Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ànsa , nf: assa Definitzione mancamentu de abba, sidi forte, meda, gana manna de bufare; calura forte Sinònimos e contràrios ansura, asciutore, assarxu, sicoi / caldana, fogora Frases sos màndhigos salidos ponent ansa ◊ creschet su dolore che ansa in su desertu de ànima sidida chentz'abba Ètimu ltn. arsus, -a Tradutziones Frantzesu chaleur brûlante, soif ardente Ingresu burning thirst Ispagnolu sed, sequedad, bochorno Italianu arsura, séte ardènte Tedescu brennender Durst.

àssu 1 , agt Definitzione nau de animale fémina, chi est in more, in disígiu de mascu Sinònimos e contràrios impurdedhiu, insuau, insutzuligau, suadu, suguzadu Ètimu ltn. arsus Tradutziones Frantzesu en chaleur Ingresu on heat Ispagnolu en celo Italianu inuzzolito, in calóre Tedescu begierig, brünstig.

bàsca , nf Definitzione caentu forte meda, mescamente su chi faet in istade candho su sole est temperau Sinònimos e contràrios caldesa, caldura, calentori, calura | ctr. friscura, fritu Maneras de nàrrere csn: sentiri sa b. = patire de sa calura; bascas de sa morte = su s'intèndhere morindhe, sa calura de chie est morindhe Frases fiant istontonaus de sa basca che canis torrendi de cassa ◊ chin totu s'andhalitorra, fintzas candho su calore fit basca, mi sentio additzau pro su travallu ◊ est una basca de morri… seu totu a pampadas! ◊ de sa basca no aviat dormiu nudha ◊ baschixedha est fendi… de s'iscallai! Sambenados e Provèrbios smb: Basca Ètimu ctl. basca Tradutziones Frantzesu chaleur étouffante Ingresu heat Ispagnolu calor, ardor Italianu caldo intènso Tedescu Hitze.

calàmmu, calàmu , nm Definitzione basca forte cun umidore Sinònimos e contràrios cama, camallóina, crucuju, fògora Frases gi est pagu calamu, oi!…◊ cudhus merís de basca sentza de bentu fadiat unu calamu a segai a fitas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaleur étouffante Ingresu sultriness Ispagnolu bochorno Italianu afa, caldo soffocante Tedescu Schwüle.

caldàna , nf: cardana Definitzione basca forte in tempos de istade Sinònimos e contràrios ansa, calmana, fogara, fogora, pampana | ctr. frios Frases caldanas de inferru iscazant sa zente che catramu ◊ isse andhat donzi die a campu, a fritu e a caldanas ◊ mi so de abba frisca consoladu in dies sufocantes de caldana ◊ sas robbas sunt morzendhe de sidis a sa cardana de tríulas ◊ cun custas cardanas de sole, sa cosa prantada cheret abbada Terminologia iscientìfica tpm Ètimu itl. caldana Tradutziones Frantzesu chaleur accablante Ingresu stuffiness Ispagnolu caldo tórrido Italianu caldo eccessivo Tedescu Hitze.

calentòri , nm: callentori Sinònimos e contràrios budhidore, caldura, calura | ctr. friorzu, frios Frases in su mesi de argiolas is arrocas ghetant calentori ◊ su calentori de su soli est meda ◊ una messaja teniat sa sartània cun s'ollu, pronta a coxinai… nci arruit unu grillu e morrit in su callentori Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaleur Ingresu heat Ispagnolu calor Italianu calóre Tedescu Hitze.

calòre, calòri , nm: colore 1 Definitzione su caentu chi lassat andhare su fogu o css. àtera funte de energia prus càrriga: de totu is formas de energia (mecànica, elétrica, luminosa, sonora) est sa chi prus s'isperdet; sa furighedha de is animales fémina (ma dhu narant de gente puru) candho bolent su mascu Sinònimos e contràrios alore, caentu, callentori, caloria, calura / more, sua 1, subore / cdh. cammariola | ctr. friorzu, frios Maneras de nàrrere csn: pònnere a calore a focu, a colore a fogu = aparadu a su fogu, acurtzu a su fogu de si caentare; còiri a colori a fogu = arrustu; animale in calores = in more, chi cheret su mascru Frases a seranu sas famíglias si riuniant a nàrrere contos a colore a fogu ◊ dhus apu fatus seci a colore de fogu ◊ in su furru no bi at colore ◊ sa peta rassa a colore a colore che l'arrustiat in suta de su fogu (Z.Virdis)◊ sa cótzula fit cota in sa tzidha a colore lentu 2. comente intrat s'istiu sas berbeghes benint in calore 3. titia, cussa picioca a gonna crúcia crúcia cun custu frius: ndi portat de caloris!… Ètimu ltn. calore(m) Tradutziones Frantzesu chaleur Ingresu heat Ispagnolu calor Italianu calóre Tedescu Wärme.

