhidore,
caldura,
calura
| ctr.
friorzu,
frios
Frasi
in su mesi de argiolas is arrocas ghetant calentori ◊ su calentori de su soli est meda ◊ una messaja teniat sa sartània cun s'ollu, pronta a coxinai… nci arruit unu grillu e morrit in su callentori
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaleur
Inglese
heat
Spagnolo
calor
Italiano
calóre
Tedesco
Hitze.
calòre, calòri , nm: colore 1 Definizione
su caentu chi lassat andhare su fogu o css. àtera funte de energia prus càrriga: de totu is formas de energia (mecànica, elétrica, luminosa, sonora) est sa chi prus s'isperdet; sa furighedha de is animales fémina (ma dhu narant de gente puru) candho bolent su mascu
Sinonimi e contrari
alore,
caentu,
callentori,
caloria,
calura
/
more,
sua 1,
subore
/
cdh. cammariola
| ctr.
friorzu,
frios
Modi di dire
csn:
pònnere a calore a focu, a colore a fogu = aparadu a su fogu, acurtzu a su fogu de si caentare; còiri a colori a fogu = arrustu; animale in calores = in more, chi cheret su mascru
Frasi
a seranu sas famíglias si riuniant a nàrrere contos a colore a fogu ◊ dhus apu fatus seci a colore de fogu ◊ in su furru no bi at colore ◊ sa peta rassa a colore a colore che l'arrustiat in suta de su fogu (Z.Virdis)◊ sa cótzula fit cota in sa tzidha a colore lentu
2.
comente intrat s'istiu sas berbeghes benint in calore
3.
titia, cussa picioca a gonna crúcia crúcia cun custu frius: ndi portat de caloris!…
Etimo
ltn.
calore(m)
Traduzioni
Francese
chaleur
Inglese
heat
Spagnolo
calor
Italiano
calóre
Tedesco
Wärme.
camallóina , nf Definizione
basca forte de istade cun aera úmida, chi faet sudorare: paret chi s'ària siat ballandho
Sinonimi e contrari
calammu,
crucuju
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaleur étouffante
Inglese
sultriness
Spagnolo
calor bochornoso
Italiano
caldo afóso
Tedesco
Hitze.
crucúju , nm, agt Definizione
basca cun umidore meda de s'ària; nau de s'aera, chi est annuada, ammontada / fai c. = su si cobèrriri de s'ària cun nuis ma sentza de pròiri
Sinonimi e contrari
calammu,
camallóina
Frasi
s'atóngiu portat undas de umidori e dis serradas de crucuju chi acorrat sa luxi adhia de issu
2.
oi su celu est crucuju
Traduzioni
Francese
chaleur étouffante
Inglese
sultriness
Spagnolo
bochorno
Italiano
afa
Tedesco
Schwüle.
frachèsa 1 , nf: afrachesa* Definizione
genia de budhiore chi benit a totu sa carena (ma fintzes po basca)
Sinonimi e contrari
apoporada,
bura,
frachígliu,
pampori
Frasi
soi totu cun sa trémula e a frachesas ◊ si proit andat bèni, bastus chi no fatzat frachesa de soli
Traduzioni
Francese
bouffée de chaleur
Inglese
flush (hot)
Spagnolo
vaharada de calor
Italiano
vampata di calóre
Tedesco
Hitze,
Glut.
pàta , nf Definizione
su calore de sa forredha, ma fintzes sa basca
Sinonimi e contrari
caentu,
patera,
tebidori
/
basca
| ctr.
frios
Modi di dire
csn:
avb.: a p. a fogu, a p. de fogu = a calor'a fogu; cotu a p. = cotu in su pamentu de su foghile imbudhighinadu; p. a… = afaca a…; su fogu betat p. = mandhat caentu
Frasi
lezindhe custu contu paret de intèndhere sa pata de su forru coghindhe su pane ◊ no caentao mancu a pata a fogu (P.Bitto)◊ fit in domo sétzidu a pata a fogu ◊ intret segura sa pata de beranu!
2.
fimus sétzidos pata a tie a nos contare sos contos
Cognomi e Proverbi
smb:
Pata, Patta
Traduzioni
Francese
chaleur du foyer
Inglese
home warmth
Spagnolo
calor del hogar
Italiano
calóre del focolare
Tedesco
Wärme der Feuerstelle.
pudhérigas , nf pl Definizione
casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu
Sinonimi e contrari
càricas,
chichiridhas,
pudhedras
Traduzioni
Francese
taches rouges de la peau à cause de la chaleur
Inglese
caloric spot
Spagnolo
cloasma producido por el calor
Italiano
cloasma calòrico
Tedesco
Leberfleck (wegen der Feuerhitze).
suàdu , pps, agt: assuau,
suatu 1,
subau,
suvau Definizione
de suare; chi est in more, in calore / subada che gatu = in more che batu in su tempus (chi istat a màulos, iscandhulosu)
Sinonimi e contrari
aibbadu,
allimitu,
imbirtiolau,
insuiu,
intzinnidu,
suguzadu
/
cdh. sualzalitu
Frasi
pariant carrelas de vrústios de prudhedas suvadas
Traduzioni
Francese
en chaleur
Inglese
aroused
Spagnolo
caliente,
cachondo
Italiano
infoiato
Tedesco
geil.
suàre , vrb: assuae,
subare,
suvare Definizione
nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine
Sinonimi e contrari
ingrilliri,
seguzare
Etimo
ltn.
subare
Traduzioni
Francese
entrer en chaleur
Inglese
to be on heat
Spagnolo
estar en celo
Italiano
andare in caldo
Tedesco
brunsten.