Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abboàu , pps, agt: abbuau Definitzione de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore Sinònimos e contràrios addulliu, afrachilau, allampiau, anneuladu, calinu, chiconosu Frases su lori est abboau Tradutziones Frantzesu rabougri, niellé Ingresu for a fruit which, doesn't ripe for excess of heat, affected by smut Ispagnolu atizonado Italianu golpato Tedescu aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide, von Brandpilzen befallenes Getreide.

afrachèsa , nf: frachesa 1 Definitzione pampada de calore / s'afrachesa de s'ora = candho su tempus est benindhe mancu Sinònimos e contràrios bura / frachillu Frases sa fémmina, sa domu, s'afrachesa de sa coja, is fillus: unu giogu de pensamentus! ◊ is afrachesas de is féminas funt pampadas de callenti a faci chi bandant e torrant Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitation, énervement Ingresu great, desire Ispagnolu sofoco, inquietud Italianu vampata, smània Tedescu Hitze, Toben.

bàsca , nf Definitzione caentu forte meda, mescamente su chi faet in istade candho su sole est temperau Sinònimos e contràrios caldesa, caldura, calentori, calura | ctr. friscura, fritu Maneras de nàrrere csn: sentiri sa b. = patire de sa calura; bascas de sa morte = su s'intèndhere morindhe, sa calura de chie est morindhe Frases fiant istontonaus de sa basca che canis torrendi de cassa ◊ chin totu s'andhalitorra, fintzas candho su calore fit basca, mi sentio additzau pro su travallu ◊ est una basca de morri… seu totu a pampadas! ◊ de sa basca no aviat dormiu nudha ◊ baschixedha est fendi… de s'iscallai! Sambenados e Provèrbios smb: Basca Ètimu ctl. basca Tradutziones Frantzesu chaleur étouffante Ingresu heat Ispagnolu calor, ardor Italianu caldo intènso Tedescu Hitze.

budhidòre , nm: budhidori, budhiore, budhiori, budhiroi, vudhiore Definitzione caentu forte, genia de caente chi unu intendhet a meda, nau mescamente de chie tenet gana manna de calecuna cosa / èssiri a budhidoris = portai is callenturas, zúghere sa frebba Sinònimos e contràrios budhighidori, budhimentu, budhiorza, calentori, pistidhu 4 | ctr. frios Frases una passada de funi a su tzugu… bis ca dhi passat su budhidori! ◊ ita budhidori at a portai un'ómini de otanta annus, a si cojai cun d-una picioca de dexiotu?!…◊ teneisí a contu e… àcua frisca aundi nau dèu a chini tenit budhidori meda! ◊ aturai pagu pagu ca pigu s'iscova, ca si fàciu passai su budhiroi de passillai ispollincas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bouillonnement Ingresu boiling Ispagnolu hervor Italianu bollóre Tedescu Aufwallen, Hitze.

caldàna , nf: cardana Definitzione basca forte in tempos de istade Sinònimos e contràrios ansa, calmana, fogara, fogora, pampana | ctr. frios Frases caldanas de inferru iscazant sa zente che catramu ◊ isse andhat donzi die a campu, a fritu e a caldanas ◊ mi so de abba frisca consoladu in dies sufocantes de caldana ◊ sas robbas sunt morzendhe de sidis a sa cardana de tríulas ◊ cun custas cardanas de sole, sa cosa prantada cheret abbada Terminologia iscientìfica tpm Ètimu itl. caldana Tradutziones Frantzesu chaleur accablante Ingresu stuffiness Ispagnolu caldo tórrido Italianu caldo eccessivo Tedescu Hitze.

càldu , nm, agt: cardu 1 Definitzione caentu meda; chi est bene caente Sinònimos e contràrios caentu, caldesa, cazentu / basca, calura / caente, càlidu, callente, cheghente | ctr. fridu, frios Maneras de nàrrere csn: betare cardu = fàghere caentu; ndhe li daet una calda e una frita = una càdria e una lena, ndhe li narat (o ndhe li pretenet) una chi no li piaghet e una chi li piaghet; caldu néulu, múliu = sa calura meda chi faghet candho, in istiu, s'aera est cuguzada de nues chi muntenent su calore incubadu e úmidu Frases aiat leadu calchi colpu de aera essendhe a fora de domo dai su caldu a su fritu ◊ est die de cardu forte, oe! ◊ s'arba longa mi betat cardu ◊ si andhat a pei a caldu e a friscu, cun su cuadhu de santu Franchiscu! 2. fia pensendhe a sa die colada cun issu, a sos basos caldos chi m'intendhia ancora in sas laras ◊ fuit una bellesa a si samunare cun abba cheghente in cudhos lacos biancos de sos bànnios caldos ◊ candho sunt cotas, sas seadas si ammelant e si ponent caldas pro las manigare Ètimu ltn. cal(i)dus Tradutziones Frantzesu chaud, chalereux Ingresu warm (th) Ispagnolu caliente Italianu caldo, caloróso Tedescu Hitze, heiß.

calentòri , nm: callentori Sinònimos e contràrios budhidore, caldura, calura | ctr. friorzu, frios Frases in su mesi de argiolas is arrocas ghetant calentori ◊ su calentori de su soli est meda ◊ una messaja teniat sa sartània cun s'ollu, pronta a coxinai… nci arruit unu grillu e morrit in su callentori Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaleur Ingresu heat Ispagnolu calor Italianu calóre Tedescu Hitze.

camallóina , nf Definitzione basca forte de istade cun aera úmida, chi faet sudorare: paret chi s'ària siat ballandho Sinònimos e contràrios calammu, crucuju Terminologia iscientìfica tpm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaleur étouffante Ingresu sultriness Ispagnolu calor bochornoso Italianu caldo afóso Tedescu Hitze.

frachèsa 1 , nf: afrachesa* Definitzione genia de budhiore chi benit a totu sa carena (ma fintzes po basca) Sinònimos e contràrios apoporada, bura, frachígliu, pampori Frases soi totu cun sa trémula e a frachesas ◊ si proit andat bèni, bastus chi no fatzat frachesa de soli Tradutziones Frantzesu bouffée de chaleur Ingresu flush (hot) Ispagnolu vaharada de calor Italianu vampata di calóre Tedescu Hitze, Glut.

pàmpa , nf Definitzione fogu tenendho, sa fràmmula chi faet su fogu allutu; in cobertantza, genia de sentidu forte chi si provat / iscapai p. = tènnere (nau de su fogu) Sinònimos e contràrios fiaca 1, fiamarida, fiamma, fiara, gliama, vampa Frases truncus e àstuas boghint pampas de fogu biu! ◊ unu chi est intregau a is tiaus bogat de buca pampas de fogu ◊ a candu s’est inténdiu unu frúsiu de bentu e una pampixedha de fogu ndi est calada asuba de ognunu ◊ cussus cambus funt tenendi a pampa manna ◊ comente bient sas pampas de su fogu fuiu, ndhe iscossant duas naes e current po azuare sos massajos a dh'istudare 2. in coro cun s'issoro finivini bi at pampas dolorosas (A.Serra) Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu flamme, ardeur Ingresu flush Ispagnolu llamarada Italianu vampa Tedescu Lohe, Glut, Hitze.