Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbutzàre , vrb: abbuzare 1 Sinònimos e contràrios abbujare, annozare, increstare, intristai Frases candho benit s'atunzu deo mi abbuzo! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courroucer Ingresu to worry, to get angry Ispagnolu ensombrecerse Italianu corrucciare Tedescu ärgern.

acalamaméntu , nm Definitzione su acalamare, su torrare àlidu a pelea Sinònimos e contràrios afandha, afogu, assenegu, assúpidu, bémida, sàgada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu essoufflement Ingresu worry Ispagnolu jadeo Italianu affanno Tedescu Atemnot.

acalamàre , vrb rfl Definitzione èssere a assubentu comente est unu currendho, torrare àlidu a pelea Sinònimos e contràrios assupai Tradutziones Frantzesu se fatiguer Ingresu to worry oneself Ispagnolu jadear Italianu affannarsi Tedescu keuchen.

apensamentài , vrb: apentzamentai, apessamentare Definitzione àere pentzamentos in conca, arreolos, cimbellas, candho unu no est trancuillu po calecuna dificurtade o bisóngiu o ca timet calecuna cosa, pònnere in pentzamentu Sinònimos e contràrios acimbellai, afruscare 1, apinnicare, apistichinzare Frases is brebeis fiant pascendi chietas e no nci fiat de si apentzamentai po cosa peruna ◊ su malàdiu boliat aparèssiri forti po no apentzamentai is parentis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se préoccuper Ingresu to worry Ispagnolu preocuparse Italianu impensierirsi Tedescu sich Sorge machen.

assudhíre , vrb: sudhire* Definitzione àere sudhos, arreolos, pentzamentos, impudu Sinònimos e contràrios acimbellai, apinnicare, insudhire, apistichinzare Frases de me prus no ti assudhes! Tradutziones Frantzesu se préoccuper Ingresu to worry Ispagnolu preocuparse Italianu preoccuparsi, impensierirsi Tedescu sich Sorge machen.

atrafúdhu , nm: atrufudhu Definitzione su atrufudhare, s’atrufudhamentu chi faet sa cosa; genia de dispraxere po calecuna cosa Sinònimos e contràrios abbródhiu, annógiu, bischiza, bústica, istrugnu, labbrione, pussàgiu / pesadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu renflement, souci Ingresu swelling, worry Ispagnolu hinchazón, disgusto Italianu rigonfiaménto, crùccio Tedescu Anschwellung, Kummer.

badhidòni , nm, nf: badhirone, badhironi, badidone Definitzione istrégiu de linna, o de ortigu, po múrghere o carrare àghina, mannitu; si narat prus che àteru in cobertantza po oriolu, pentzamentu po calecuna cosa chi si timet, moida ifadosa chi leat a conca / fàghere sa conca a b. = che moju, a brou, prena de moida ifadosa Sinònimos e contràrios mannirone, odhidone / ammuntu 1, arriolu, pedine / abbolotu, trambullu Frases faci de cuadhu de canna, conca de badhironi! ◊ in su crucuzone bi at una badhirone prena de barragàglia 2. odheu, za lu zughet su badhirone in conca tenindhe unu fizu in perígulos de mòrrere! ◊ su televisori si fait sa conca a badhironi (G.Carta)◊ che li sunt pigados sos badhirones a cúcuru ◊ fut totu unu murigu, una cumboja, unu badhironi, un'inferru truessau de tiàulus ◊ sos sonos chi apo intesu in cussa sala mi ant fatu sa conca a badidone (F.Arca) Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. batillum, vatillum Tradutziones Frantzesu baquet, comporte Ingresu bin, strong worry Ispagnolu colodra Italianu bigóncia, tinòzza, fig. fòrte preoccupazióne Tedescu Bottich, Sorge.

cimbèlla , nf Definitzione pistighíngiu, pentzamentu po calecuna cosa / ponnirisí c. po ccn. = leàresi pessamentu pro ccn. Sinònimos e contràrios apinioni, apinnicu, franédiga, intabatzu, pensamentu, pidinu Frases de annus mi agatu in su letu e mi pigu cimbella de is malis de is àterus! ◊ tenemu una cimbella, pentzendi a sa pipia, po cuss'ogu! ◊ ndi portas de cimbellas in conca!…◊ cimbella tengu dèu, ca mairu miu est malàdiu!… Tradutziones Frantzesu souci Ingresu worry Ispagnolu preocupación Italianu preoccupazióne Tedescu Sorge.