camallóina , nf Definitzione basca forte de istade cun aera úmida, chi faet sudorare: paret chi s'ària siat ballandho Sinònimos e contràrios calammu, crucuju Terminologia iscientìfica tpm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaleur étouffante Ingresu sultriness Ispagnolu calor bochornoso Italianu caldo afóso Tedescu Hitze.

crucúju , nm, agt Definitzione basca cun umidore meda de s'ària; nau de s'aera, chi est annuada, ammontada / fai c. = su si cobèrriri de s'ària cun nuis ma sentza de pròiri Sinònimos e contràrios calammu, camallóina Frases s'atóngiu portat undas de umidori e dis serradas de crucuju chi acorrat sa luxi adhia de issu 2. oi su celu est crucuju Tradutziones Frantzesu chaleur étouffante Ingresu sultriness Ispagnolu bochorno Italianu afa Tedescu Schwüle.

frachèsa 1 , nf: afrachesa* Definitzione genia de budhiore chi benit a totu sa carena (ma fintzes po basca) Sinònimos e contràrios apoporada, bura, frachígliu, pampori Frases soi totu cun sa trémula e a frachesas ◊ si proit andat bèni, bastus chi no fatzat frachesa de soli Tradutziones Frantzesu bouffée de chaleur Ingresu flush (hot) Ispagnolu vaharada de calor Italianu vampata di calóre Tedescu Hitze, Glut.

pàta , nf Definitzione su calore de sa forredha, ma fintzes sa basca Sinònimos e contràrios caentu, patera, tebidori / basca | ctr. frios Maneras de nàrrere csn: avb.: a p. a fogu, a p. de fogu = a calor'a fogu; cotu a p. = cotu in su pamentu de su foghile imbudhighinadu; p. a… = afaca a…; su fogu betat p. = mandhat caentu Frases lezindhe custu contu paret de intèndhere sa pata de su forru coghindhe su pane ◊ no caentao mancu a pata a fogu (P.Bitto)◊ fit in domo sétzidu a pata a fogu ◊ intret segura sa pata de beranu! 2. fimus sétzidos pata a tie a nos contare sos contos Sambenados e Provèrbios smb: Pata, Patta Tradutziones Frantzesu chaleur du foyer Ingresu home warmth Ispagnolu calor del hogar Italianu calóre del focolare Tedescu Wärme der Feuerstelle.

pudhérigas , nf pl Definitzione casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu Sinònimos e contràrios càricas, chichiridhas, pudhedras Tradutziones Frantzesu taches rouges de la peau à cause de la chaleur Ingresu caloric spot Ispagnolu cloasma producido por el calor Italianu cloasma calòrico Tedescu Leberfleck (wegen der Feuerhitze).

suàdu , pps, agt: assuau, suatu 1, subau, suvau Definitzione de suare; chi est in more, in calore / subada che gatu = in more che batu in su tempus (chi istat a màulos, iscandhulosu) Sinònimos e contràrios aibbadu, allimitu, imbirtiolau, insuiu, intzinnidu, suguzadu / cdh. sualzalitu Frases pariant carrelas de vrústios de prudhedas suvadas Tradutziones Frantzesu en chaleur Ingresu aroused Ispagnolu caliente, cachondo Italianu infoiato Tedescu geil.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definitzione nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Sinònimos e contràrios ingrilliri, seguzare Ètimu ltn. subare Tradutziones Frantzesu entrer en chaleur Ingresu to be on heat Ispagnolu estar en celo Italianu andare in caldo Tedescu brunsten.