Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbalàviu , nm: abballàviu Definitzione su istare sèmpere faendho Sinònimos e contràrios atàviu, atrúdhulu, fazellu, pedighinu Frases sorre mia, nat s'abe, sorre cara, pone frenu una bolta a s'abbalàviu (P.Casu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitation Ingresu restleness Ispagnolu agitación, ajetreo Italianu irrequietézza, affaccendaménto Tedescu Ruhelosigkeit, Geschäftigkeit.

abbolótu , nm: abbulotu, afalotu, avolotu Definitzione morigamentu, movimentu sentza un'órdine precisu siat de cosas e siat de gente, a bortas fatu apostadamente cun iscopu precisu; morigamentu fintzes de istògomo / pesare o pònnere a. = tzacare cuvusione Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbulútziu, alborotu, atrepógliu, avabotu, carralzu, sciumbullu, trambullu, tregollu, trepollu / abbulizu, baraundha, mamudinu, stragambullu, subuzu, tifitanu, tremutu | ctr. assébiu Frases candu sa maista at bófiu isterri sa chistioni, insaras est cumentzau s'avolotu ◊ is féminas iant pesau un'avolotu po nci bogari su segretàriu cumunali ◊ sa paghe armoniosa as distrutu pro pònnere avolotu ◊ sentza bi àere motivu istas fachendhe abbolotu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitation Ingresu tumult Ispagnolu alboroto Italianu agitazióne, tumulto Tedescu Unruhe, Aufruhr.

afaúndia, afaúndiu , nf, nm Sinònimos e contràrios assolocada, matana Tradutziones Frantzesu agitation, fatigue Ingresu chill Ispagnolu cansancio Italianu scalmana Tedescu schwere Anstrengung.

afrachèsa , nf: frachesa 1 Definitzione pampada de calore / s'afrachesa de s'ora = candho su tempus est benindhe mancu Sinònimos e contràrios bura / frachillu Frases sa fémmina, sa domu, s'afrachesa de sa coja, is fillus: unu giogu de pensamentus! ◊ is afrachesas de is féminas funt pampadas de callenti a faci chi bandant e torrant Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitation, énervement Ingresu great, desire Ispagnolu sofoco, inquietud Italianu vampata, smània Tedescu Hitze, Toben.

afródhiu, afródhiulu , nm: afrodhu, afródhulu Definitzione genia de disígiu forte, de presse, de pentzamentu de bòllere fàere, bíere, ischire e àteru, fintzes braga, prexu presumiu Sinònimos e contràrios afràsciu, afreudhu, arraolu, assúgliu, atitivollu, bonaggana, codíssia, finitzu, furighedha, ischinitzu, pestighinzu, pistu / frandhigu, losinga Frases a ti ndhe leas afródhiu pro unu nudha! (G.Ruju)◊ immoi s'afródhiu est totu po su cimentu armau, ca est forti! ◊ gei fiat un'afródhiu, dh'est atacada sa mobadia de istudiai a maista! ◊ poita totu cust'afródhiu de fai aprovai su progetu? ◊ at curtu trint'annus tra iscola, fillus e una meca de afródhius ◊ candho l'intrat s'afródhiu de fàghere una cosa, inoghe no che parat prus nessunu! ◊ a bortas l'intrat s'afródhiu de tucare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitation Ingresu great desire Ispagnolu afán Italianu smània Tedescu Begierde.

arrebàtu , nm: rebatu* Definitzione atacu de una maladia (es. de callentura); arrebbentu, múngia, pelea po calecuna cosa Sinònimos e contràrios afogu, cària, cumbata, impodha, inzotu, istimpida, matana, mugna, pista, pistapone, podha Tradutziones Frantzesu prodrome, anxiété, agitation Ingresu warning sign, labour, anxiety, disease attack Ispagnolu arrebato Italianu attacco di male, pròdromo, affanno, agitazióne Tedescu Anfall, Prodrom, Angst, Aufregung.