franédiga , nf: franériga, frenédiga Definitzione genia de gana e de presse meda o ispédhiu de fàere calecuna cosa Sinònimos e contràrios afródhiu, bermegorru, férnia, furighíngiu, ischecherédhiu, schinitzu / cimbella, pedighinu, pedine, pestighinzu Frases aiat sa frenédiga de ndhe betare cussa cara a ràfias cun sas francas (Ptz.Mura)◊ fit fémina de frenédiga manna e de tichírriu imberriosu, limbori e forroxosa fintzas amoratzendhe ◊ sa zente totinduna aiat leadu sa frenédiga Tradutziones Frantzesu agitation, inquiétude Ingresu restlessness, worry Ispagnolu inquietud, agitación Italianu irrequietézza, preoccupazióne Tedescu Unruhe.

ildínu , nm Definitzione genia de idea, de pentzamentu Sinònimos e contràrios apensamentu, arraolu, pedine, pestighinzu, pispinu Frases pro me no aiat àteru ildinu ◊ batagliendhe sa vida at cuss'ildinu: a betzu, si podet, recuit a ue est nadu ◊ astrintu pro custu ildinu fia che tenatza inglesa (Limbudu) Tradutziones Frantzesu hantise Ingresu worry Ispagnolu obsesión Italianu assillo Tedescu quälende Sorge.

intabàtzu , nm Definitzione genia de pentzamentu, de arriolu Sinònimos e contràrios apinioni, apinnicu, arriolu, cimbella, pedighinu, pedine, pestighinzu Frases tue ti leas intabatzu pro donzi cosighedha (G.Ruju)◊ no ti ndhe les de intabatzu pro s'annada! ◊ ma làssami custu intabatzu! ◊ sa mannedha si aiat leadu tantu intabatzu pro l'asciutare ca fit recuidu tilciulone Tradutziones Frantzesu souci, angoisse Ingresu anguish, worry Ispagnolu preocupación Italianu preoccupazióne, angòscia Tedescu Sorge.

oriólu , nm: arraolu, uriolu Definitzione genia de pessamentu, de pidinu po calecuna cosa chi si timet, o chi si bolet o chi no s'ischit / intrare oriolu a unu = fagher bènnere oriolu, pònnere pidinu a ccn., cumenciare a èssere in pentzamentu Sinònimos e contràrios apensamentu, apinnicu, ildinu, intabatzu, pedine, pedighinu, pestighinzu / afródhiu, finitzu, ischinitzu, pistu | ctr. assébiu, tranchiglidade Frases timendho po tantos oriolos no dhos fidànt solos unu momentu ◊ no ant èssere sos oriolos a lu fàghere incanire! ◊ so in oriolu ca apo intesu s'istria cantèndhemi in cabertura! ◊ como no ti ponzas oriolu in conca, pensa de sanare! ◊ sos oriolos pro muzere e fizos mi leant sa mente e mi ponent in pauria ◊ no l'agatant in àteru oriolu si no de s'imbriagare ◊ su Temo unu tempus poniat oriolu a Bosa Tradutziones Frantzesu hantise Ingresu worry Ispagnolu preocupación Italianu assillo Tedescu quälende Sorge.

pedíne , nm, nf: pedinu, pidina, pidinu Definitzione genia de pentzamentu chi si tenet po ccn. cosa Sinònimos e contràrios apensamentu, apinnicu, arraolu, pedighinu, pestighinzu, revinu, solovu Maneras de nàrrere csn: est unu pedinu (nadu de unu) = ifadosu; fàchere una cosa a p. = bene, cun contivizu; intrare pedine = leàresi pessamentu Frases tota addolimada est sa persone chi pro sa cura li ponet pedinu ◊ lu tenia a pidinu de andhare a fàghere cussu cumandhu ◊ si essis, tene pidinu de torrare! ◊ mama tua ti sighit a pedinu in s'isconsolu ◊ cun cussu pidinu in conca no resesso a drommire ◊ su dutore l'at bisitada cun cuidadu e mudu: in cara si li leghiat però sa pidina e unu belu de suore si est mudadu in gútios Sambenados e Provèrbios prb: chie no at pedinu est ómine mischinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu anxiété, hantise Ingresu worry Ispagnolu ansia, inquietud, angustia Italianu ànsia, assillo Tedescu Angst, angstvolle Unruhe.