atàviu , nm Definitzione boghes, tzarra, movimentu Sinònimos e contràrios abbalàviu, atrúdhulu, fazellu, pedighinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitation, affairement Ingresu uneasiness, fuss Ispagnolu jaleo, ajetreo Italianu irrequietézza, affaccendìo Tedescu Ruhelosigkeit, Überbeschäftigung.

batallài, batallàre , vrb Definitzione foedhare a meda, a boghe arta Sinònimos e contràrios arrallai, bacagliare 1, batazare, batugliare, chistionai | ctr. cagliai, citire Frases batallendi tra issus, tzérriant infogaraus ◊ fiat giai mesunoti, dhu pigat a batallai e si seus drommius a is duas de chitzi ◊ funt batallendi po su prétziu ◊ custus políticus batallant, batallant, ma no cumbinant nudha! Sambenados e Provèrbios prb: su batallai meda fait sa dí pitica Tradutziones Frantzesu discuter avec agitation Ingresu to talk excitedly Ispagnolu batallar, acalorarse Italianu discùtere concitataménte Tedescu zanken, wortwechseln.

fazéllu , nm Sinònimos e contràrios abbalàviu, atàviu, pedighinu, pestighinzu, ischinitzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitation, tapage, bruit Ingresu restlessness, uproar Ispagnolu inquietud, ruido Italianu irrequietézza, chiasso Tedescu Unruhe, Lärm, Krach.

franédiga , nf: franériga, frenédiga Definitzione genia de gana e de presse meda o ispédhiu de fàere calecuna cosa Sinònimos e contràrios afródhiu, bermegorru, férnia, furighíngiu, ischecherédhiu, schinitzu / cimbella, pedighinu, pedine, pestighinzu Frases aiat sa frenédiga de ndhe betare cussa cara a ràfias cun sas francas (Ptz.Mura)◊ fit fémina de frenédiga manna e de tichírriu imberriosu, limbori e forroxosa fintzas amoratzendhe ◊ sa zente totinduna aiat leadu sa frenédiga Tradutziones Frantzesu agitation, inquiétude Ingresu restlessness, worry Ispagnolu inquietud, agitación Italianu irrequietézza, preoccupazióne Tedescu Unruhe.

furighíngiu , nm Sinònimos e contràrios afródhiu, franética, frischíngiu, furighedha Frases balla ca su furighíngiu dhi est passau! ◊ teneus furighíngiu de si ndi andai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu énervement, agitation Ingresu longing Ispagnolu inquietud, desasosiego Italianu smània Tedescu Ungeduld, Wut, Sucht, Begierde.

pedighínu , nm: pidighinu Definitzione genia de pentzamentu / àere una cosa a pidighinu = tènniri iscinitzu po ccn. cosa Sinònimos e contràrios apensamentu, apinnicu, arraolu, ischinitzu, pedine, pestighinzu / abbalàviu, atàviu, fazellu Frases candho unu at su pidighinu de tucare chito no drommit ◊ su pidighinu chi ant sos de domo est su chi podet capitare cras (M.Bua)◊ su pidighinu chi aiat si apasigheit addaghi resesseit a si ammentare su càntigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitation, mouvement Ingresu restlessness Ispagnolu inquietud, desasosiego Italianu irrequietézza, moviménto Tedescu Unruhe, Bewegung.

salarzàda , nf: assalarzada Definitzione su salarzare, móvia a cropu, totinduna, coment'e po assíchidu Sinònimos e contràrios inchirriada, suguzada, sulurjada, supuzada, trúminu, zagarada / istratallada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitation, grand trouble Ingresu big agitation Ispagnolu alboroto Italianu vistósa agitazióne Tedescu Aufregung, Beunruhigung.