peleài, peleàre , vrb: apeliai, peliai Definitzione pigare pelea, matana, apeleu, múngia faendho cosa; istare a perrica abbetiandho po calecuna cosa chi si bolet Sinònimos e contràrios fadiae, ghimallai, matanare, penai, trumentai / apiliare, pedie Frases o Gesús santu ahi peleadu cantu as pro a mie! ◊ die e note peleo pro sas munzas chi mi leo ◊ za ndhe at peleadu, sa zente, de fàmine, in tempos de gherra!…◊ cantu pensas e faghes e peleas det a sa morte tua terminare ◊ pro èssere abberu ómine, unu depet peleare: sinono it'ómine est?! ◊ a peleare macos bi cheret passéntzia meda ◊ e chie bi la faghet a peleare tota vida zente dorta?! 2. est de diora peliendi po dhi bendi sa domu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu combattre, se fatiguer, demander avec insistance Ingresu to fight, to worry oneself, to ask insistently Ispagnolu pelear, pedir con insistencia, instar Italianu combàttere, affannarsi, chièdere con insistènza Tedescu kämpfen, streiten, sich abmühen, sich ängstigen, um etwas bitten (eindringlich).

pestighínzu , nm: pistichinzu, pistighignu, pistighíngiu, pistighinzu Definitzione genia de pentzamentu, de gana, chi no lassat asseliare po cosa chi si timet, chi si bolet, chi si disígiat o chi si tenet de fàere po apretu o àtera presse Sinònimos e contràrios apensamentu, apinnicu, arraolu, fazellu, ildinu, ispispinzu, pedighinu, pedine, pennítziu / afródhiu, finitzu, furighedha, ischinitzu, pistu, spédhiu, spurtiòciu Frases so nadrendhe in d-unu mare de pistichinzos! ◊ su nàrrere de cudha fémina no lu lassat pasare, li dat pistichinzu ◊ ndhe apo unu pistighinzu, ca no sunt bénnidas ancora!…◊ sa piciochedha est a pistighíngiu ca no tenit isposu ◊ nisciunu como tenet pestighinzu de tribagliare sa terra ◊ apo a pistighinzu chi su grodhe noche mànighet sos anzones ◊ non ti pighes pistighignu, mamma, giai fatzo cummente mi as nau tue! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tourment, préoccupation Ingresu worry, whim Ispagnolu preocupación, antojo Italianu ùzzolo, preoccupazióne Tedescu Lust, Sorge.

súdha 2 , nf, nm: assudhu, sudhu Definitzione genia de idea, de pistighíngiu, prus che àteru coment'e timendho, pentzamentosu Sinònimos e contràrios idea, pessamentu, pidinu, subrinu, sudhitura, trambúliu Maneras de nàrrere csn: nois za semus in cussa sudha = seus pentzendi própiu cussu, chi est aici, teneus sa própiu duda; pònnere a ccn. in sudhu = fai bènniri sa duda, fai pentzai Frases istexiadu si che est s'amore, ma unu sudhu mi narat chi carchi die…◊ no apo piús sudhu de pesare fizos ◊ cuss'istedhu chi lughet gai est ponzendhe in sudhu s'isciéntzia ◊ ti bido in sudhu, pensosa ◊ no balet chi s'istet in sudha, timindhe fintzas chi la furet s'ària ◊ como chi ndhe apo leadu isperimentu no ndhe tenzo prus sudhu ◊ e ite, in cussa sudha ses? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu appréhension, trouble Ingresu worry Ispagnolu inquietud Italianu apprensióne, turbaménto Tedescu Angst, Beunruhigung.

«« Torra a chircare