salàrzu , nm: assalarzu Definitzione movimentu lestru de gente o animales fatos fuire; genia de avolotu mannu fintzas de s'ànimu, de sa mente, de su coro po dannu o cosa chi si timet Sinònimos e contràrios agiàgaru, assaltanu, atréminu, giagaradura, ispavúciu, ispràmminu, istraju, sulurju, trúminu | ctr. asseretu, sossegu 2. za l'at tentu su salarzu, siscuru, candho at ischidu de su dannu de su fizu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitation, effarement Ingresu dismay Ispagnolu alboroto, consternación Italianu agitazióne, sgoménto Tedescu Aufregung, Beunruhigung, Erschütterung.

schinítzu , nm: ischinitzu*, schinnitzu, sciníciu, scinitzu, sfinítziu, sfinitzu Definitzione genia de idea chi no lassat istare in pàusu, coment'e oriolu po cosa chi si timet o chi si iat a bòllere a presse, chi no si biet s'ora de àere o de fàere, fintzes ifadu / malu sciníciu = impudu, arrepentimentu; s. de brenti, a s'istògumu = afinamentu, isanimamentu Sinònimos e contràrios afródhiu, arraolu, fazellu, finitzu, franédiga, furighedha, pestighinzu, pidinu, pistu Frases s'ispédhiu ponit scinitzu ◊ fillus mius, candu no seis in domu tèngiu unu schinitzu!…◊ allodhu torrau, no tenit assébiu: a ndi tenit de scinitzu! ◊ dh'ant portada a s'uspidali ma teniat giai su scinitzu de sa morti, e difatis si est morta una pariga de oras apustis ◊ de candu apu biu cudhu piciocu tenemu unu sciníciu e non poremu istai sentz'e dhu torrai a biri! 2. ti biu a bisura de fàmini: ita tenis, schinnitzedhu?! 3. at donau un'aderetzada a su coscinu ca dhi fait scinitzu Tradutziones Frantzesu agitation, énervement Ingresu eagerness Ispagnolu desasosiego Italianu irrequietézza, smània Tedescu Unruhe, Aufregung.

trególlu , nm: trégulu, tréulu, tríulu Definitzione murigamentu de cosas coment'e de treulóngiu, murigamentu de pentzamentos, chistiones, moidas e sonos de cosa movendho, boghes e àteru, cosa posta totu a s'afaiu; fintzes avolotu, protesta / èssere a tríulos de mata, de istògomo = giúghere sa bentre, s'istògomo avolotaos Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbolotu, atrepógliu, baraundha, mamudinu, sciumbullu, stragambullu, trambullu, trepollu Frases mannu fut su tregollu de is sordaus ◊ in vida mia apu tentu tréulus, disprexeris e pensamentus (C.M.Costa)◊ pasàdebbos, gai ismentigades sos tríulos chi móssigant su coro! ◊ poi de tantu tríulu e matana sa morte mi at a dare eternu pasu (C.Ortu)◊ lassa a pèldere is campanas, faent solu tréulu! 2. su mere dhis donat tropu pagu a biàgiu e po cussu est nàsciu su tréulu ◊ imbídia no che at ne faghevaghe de minetas, de tríulos e gherras Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pagaille, cohue, agitation Ingresu hubbub Ispagnolu desbarajuste Italianu scompìglio, bailamme, agitazióne Tedescu Verwirrung.

zacaradúra , nf: giagaradura*, zagaradura Definitzione su zacarare; su èssere giagaraos / fàghere a zagaradura = impresse meda, tropu, coment'e chi unu portet canes aifatu, cun movimentu a cropos e impresse a sa sighia Sinònimos e contràrios agiàgaru, isuliadura, salarzadura, salarzu Frases sas berbeghes no las les a zagaradura, no lis fetat male! ◊ sa cosa no si faghet a zagaradura, ca essit male Tradutziones Frantzesu agitation soudaine Ingresu deep and sudden anxiety Ispagnolu agitación repentina Italianu agitazióne fòrte, improvvisa Tedescu Erregung.